تشخیص آسیب های مغزی با سی تی اسکن و ام آر آی اشعه ایکس و تفاوت های آنها

یک سی‌ تی‌ اسکن (CAT Scan) بهترین وسیله برای مشاهده‌ی آسیب‌های استخوانی،خونریزیی‌های مغزی، تشخیص مشکلات ریه و قفسه‌ی سینه و کشف سرطان‌ها می‌باشد. یک ام آر آی (MRI)، وسیله‌ای مناسب برای معاینه‌ی بافت‌های نرم در مشکلات رباط‌ها و تاندون‌ها، آسیب‌های ستون فقرات و ضایعه‌های طناب نخاعی، تومورهای مغزی و غیره می‌باشد. سی‌ تی‌ اسکن کاربرد گسترده‌ای در بخش‌های اورژانس دارد زیرا این اسکن کمتر از 5 دقیقه طول می‌کشد. از طرف دیگر، یک ام آر آی ممکن است تا 30 دقیقه به طول بیانجامد.

سی‌ تی‌ اسکن مغز چیست؟

یک سی‌ تی‌ اسکن مغز، یک وسیله‌ی تشخیصی است که تصاویر دقیقی را از مشخصه‌های درون سر مانند جمجمه، مغز، سینوس‌های نزدیک بینی، بطن‌های مغز و کاسه‌ی چشم‌ها ایجاد می‌کند. سی‌ تی‌ اسکن، مخفف عبارت لاتین computed tomography به معنای توموگرافی مقطعی کامپیوتری می‌باشد و به این نوع اسکن و تصویربرداری به‌ عنوان اسکن CT scan نیز اشاره می‌کنند. یک سی‌ تی‌ اسکن جمجمه را با نام‌های دیگری هم می‌شناسند، ازجمله سی تی اسکن مغزی، اسکن سر، اسکن جمجمه و اسکن سینوس.

دلایل انجام سی‌ تی‌ اسکن مغز

تصاویر ایجاد شده به‌وسیله‌ی دستگاه سی‌ تی‌ اسکن جمجمه‌ای یا مغزی خیلی دقیق‌تر از عکس‌برداری رادیولوژی می‌باشند. این تصاویر می‌توانند به تشخیص طیف گسترده‌ای از مشکلات و بیماری‌ها، از جمله موارد زیر، کمک کنند:

•  ناهنجاری در فرم استخوان‌های جمجمه
•  بدشکلی شریانی و وریدی یا ناهنجاری در رگ‌های خونی
•  آتروفی و جمع شدگی بافت مغز
•  نقایص مادرزادی
•  آنوریسم مغزی
•  خونریزی مغزی
•  هیدروسفالی یا جمع شدن مایع در جمجمه
•  عفونت یا ورم مغزی
•  آسیب‌هایی به سر، صورت یا جمجمه
•  سکته‌ی مغزی
•  تومورهای مغزی

در صورت آسیب به سر یا داشتن هرگونه از علائم پایین که بدون هیچ علت ظاهری بروز می‌کنند، پزشک متخصص ممکن است سی‌ تی‌ اسکن مغز را توصیه کند:

•  غش کردن
•  سردرد
•  تشنج، خصوصاً اگر هرگونه تشنجی اخیراً رخ‌ داده است.
•  تغییرات رفتاری ناگهانی یا تغییراتی فکری و ذهنی
•  کاهش یا از دست دادن شنوایی
•  از دست دادن بینایی
•  ضعف عضلانی یا بی‌حسی و گزگز کردن دست‌ و پا
•  مشکلاتی در تکلم
•  مشکلات بلع

همچنین می‌توان از سی‌ تی‌ اسکن مغز برای راهنمایی درمان‌هایی از جمله جراحی یا نمونه‌برداری استفاده کرد.

عوارض یا خطرات احتمالی

عوارض و خطرات احتمالی انجام یک سی‌تی‌اسکن جمجمه‌ای شامل ناراحتی در حین تصویربرداری، قرار گرفتن در معرض تشعشع و آلرژی نسبت به مایع کنتراست می‌باشند. هرگونه نگرانی را قبل از معاینه با پزشک خود در میان بگذارید تا بتوانید خطرات احتمالی و مزایای آن را برای وضعیت سلامتیتان بسنجید و مورد ارزیابی قرار دهید.

احساس ناراحتی و رنجش

سی‌ تی‌ اسکن خود روشی بدون درد است. برخی افراد به خاطر قرار گرفتن روی میز سفت یا به خاطر مشکل در بی‌حرکت ماندن احساس ناراحتی خواهند کرد. هنگامی‌که ماده کنتراست را وارد رگتان می‌کنند، ممکن است کمی احساس سوزش داشته باشید. برخی بیماران یک مزه‌ی فلزی را در دهانشان و گرمایی را در کل بدنشان احساس می‌کنند. این واکنش‌ها طبیعی هستند و کلاً کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد.

قرار گرفتن در معرض تشعشع

سی‌تی‌اسکن شما را در معرض برخی تشعشعات قرار می‌دهد. به‌طورکلی، پزشکان با این نظر موافق‌اند که خطرات آن در مقایسه با خطرات احتمالی ناشی از عدم‌ تشخیص مشکلات بسیار جدی، پایین است. خطر انجام یک اسکن کم است اما اگر عکس‌برداری‌های رادیولوژی و تصاویر سی‌ تی‌ اسکن متعددی در طول یک مدت‌زمانی، از شما گرفته شود، این خطر افزایش می‌یابد. دستگاه‌های اسکن جدید، نسبت به دستگاه‌های قدیمی‌تر، شما را در معرض تشعشع کمتری قرار می‌دهند. اگر باردار هستید، پزشکتان را مطلع کنید. پزشک می‌تواند از قرار گرفتن کودک در معرض تشعشع خودداری کند و تشخیص خود را با استفاده از روش‌ها و آزمایش‌های دیگری انجام دهد. این آزمایش‌ها ممکن است شامل ام آر آی سر یا سونوگرافی از سر باشند که در آن‌ها از اشعه استفاده نمی‌شود.

آلرژی نسبت به مایع کنتراست

اگر تاکنون نسبت به مایع کنتراست حساسیت داشته‌اید، حتماً به پزشکتان اطلاع دهید. ماده کنتراست معمولاً حاوی ید است و ممکن است منجر به بروز حالت تهوع، استفراغ، راش پوستی (قرمزی پوست)، خارش پوست یا عطسه در افرادی شود که نسبت به ید آلرژی دارند. برای کمک به کاهش این علائم، ممکن است قبل از تزریق ماده کنتراست به شما داروهای استروئیدی یا آنتی‌هیستامین بدهند. اگر به دیابت یا بیماری کلیه مبتلا هستید، بعد از اسکن، برای شستن و خارج کردن ید از بدنتان باید مایعات فراوان مصرف کنید. در مواردی بسیار نادر، ماده کنتراست می‌تواند موجب آنافیلاکسی شود، یک واکنش آلرژیک در کل بدن که می‌تواند جان بیمار را به خطر بی اندازد. اگر مشکلی در تنفس دارید، فوراً به اپراتور دستگاه اطلاع دهید.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از سر

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، نوعی آزمایش است که در آن از یک میدان مغناطیسی و پالس‌های انرژی امواج رادیویی برای گرفتن تصاویری از سر استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد، ام آر آی اطلاعاتی را در اختیار ما قرار می‌دهد که نمی‌توان آن‌ها را در عکس‌برداری رادیولوژی، سونوگرافی یا سی‌ تی‌ اسکن یافت. برای انجام یک ام آر آی مغز، باید روی میز مخصوص آن دراز بکشید درحالی‌که سر در داخل یک دستگاه مخصوص (اسکنر) قرارگرفته است و دارای یک آهنربای بسیار قوی می‌باشد.دستگاه MRI می‌تواند آسیب بافتی یا یک بیماری را مانند عفونت یا التهاب یا یک تومور، سکته‌ی مغزی یا تشنج نشان دهد. اطلاعات حاصل از اسکن ام آر آی را می‌توان برای مطالعه‌ی بیشتر، در یک کامپیوتر سیو و بایگانی کرد. تصاویر یا فیلم‌هایی یا زوایای دید بخصوصی را نیز می‌تواند از این طریق گرفت. در برخی موارد ممکن است برای نشان دادن تصاویری واضح‌تر از ساختارها، از یک مایع کنتراست در طی ام آر آی استفاده کنند. این ماده می‌تواند به نشان دادن جریان خون، جستجوی برای برخی از انواع تومورها و نشان دادن نواحی ملتهب و متورم کمک کند. از ام آر آی سر می‌توان برای جستجوی علت سردردها استفاده کرد.

ام آر آی به دلایلی انجام می‌شود؟

ام آر آی سر بنا بر دلایل زیر انجام می‌شود:

• جستجوی علت سردردها
• کمک به تشخیص سکته مغزی یا مشکلاتی در رگ‌های خونی واقع در سر. مشکلاتی در رگ‌های سر می‌توانند شامل آنوریسم مغزی یا پیچ‌خوردگی ناجور شریان‌ها و رگ‌های خونی که از بدو تولد در فرد بروز کرده‌اند (به این عارضه، بدشکلی شریانی و وریدی می‌گویند).
• بررسی جریان خون یا لخته‌های خونی در مغز. ام آر آی می‌تواند بروز خونریزی در اطراف مغز را نشان دهد.
• بررسی علائم یک آسیب دانسته یا مشکوک به سر
• بررسی علائمی مانند تغییر در هوشیاری، گیجی و منگی یا حرکات غیرعادی. این علائم ممکن است ناشی از بیماری‌های مغزی ازجمله بیماری همینگتون، ام اس، بیماری پارکینسون یا بیماری آلزایمر باشند.
• بررسی آب آوردن مغز (هیدروسفالی)
• یافتن تومورها، عفونت‌ها، آبسه‌ی مغزی یا مشکلاتی مانند مغز یا ساقه‌ی مغزی از جمله انسفالیت یا مننژیت
• بررسی و معاینه‌ی چشم‌ها، اعصابی که از چشم‌ها به مغز می‌رسند (اعصاب بینایی)، گوش‌ها و عصب‌هایی که از گوش به مغز می‌رسند (اعصاب شنوایی)
• جستجوی مشکلاتی در غده‌ی هیپوفیز
•  بررسی یا پیگیری نتایج و یافته‌های حاصله از آزمایشی دیگر

آیا ام آر آی خطر دارد؟

هیچ تأثیر منفی و مضری ناشی از قرار گرفتن در معرض میدان مغناطیسی بزرگی که در دستگاه ام آر آی استفاده می‌شود شناخته‌ نشده است. البته این آهنربا و میدان مغناطیسی حاصل از آن بسیار بزرگ است. این آهنربا ممکن است روی دستگاه تنظیم‌کننده‌ی ضربان قلب، دفيبريلاتور کاشتنی در داخل قلب (ICD)، اندام‌های مصنوعی و دیگر دستگاه‌های طبی دیگر که حاوی آهن هستند تأثیر داشته باشد. اگر یک ساعت مچی در نزدیکی این آهنربا قرار بگیرد از کار خواهد ایستاد. قطعات فلزی موجود در چشم‌ها می‌توانند روی شبکیه‌ی چشم آسیب وارد کنند. اگر احتمالاً قطعاتی فلزی در چشمتان دارید، یک عکس رادیولوژی از چشم باید قبل از ام آر آی گرفته شود. اگر این فلز یافت شود، دیگر نیازی به انجام ام آر آی نیست. رنگ‌دانه‌های یدی در تتوها یا خط چشم‌های تتو شده می‌توانند باعث حساسیت چشم‌ها یا پوست شوند. ام آر آی می‌تواند موجب یک سوختگی ناشی از برخی چسب‌های طبی شود. اگر از چسب طبی استفاده می‌کنید حتماً پزشک خود را مطلع کنید. در صورت استفاده از ماده کنتراست در طی ام آر آی، احتمال بروز حساسیت و واکنش آلرژیک بسیار پایین است، اما بیشتر واکنش‌ها خفیف هستند و می‌توان آن‌ها را مصرف داروهایی درمان کرد. ماده‌ی کنتراستی که حاوی گادولینیوم می‌باشد ممکن است باعث بروز یک سری مشکلات (بنام فیبروز سیستماتیک نفروژنیک) در افراد مبتلا نارسایی کلیوی گردد. اگر دچار ضعف در عملکرد کلیه یا بیماری شدید کلیوی هستید، قبل از انجام ام آر آی به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین احتمال اندکی از خطر بروز عفونت در محل تزریق IV مایع کنتراست وجود دارد. اگر دو دوران شیردهی هستید و نگران این موضوع هستید که آیا ماده به کار رفته در این آزمایش بی‌خطر است یا خیر، با پزشک خود مشورت کنید. اکثر کارشناسان اعتقاد دارند که مقدار بسیار اندکی از مایع کنتراست می‌تواند وارد شیر مادر شود و حتی مقدار بسیار ناچیزی ممکن است به بدن کودک وارد شود. البته می‌توانید از قبل، مقداری از شیرتان را جمع کنید و نگه‌دارید و آن را برای یک یا دو روز بعد از انجام آزمایش به کودکتان بدهید.

جدول مقایسه