کرانیوفارنژیوما (Craniopharyngioma) در کودکان نوعی تومورمغزی در سیستم عصبی مرکزی است. تومورها دو دسته هستند: سرطانی یا خوش‌خیم. تومورهای سرطانی بدخیم هستند بدین معنی که به سرعت رشد‌کرده و به سایر قسمت های بدن سرایت پیدامی‌کنند اما تومورهای خوش‌خیم معمولا از سرعت رشدکمی برخورداربوده و در بدن شیوع پیدانمی‌کنند. کرانیوفارنژیوما نوعی تومور خوش‌خیم است که معمولا به کندی رشد‌می‌کند و احتمالا سرایت آن به سایر اعضای بدن بسیار اندک است.
تومور کرانیوفارنژیوما اکثرا در کودکان تشخیص‌داده‌می‌شود
کرانیوفارنژیوما تقریبا ۶ درصد تمامی تومورهای مغزی کودکان را شامل‌می‌شود. این تومور عمدتا در سنین ۵ تا ۱۴ سال تشخیص‌داده می‌شود اما این بدان معنا نیست که در سنین بالاتر امکان تشخیص وجودندارد بلکه افراد مبتلا به کرانیوفارنژیوما در هر سنی که باشند می‌توانند با مراجعه به دکتر این بیماری را تشخیص‌دهند. درمان به‌موقع و صحیح این بیماری تحت‌نظر یک پزشک حاذق، تاثیر بسزایی در نتیجه‌بخش بودن معالجه تومور خواهدداشت.
ارتباط با ما
[shortcode-variables slug=”alert”]دکتر مردای، متخصص جراحی مغز و اعصاب، باتجربه‌ای که در تشخیص و درمان تومورهای مغزی در سنین مختلف دارد، قادر است شما و کودکتان را در درمان این تومور مغزی و کسب حداکثر میزان موفقیت از معالجه همراهی‌نماید. برای رزرو وقت ملاقات با دکتر مرادی می‌توانید با شماره تلفن [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل‌فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
نکاتی راجع به سیستم عصبی مرکزی
سیستم عصبی مرکزی از دو بخش مغز و نخاع تشکیل شده‌است که در آنجا تمامی عملکردهای حیاتی و مهم کنترل‌می‌شوند. در این سیستم، مغز مرکز تفکرات، حافظه و عواطف است و حواس پنجگانه را کنترل‌می‌‌کند که شامل حس بویایی، شنوایی، لامسه، چشایی و بینایی می‌باشد. همچنین این قسمت از سیستم عصبی مرکزی وظیفه کنترل تحرکات و سایر عملکردهای اساسی بدن از جمله هوشیاری، ضربان قلب، گردش خون و تنفس را نیز برعهده‌دارد. نخاع از عصب‌هایی تشکیل‌شده‌است که اطلاعات را از بدن به مغز و بالعکس منتقل‌می‌کنند.کرانیوفارنژیوما معمولا در قسمتی از مغز اتفاق‌می‌افتد که منطقه سوپراسلار نامیده‌می‌شود. این ناحیه از مغز درست بالای سلا است. سلا (گودی کف جمجمه)بخشی از جمجمه‌ای است که در آن غده هیپوفیز واقع شده است. غده هیپوفیز غده مهمی در مغز است و اغلب به آن غده درون ریز نیز گفتهمیشود، زیرا این غده هورمون‌های مختلفی تولیدمی‌کند که بر عملکرد بدن تاثیر‌می‌گذارند. عصب های بینایی و غده‌ای بنام هیپوتالاموس در بالای سلا قراردارند. هیپوتالاموس وظیفه کنترل گرسنگی، درجه حرارت بدن، تشنگی، خواب، خستگی و سایر رفتارهای را برعهده‌دارد.
علت کرانیوفارنژیوما در اطفال چیست؟
علت ایجاد این تومورها در کودکان (مانند بسیاری از تومورهای مغزی) مشخص‌نیست.
علائم تومور کرانیوفارنژیوما در کودکان
علائم کرانیوفارنژیوما ناشی از تغییرات هورمونی، فشار موجود در مغز یا فشار تومور بر روی عصب‌ها یا رگ های خونی است و منجر به عدم عملکرد مناسب مغز در آن نواحی می‌شود. عموما تا زمانی که علائمی از خود نشان‌ندهد امکان تشخیص کرانیوفارنژیوما وجودندارد. کودکان مبتلا به کرانیوفارنژیوما ممکناست یکی از علائم و نشانه‌های زیر را داشته‌باشند.علائم کلی عبارتند از:
- سردردهایی که شدید هستند و احتمالا در هنگام صبح‌زود تشدید‌می‌شوند.
- حالت تعوع و یا استفراغ‌کردن
- عدم تعادل
- احساس خواب‌آلودگی و خستگی مفرط
- تغییر در رفتار و خلق‌و‌خوی
علائم مربوط به محل کرانیوفارنژیوما عبارتند از:
- تغییرات بینایی، تاری دید یا از دست‌دادن بینایی محیطی
- تشنگی مفرط
- افزایش ادرار
- کند و یا متوقف‌شدن رشد کودک
- افزایش وزن بیش‌از حد
- بلوغ زودرس یا دیررس
در صورتی که نگران تغییراتی هستید که در کودکتان رخ می‌دهد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک درباره مدت زمان و تعداد بارهایی که کودکتان این علائم را تجربه کرده است، اطلاعاتی از شما می‌خواهد و سوالاتی مانند این را مطرح می‌کند. پاسخ به این سوالات می‌تواند به پزشک در تشخیص علت اصلی مشکل کمک زیادی کند. پس از تشخیص تومور، تسکین علائم بخش مهمی از مراقبت و درمان کودک است که باید به آن توجه شود. این قسمت از درمان ممکن است شامل مراقبت‌های حمایتی برای کنترل علائم باشد. حتماً هرگونه تغییر یا علائم جدیدی که کودک شما تجربه می‌کند را با تیم مراقبتی به اشتراک بگذارید.
تشخیص بیماری کرانیوفارنژیوما در بچه‌ها چگونه انجام‌می‌شود؟
ممکناست که پزشک برای تشخیص یا یافتن تومور دست به آزمایش‌هایی بزند. البته در بعضی از موارد پزشک از آزمایش جهت یافتن بهترین شیوه‌ی درمانی نیز استفاده‌می‌کنند.پزشک احتمالا به‌هنگام انتخاب آزمایش تشخیصی، فاکتورهای زیر را مدنظر قراردهد:
- نوع تومور احتمالی
- علائم و نشانه‌های موجود در کودک
- سن و وضعیت بیماری کودک
- نتایج آزمایشات پزشکی اولیه
احتمالا از آزمایشات زیر برای تشخیص کرانیوفارنژیوما استفاده‌شود. در این لیست گزینه‌هایی برای تشخیص کرانیوفارنژیوما ارائه‌شده‌است. البته شایان ذکر است که تمامی موارد ذکرشده در این لیست مناسب همه اطفال نیستند.
معاینه جسمانی
پزشک قسمت سر و بدن کودک را معاینه‌کرده و سوالاتی درباره علائم بروزکرده و سابقه پزشکی وی از شما می‌پرسد. در این قسمت احتمالا پزشک بینایی، رشد و عملکرد مغز را بررسی‌کند.
آزمایش خون
احتمالا پزشک استفاده از آزمایشات خون مختلفی از جمله آزمایشاتی که سطح هورمون‌های خاصی را اندازه‌گیری‌می‌کنند را توصیه‌کند.
بیوپسی
بیوپسی یک روش است که در آن یک قطعه کوچک از تومور برداشته و مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بیماری کرانیوفارنژیوما، جراح مغز و اعصاب نمونه‌ای از تومور یا حتی کل تومور را برداشت می‌کند. جراحی مغز و اعصاب فرایندی است که توسط متخصص جراحی سیستم عصبی مرکزی انجام می‌شود. سپس، نمونه بافت برداشت شده توسط یک آسیب‌شناس عصبی تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود. آسیب‌شناس عصبی یک پاتولوژیست است که در زمینه بیماری‌ها و بافت‌های سیستم عصب مرکزی تخصص دارد. در طول عمل جراحی، ممکن است یک قطعه کوچک از تومور توسط پاتولوژیست برداشت و تحلیل شود، به طوری که جراح از نوع تومور آگاه شود. اکثر جراحان مغز و اعصاب سعی می‌کنند در صورت اطمینان از وجود کرانیوفارنژیوما، بیشترین مقدار ممکن از تومور را بردارند.
آزمایشات تصویری
احتمالا نتایج حاصل از معاینات جسمانی و آزمایشات خونی نشان‌دهد که جهت تایید بیماری کرانیوفارنژیوما نیاز به آزمایشات تصویری (عکسبرداری) باشد. آزمایشات عکسبرداری تصاویری از داخل بدن را فراهم‌می‌کنند. برای تشخیص بیماری کرانیوفارنژیوما دو نوع آزمایش عکسبرداری اصلی وجوددارد.
سی‌تی‌اسکن
عکسبرداری سی‌تی‌اسکن تصاویر سه بعدی از مغز را به کمک پرتونگاری از زوایای مختلف فراهم‌می‌کند. به کمک کامپیوتر این تصاویر با یک نمایش دقیق و مقطعی ترکیب‌می‌شوند که نشان‌دهنده‌ی ناهنجاری‌ها از جمله تومورها می‌باشند. گاهی‌اوقات در حین عکسبرداری از رنگ مخصوصی به نام کنتراست استفاده‌می‌شود تا جزئیات بیشتری از تصاویر با وضوح بهتری بدست‌آید. این ماده به رگ بیمار تزریق‌می‌شود.
امآرآی
در امآرآی از یک میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر دقیق از مغز و یا نخاع استفاده‌می‌شود. از امآرآی می‌توان جهت تعیین اندازه تومور نیز استفاده‌کرد. قبل از شروع عکسبرداری امآرآی، ماده‌ای بنام کنتراست به بیمار تزریق‌می‌شود تا وضوح تصاویر بهتر شود.بعد از اتمام آزمایشات مربوط به تشخیص، پزشک تمام نتایج حاصل از آنها را با شما در میان‌می‌گذارد. از این اطلاعات برای تجویز شیوه‌های درمانی استفاده‌می‌شود.
درمان تومور مغزی کرانیوفارنژیوما در کودکان
به طور کلی، بروز تومور در کودکان به ندرت رخ می‌دهد. این به معنای این است که برنامه‌ریزی درمانی برای پزشکان چالش‌برانگیز است، مگر اینکه از روش‌هایی که در درمان کودکان دیگر مبتلا به این بیماری مؤثر بوده‌اند، آگاهی کامل داشته باشند. برخی از گزینه‌های درمانی که معمولاً برای کودکان مبتلا به این بیماری استفاده می‌شود عبارتند از:
عمل جراحی
جراحی مغز رایج‌ترین شیوه درمانی برای درمان کرانیوفارنژیوما است. هدف از جراحی مغز تایید تشخیص و برداشتن بیشترین مقدار ممکن تومور است. برداشتن کامل کرانویوفارنژیوما ممکناست یک برش کامل نیز نامیده‌شود. برداشتن کامل کرانیوفارنژیوما در مورد حدود 70٪ تا 85٪ از کودکان امکان‌پذیر است. گاهی‌اوقات ممکناست که تومور در داخل رگ های خونی بزرگ یا چیماس‌اپتیکی، ناحیه کنترل‌کننده بینایی در مغز،رشدکند. در این شرایط حذف تومور کار بسیار سختی است. بعضی از تومورها را به علت محل قرارگرفتن آنها نمی‌توان به کمک جراحی برداشت و تنها کاری که می‌توان انجام‌داد این است که می‌توان قسمت کوچکی از آنها را از طریق بیوپسی برداشت. این تومورها غیرقابل عمل بوده و پزشک درمان آنها را به روش دیگری انجام‌می‌دهد.
رادیوتراپی
در رادیوترپی از اشعه‌های ایکس با انرژی بالا یا سایر ذرات برای تخریب سلول‌های تومور استفاده‌می‌شود. پزشکی که متخصص در پرتودرمانی برای درمان تومور می‌باشد به وی متخصص رادیولوژی رادیوتراپی گفتهمیشود. شایع‌ترین نوع پرتودرمانی، پرتودرمانی پرتو خارجی است که در آن از دستگاهی خارج از بدن برای تابش پرتو استفاده‌می‌شود. از آنجا که پرتودرمانی در رشد و تکامل مغز کودک اختلال ایجادمی‌کند لذا باید از روش های پیشرفته برنامه‌ریزی درمانی برای کاهش میزان تابش در ناحیه‌های مغز که تحت تاثیر تومور قرارنگرفته‌اند، استفاده‌شود.رادیوسرجری شیوه‌ای برای انتقال دوز بالایی از پرتودرمانی به تومور است و کاری به سایر قسمت های مغز ندارد. در این روش نیاز به یک قاب سر هست تا پزشک محل دقیق پرتودرمانی را بیابد. از این نوع پرتودرمانی به‌طور کلی در درمان کرونوفارنژیوم عودکرده استفاده‌می‌شود.
مراقبت از علائم و عوارض جانبی
تومور مغزی و درمان آن اغلب باعث عوارض جانبی می‌شود. علاوه بر درمان هایی که برای کاهش، پیشگیری یا از‌بین بردن تومور مورد استفاده‌قرارمی‌گیرند، بخش مهمی از مراقبت ها شامل کاهش علائم و عوارض‌جانبی فرد است. این رویکرد مراقبت تسکین‌دهنده یا حمایتی نامیده‌می‌شود و شامل حمایت از بیمار در برابر نیازهای جسمانی، احساسی و اجتماعی او می‌شود. مراقبت تسکین‌دهنده شامل هرگونه شیوه‌ی درمانی است که متمرکز بر کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و حمایت از بیماران و خانواده‌هایشان است. هر فردی، صرف نظر از سن یا نوع تومور موجود در مغز او، ممکناست از مراقبت های تسکین‌دهنده برخوردار باشد. این روش های درمانی زمانی بهترین تاثیر را می‌گذارند که به محض تشخیص، روندی درمانی آنها آغازشود. معمولا روندی درمانی تومور همزمان با درمان عوارض‌جانبی شروع‌می‌شود. در حقیقت، شدت بروز علائم در بیمارانی که بطور همزمان تومور و عوارض آن را تحت درمان قرارمی‌دهند به مراتب کمتر بوده و سطح کیفیت زندگی آنها نیز بهتر می‌شود و علاوه بر آن، میزان رضایت آنها از روند درمانی خود بالاتر از سایر افراد است.درمان های تسکین‌دهنده به‌طور گسترده‌ای متفاوت‌هستند و اغلب شامل دارو، تغییرات تغذیه‌ای، تکنیک های آرام‌سازی، حمایت احساسی و سایر روش‌های درمانی هستند. همچنین ممکناست که کودک شما تحت درمان های تسکین‌دهنده ازجمله جراحی یا پرتودرمانی مورد استفاده در برداشتن تومور مغزی قرارگیرد. در مورد اهداف هر شیوه‌ی درمانی موجود در برنامه درمان با پزشک خود صحبت‌کنید. قبل از شروع روند درمان، با تیم مراقبت‌های پزشکی در مورد عوارض‌جانبی احتمالی و گزینه‌های مراقبت‌های تسکینی صحبت‌کنید. در صورت بروز هرگونه مشکل برای کودک در حین و بعد از درمان، فورا آن را با پزشک یا اعضای تیم مراقبت‌های سلامتی درمیان‌بگذارید تا در اولین زمان این موضوع برطرف‌شود.
احتمال عود یا تشدید تومور
اگر نتوان تومور را در اسکن MRI مشاهده‌کرد در اینصورت به آن به “هیچ مدرکی از بیماری” گفتهمیشود. عدم اطمینان از عودکردن تومور سبب نگرانی و اضطراب بسیاری از بیماران و خانواده‌های آنها می‌شود. هرچند احتمال بازگشت تومور کم است اما صحبت‌کردن با پزشک درباره احتمال عود تومور بسیار مهم‌است. درک خطر عود تومور در فرزندتان و گزینه‌های درمانی ممکناست به شما و خانوادتان در آماده‌شدن برای بازگشت تومور کمک‌کند. اگر تومور پس از درمان اولیه عود یا رشدکند، آن را یک تومور عودمجدد می‌نامند. هنگامی که عود تومور اتفاق‌می‌افتد، به احتمال زیاد کرانیوفارنژیوم نیز در همان محل (به‌نام عود محلی) و یا در نزدیکی آن (عود منطقه ای) عودکند.
با توموری که عودکرده چه باید کرد؟
هنگامی‌که تومور عودکند احتمالا یک چرخه‌ی جدیدی از آزمایشات جهت کسب اطلاعات درباره علت عود انجام‌می‌شود. بعد از اتمام مراحل آزمایشات، پزشک با شما در خصوص گزینه‌های درمانی صحبت‌خواهدکرد. در اغلب مواقع، برنامه درمانی شامل شیوه‌های درمانی فوق‌الذکر از قبیل جراحی مغز و یا رادیوتراپی است با این تفاوت که نمی‌توان از همان رادیوتراپی قبلی بیش از یکبار استفاده‌کرد. البته در حال حاضر یکسری روش های درمانی در آزمایشگاه‌ها برای مداوای کرانیوفارنژیوما عودکرده و یا تشدیدشده در کودکان در حال بررسی و مطالعه است. در خصوص این روش ها نیز با پزشک خود صحبت‌کنید. هرنوع برنامه درمانی که انتخاب‌می‌کنید باید داشته‌باشید که مراقبت‌های تسکین‌دهنده در کاهش علائم و عوارض‌جانبی بسیار مهم و تاثیرگذارهستند. هنگامی که تومور علی‌رغم درمان،عودمی‌کند معمولا در بیمار و خانواده‌ی او یک نوع حس بی‌اعتمادی و ترس به‌وجودمی‌آید. توصیه‌می‌شود که خانواده‌ها در اینگونه مواقع با تیم‌های مراقبت سلامتی در خصوص این مشکلات صحبت‌کرده و از آنها درخواست کمک‌کنند.
اگر شیوه‌های درمانی چاره‌ساز نشدند چه بایدکرد؟
هرچند در اکثر موارد درمان کرانیوفارنژیوما در کودکان موفقیت‌آمیز خواهدبود اما ممکناست در بعضی از موارد با شکست نیز مواجه‌شود. اگر تومور مغزی در کودک لاعلاج یا غیرقابل‌کنترل باشد بدان تومور پیشرفته یا نهایی گفتهمیشود. تشخیص این تومور استرس‌زا بوده و معمولا درمان کرانیوفارنژیومای پیشرفته بسیار دشوار است. با این وجود،بهتر است که با پزشک و تیم مراقبت‌های سلامتی خود روراست باشید و احساسات، ارجح‌ها و نگرانی‌های خانوادیتان را با آنان درمیان‌بگذارید.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”
