بین هردو مهره داخل ستون فقرات همه ما انسان ها، دیسک قرار گرفته است. این دیسک ها، ضربه گیر های طبیعی بدن شما هستند و از مهره های شما محافظت نیز می‌کنند. ” دیسک بیرون زده یا فتق دیسک ” زمانی رخ می‌دهد که این دیسک ها از جای اصلی خود ( کپسول ها ) بیرون زده و وارد کانال نخاعی می‌شوند. ممکن است فتق دیسک در هر جایی از ستون مهره ها اتفاق بیفتد ولی به طور معمول این عارضه در مهره های 4 و 5 کمری رخ می‌دهد. عمل های جراحی، یکی از راه حل های مرتفع کردن درد ناشی از این عارضه می‌باشد. در بین روش های جراحی، ” دیسککتومی “، معروف ترین روش برای درمان فتق دیسک می‌باشد. البته باید توجه داشته باشید که این شیوه درمانی تنها در صورتی توصیه می‌شود که تمامی روش های درمانی دیگر را امتحان کرده باشید.
در این مقاله، شما از مزایا، داوطلبان واجد شرایط عمل جراحی، فرآیند جراحی و روش های مراقبتی بعد از عمل فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5، مطلع می‌شوید. همچنین باید بدانید که هر زمان تصمیم به درمان این عارضه در خود کردید، باید به یک جراح متخصص و باتجربه که از روش های درمانی اطلاع کامل داشته و قادر به مدیریت صحیح این بیماری است، مراجعه داشته باشید؛ چراکه در این صورت، خطرات، عوارض جانبی و طول دوران نقاهت شما، کاهش خواهد یافت.
عمل جراحی ” دیسککتومی ” چیست؟
دیسککتومی یک نوع جراحی است که برای رفع درد و علائم دیگر ناشی از فتق دیسک استفاده می‌شود. فتق دیسک یعنی بیرون زدگی دیسک، که منجر به فشار بر ریشه عصب مجاور می‌شود. در حین این عمل جراحی، جراح بخش‌هایی از دیسک، مهره و رباط را جدا می‌کند تا فضای کافی برای عصب ایجاد شود.
دیسککتومی به عنوان یکی از عمل‌های کم تهاجمی در جراحی ستون فقرات شناخته می‌شود، زیرا تنها یک برش کوچک ایجاد می‌شود و سپس از میکروسکوپ برای بزرگنمایی منطقه آسیب دیده استفاده می‌شود. جراح همچنین از ابزارها و وسایلی برای کار در فضای محدود ستون فقرات استفاده می‌کند. دیسککتومی یک روش برای کاهش فشار در ستون فقرات است و هدف آن برداشتن هرگونه استخوان (مانند مهره) یا رباطی است که فشار بر ریشه عصب در آن ناحیه ایجاد می‌کند. با این حال، عبارت دیسککتومی به طور دقیق به برداشتن بخش‌های بیرون زده شده از دیسک اشاره دارد که باعث بروز علائم بیمار شده‌اند.
از آنجایی که بیشتر بیماران، بدون نیاز به عمل جراحی، می‌توانند فتق دیسک خود را درمان کنند، دیسککتومی تنها بعد از انجام تمامی روش های درمانی محافظه کارانه همچون : فیزیوتراپی، تزریق کورتیزون و سایر درمان هایی که به مدت 6 تا 12 هفته انجام شده باشند و نتیجه حاصل نشده باشد، تجویز می‌شود. در بعضی موارد، داشتن ضعف عضلانی ( یک نوع بیماری نورون حرکتی )، می‌تواند دلیلی شود تا هرچه سریعتر، فرد از این عمل جراحی استفاده کند. بیمارانی که از “سندروم دم اسبی” ( سندرومی که در آن ریشه های عصبی دم اسبی شکل فشرده شده و باعث ایجاد اختلال در عملکرد حسی و حرکتی فرد می‌شود.) رنج می‌برند نیاز فوری به انجام این نوع از عمل جراحی دارند. در این بیماری سندروم دم اسبی، حالتی ایجاد می‌شود که در آن فشار دائمی بر عصب های ناحیه پایینی ستون فقرات وارد می‌آید که باعث ایجاد اختلال در سیستم عملکردی دفع و ادرار فرد می‌شود؛ ولی به طور کلی، این عارضه تنها در 1% مردم دیده می‌شود.
مزایای جراحی دیسککتومی برای رفع مشکل فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5
مزایای این نوع از جراحی شامل موارد زیر می‌باشد :
این نوع از عمل، کم تهاجمی ترین شیوه درمانی است.
زمانیکه انجام عمل دیسککتومی را انتخاب می‌کنید، جراح شما با کمک یک دوربین کوچک و نیز تعدادی ابزار های تخصصی، جراحی را انجام می‌دهد. از این دوربین کوچک به منظور دیدن مکان دقیق دیسک کمری مهره های 4 و 5 استفاده کرده تا از برش اضافی و بزرگ زدن برای مکان یابی این دیسک، جلوگیری کند. در این عمل، برش دادن عضلات و مهره های دیگر به منظور دسترسی به مهره های کمری، به هیچ عنوان صورت نمی‌گیرد.
تمام آنچه که این نوع از عمل می‌خواهد، یک برش کوچک است.
از آنجایی که دیسککتومی، کم تهاجمی ترین شیوه درمانی در این باب می‌باشد، برای انجام آن نیز تنها یک برش کوچک کافی است و نیازی نیست کل بافت را زخمی کرد. مزیت این امر، پایین آوردن ریسک ابتلا به خونریزی، عفونت و ایجاد جای زخم می‌باشد و نهایتاً بیمار هرچه سریع تر بهبود می‌یابد.
نرخ موفقیت این عمل، بالا است.
وقتی صحبت از کاهش درد باشد، دیسککتومی بهترین شیوه درمانی فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5 می‌باشد. میزان موفقیت این عمل بسیار بالا بوده و نیز، طول دوران نقاهت بیماران در آن نیز کوتاه می‌باشد.
روند بهبودی آن سریع است.
دیسککتومی، تنها 1 ساعت زمان برای انجام آن نیاز دارد. بنابراین، شما بلافاصله بعد از اتمام عمل، می‌توانید به منزل بازگردید. در مقایسه با شیوه های سنتی عمل جراحی ستون فقرات، دیسککتومی، درد کمتر و طول نقاهت پایین تری را دارا است.
عمل جراحی دیسککتومی دیسک بیرون زده از مهره های کمری 4 و 5، تا چه میزان موفقیت آمیز می‌باشد؟
به طور کلی، نرخ موفقیت آمیز بودن این شیوه جراحی، فوق العاده بالا است؛ چراکه بسیاری از بیمارانی که تجربه این عمل را داشته اند، از عمل و روند بهبودی بعد از آن راضی بوده اند. عواملی همچون، ارزیابی ها و غربالگری های دقیق قبل از جراحی و نیز اهتمام بیمار بر حفظ سلامت ستون فقرات خود بعد از عمل دیسککتومی، به موفقیت هرچه بیشتر این جراحی کمک می‌کند.
باید خاطر نشان کرد که، بعضی از افرادی که از فتق دیسک مهره های 4 و 5 رنج می‌برند، مبتلا به سایر بیماری های مربوط به ستون فقرات نیز هستند که برای آنان، درد های زیاد و ناتوانی هایی پدید آورده است. در چنین مواردی، اگر پزشک دریابد که بیماری های فرد، مرتبط با ایجاد ناتوانی هایی در آنها می‌باشد، از روش جراحی همچون “لامینکتومی” که در آن لامینا ( قسمت خلفی قوس مهره ای)، در یک یا تعداد بیشتری از مهره ها، برداشته می‌شود؛ استفاده خواهد کرد.
چه افرادی برای انجام عمل جراحی دیسککتومی فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5، واجد شرایط میباشند؟
بیشتری بیمارانی که برای آنها درمان هایی مانند دارودرمانی و فیزیوتراپی در طول زمان نتیجه مطلوبی نداشته‌اند، واجد شرایط انجام دیسککتومی هستند. بیشتر افراد مبتلا به فتق دیسک در بازه سنی ۳۰ تا ۵۰ سال هستند.
در کودکان و جوانان، فتق دیسک در مهره‌های کمری ۴ و ۵ بسیار کمتر دیده می‌شود و در صورت بروز، قادر به بهبود سریع و بدون نیاز به جراحی هستند. عمل دیسککتومی، برای افرادی که در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ سالگی خود هستند، ممکن است مناسب باشد، اما آنها باید از خطرات مربوط به این عمل آگاه شوند.
نحوه انجام عمل دیسککتومی برای درمان فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5
جراحی دیسککتومی از طریق انجام یکی از روش های کم تهاجمی که در ادامه گفته خواهد شد، دسترسی کافی را به دیسک بیرون زده شده مهره های کمری 4 و 5، خواهد داشت. این تکنیک ها شامل : دیسککتومی خط میانی، دیسککتومی توبولار (میله ای) و دیسککتومی آندوسکوپی میباشند. این نوع از جراحی معمولاً باعث از بین رفتن سریع و گاهی آنی درد می‌شود. تکنیک های جراحی دیسککتومی شامل :
- دیسککتومی خط میانی، که در آن جراح، یک برش 1 تا 2 اینچی عمودی در کمر شما زده، که از این طریق عضلات متصل به مهره ها را بلند کرده و از ابزار هایی جهت جدا از هم نگه داشتن لایه های بافت های آن ناحیه از یکدیگر، استفاده می‌کند.
- دیسککتومی توبولار، که در آن جراح، تعدادی لوله و یا دیلاتور ( وسیله ای جهت گشادکردن مجاری و دریچه های بدن ) را از طریق یک برش کوچکی که ایجاد کرده بود، وارد می‌کند تا یک راهرو مانند در عضله ایجاد کرده و در نتیجه آسیب کمتری به بافت های اطراف می‌خورد.
- دیسککتومی آندوسکوپی، که در آن یک برش بسیار کوچک ایجاد شده و جراح از آن طریق، یک دوربین بسیار کوچک (مینیاتوری) و ابزارهای جراحی را داخل ناحیه کرده و کار خود را ادامه می‌دهد. این شیوه نیز کمترین میزان آسیب را به بافت های مجاور خواهد زد.
علی رغم روش جراحی که اتخاذ می‌شود، هدف همه آنها یکی است : جداسازی بخش هایی از مهره ها یا رباط هایی که ریشه عصب را تحت فشار قرار می‌دهند. برای انجام این امر نیز، جراح، یک دریچه کوچک در مهره ها ایجاد کرده ( به آن لامیناتومی می‌گویند) و رباط زرد را که لایه زیرین است، کنار زده تا دورا ( لایه پوشاننده مهره) و ریشه عصب را رها سازی کند. سپس قسمت بیرون زده دیسک، بریده می‌شود و عمل برداشتن فشار از این نواحی به اتمام می‌رسد.
روش های تصویربرداری مانند X-ray قبل از عمل استفاده می‌شوند ولی گاهی نیاز است تا در حین عمل نیز از آن بهره برد تا مکان دقیقی که نیاز به عمل دارد، مشخص شود.
هرچند که عارضه فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5 می‌تواند در هر نقطه ای از ستون فقرات رخ دهد، ولی با این حال، انجام عمل دیسککتومی، در ناحیه پایین کمر اتفاق می‌افتد.
عمل جراحی دیسککتومی، چقدر زمان می‌برد؟
به طور میانگین، این عمل بین 30 الی 60 دقیقه به طول می‌انجامد. هرچند که به علت مصرف داروی بیهوشی توسط بیمار، و نیاز وی به مراقبت هایی بعد از به هوش آمدن، زمانی نیز صرف این بخش خواهد شد که مجموعاً کل زمان صرف شده تا حدود 2 ساعت، ممکن است به درازا بکشد.
تقریباً همه افراد مبتلایی که تحت این عمل قرار گرفته اند، همان روز مرخص شده و به منزل خود بازمی‌گردند. پس از مرخص شدن بیماران از بیمارستان، معمولاً به این بیماران یک سری داروهای مسکنی داده می‌شود از جمله، استامینوفن و یا دوز پایینی از داروهای مخدر به همراه داروهای شُل کننده عضلانی و دستورالعمل آن ها. علاوه بر اینها، به بیماران تأکید می‌شود تا علائم خود را بعد از جراحی نیز زیر نظر داشته تا به محض وقوع یک سری علائم خطرناک، با پزشک خود تماس بگیرند. این علائم می‌تواند شامل : ضعف عضلانی، تغییر در عملکرد روده ها و مثانه و بازگشت درد شدید و ناگهانی در کمر یا پاها، باشند.
آیا انجام دیسککتومی، با درد همراه است؟
پس از جراحی، اکثر بیماران حال عمومی شان با همان دوز پایینی از داروهای غیر مخدر و شُل کننده های عضلانی، خوب خواهد شد. ولی به طور کلی طبیعی است اگر بیمار، اندکی ناراحتی ناشی از برش ایجاد شده در حین عمل، در خود حس کند ولی با این وجود، تعداد زیادی از بیماران بلافاصله بعد از عمل، احساس درد ناشی از فتق دیسک را، کاملاً از بین رفته می‌بینند.
در بیمارانی که تجربه درد ناشی از تحت فشار بودن عصب را دارند، درمان درد در آن ها ممکن است زمان بیشتری ببرد. هنگامیکه، درد پاها جزو اولین علائم بروز بیماری بوده است، درد معمولاً به مرور زمان به سمت پاها فروکش می‌کند. به علاوه، بیماران ممکن است انقباضات، بی حسی و یا احساس مور مور شدگی را در عضلات خود حس کنند، که این مشکل نیز با گذشت زمان از بین خواهد رفت.
چه مدت طول می‌کشد تا از عمل دیسککتومی نقاهت یابیم؟
بعد از گذشت 2 هفته از جراحی، که در این بازه زمانی بافت های نرم بهبود می‌یابند، فرد می‌تواند به شغل خود برگردد. ولی به طور کلی، بعد از انجام این عمل، نیاز است تا فرد یک دوره فیزیوتراپی 6 هفته ای بگذراند تا بهبودی کامل را کسب کند؛ که این دوره عموماً از هفته دوم یا سوم بعد از عمل آغاز می‌گردد.
فیزیوتراپ ها به بیماران خود کمک می‌کنند تا قدرت عضلانی خود را بازیافته و خشکی ایجاد شده در مفاصلشان را نیز برطرف کنند و نیز به آنها برنامه های ورزشی مناسبی را می‌دهند تا بیمار با انجام دادن آن ها، از ستون فقرات خود محافطت کند. همه بیماران باید دقت داشته باشند که نباید فوراً به انجام امورات روزانه خود بازگردند، بلکه باید این کار را به مرور زمان انجام دهند؛ به خصوص افرادی که شغل آن ها خیلی بدنی است. از آن جایی که نشستن بر صندلی و خم شدن به جلو، فشار اضافی را بر ستون مهره ها وارد می‌کند، افرادی که مشاغل کم تحرک تری دارند، بیشتر از سایرین باید مراقب پوزیشن های بدنشان باشند و هرچقدر برایشان مقدور است، هرچند ساعت یکبار، کمی ورزش های ملایم برای سلامتشان انجام دهند.
بیمارانی که مشتاق رانندگی بعد از انجام این عمل جراحی هستند، باید دقت کنند که زمانی می‌توانند به رانندگی خود بازگردند که دردشان کاملاً تسکین یافته باشد. داروهایی که مصرف آن ها باعث ایجاد خواب آلودگی می‌شده نیز تمام شده باشند و نهایتاً بتوانند به خوبی از پاهای خود برای تعویض روی پدال ها بهره برده و حتی به راحتی و بدون درد روی صندلی ماشین عقب و جلو شوند. حتی برای مطمئن شدن از آمادگی کامل بیمار برای رانندگی، می‌توان به کمک یک دوست ( وی را کنار دست خود در ماشین بنشانید)، و در یک مکان امن، تست رانندگی بدهید.
آیا از عمل جراحی دیسککتومی برای فتق مجدد دیسک بین مهره کمری 4 و 5، می‌توان استفاده کرد؟
اگر دیسک شما مجدداً دچار بیرون زدگی شده باشد، دوباره می‌توان از دیسککتومی برای بهبود فتق دیسک خود و با نتایج مطلوبی، استفاده کنید. البته اگر دچار فتق دیسک برای بار سوم شوید، دیگر برای درمان خود باید از روش درمانی دیگری بهره ببرید و نمی‌توان عمل دیسککتومی را روی شما انجام داد.
سؤالات متداول
آیا عمل دیسککتومی، عمل اصلی برای درمان فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5 محسوب می‌شود؟
دیسککتومی، یک روش درمانی رایج ولی اصلی در درمان فتق دیسک این ناحیه می‌باشد که خطرات خود را نیز دارد. البته که شاید شما بتوانید از گزینه های درمانی کمتر تهاجمی بهره ببرید.
آیا عمل دیسککتومی، می‌تواند باعث ایجاد ضعف عضلانی در ناحیه کمر شود؟
اگر عمل دیسککتومی به صورت کمتر تهاجمی انجام گیرد، احتمال فتق مجدد دیسک بالا می‌رود. در عین حال جراحی پرتهاجم دیسککتومی نیز می‌تواند باعث کاهش ارتفاع ( قطر) دیسک بین مهره های 4 و 5 کمری شده و به مرور زمان، دیسک به طور کامل از بین برود که این عارضه با درد و بی ثباتی شدیدی همراه خواهد بود.
بعد از انجام این نوع عمل، چگونه می‌توان خوابید؟
همانند به پشت خوابیدن، خوابیدن به پهلو نیز می‌تواند به کاهش درد شما کمک کند. ولی سعی کنید طی خوابیدن، جهت خوابیدن را از راست به چپ و بالعکس تغییر دهید تا فشار وارد بر کمر را پخش کرده و به این صورت سلامت ستون فقرات شما حفظ شود. بلافاصله بعد از جراحی نیز، می‌توانید یک بالشت را در زیر یا بین زانوهایتان قرار دهید.
آیا عارضه فتق دیسک مهره های کمری 4 و 5، بعد از انجام عمل جراحی نیز قابل برگشت است؟
بله. فتق مجدد دیسک می‌تواند، بلافاصله بعد از جراحی و یا چند سال بعد از آن رخ دهد؛ هرچند که فتق مجدد آن، ممکن است در 3 ماه اول بعد از جراحی رخ دهد. اگر فتق دیسک بین مهره های کمری 4 و 5 مجدداً اتفاق افتاد، یک عمل جراحی مجدد دیسککتومی روی این دیسک انجام خواهد شد که نتایج مطلوبی نیز در پی خواهد داشت.
بعد از انجام این عمل، چگونه باید از دستشویی استفاده کرد؟
برای بالا بردن سطح نشیمنگاه توالت فرنگی، از صندلی های مخصوص توالت که قابلیت تنطیم ارتفاع نیز دارند و یا چهار پایه استفاده کنید. اصلاً روی پاهایتان به هنگام نشستن، تکیه ندهید. بریس ستون نگهدارنده ستون فقرات خود را نیز به هنگام استفاده از دستشویی، بپوشید.
چه زمانی بعد از عمل، قادر خواهم بود تا خم شوم؟
خم شدن، بلند کردن اجسام و چرخیدن، بعد از دیسککتومی، عموماً با محدودیت هایی مواجه هستند به خصوص به مدت 6 هفته اول.
چه مدت بعد از انجام دیسککتومی، می‌توانم راننگی کنم؟
بعد از آن که مصرف داروهای خواب آور خود را تمام کردید و پزشک شما نیز صلاح دانست که شما می‌توانید رانندگی کنید، می‌توانید ابن کار را انجام دهید. این کار را می‌توان به مدت 2 تا 3 هفته بعد از جراحی های لامینکتومی و دیسککتومی و نیز به مدت 4 تا 6 هفته بعد از جراحی فیوژن مهره های کمری، انجام داد.
آیا انجام این نوع از عمل جراحی، می‌تواند فرد را فلج کند؟
بله. جراحی دیسککتومی با ریسک ابتلا به فلج همراه است. همانند سایر جراحی های ستون فقرات، در این نوع از جراحی نیز ، ممکن است در حین عمل، به کانال نخاعی شما آسیب وارد شده و یک سری ناتوانی های جسمی – حرکتی یا فلج در اندام های شما رخ دهد. ولی با این وجود، شانس فلج شدن در دیسککتومی بسیار پایین می‌باشد.
برای انجام عمل دیسککتومی، چه میزان باید از کار خود کنار کشید و مرخصی گرفت؟
اکثر بیماران بعد از گذشت 2 الی 4 هفته از عمل خود، می‌توانند به کار خود برگردند. البته آنهایی که مشاغل سخت تری دارند، بهتر است تا 12 هفته بعد از عمل، به سر کار برنگردند. فیزیوتراپ شما در این مورد به شما راهنمایی های لازم را خواهد کرد و همچنین، ورزش های مناسب برای کسب بهبودی هرچه بهتر را نیز، به شما خواهد داد.
بعد از انجام جراحی، چگونه می‌توانیم موهای خود را بشوییم ؟
تا 4 روز بعد از انجام این عمل، از حمام کردن خودداری کنید. همچنین اگر میزان زیادی ترشحات از زخم شما می‌آید، به هیچ عنوان حمام نکنید. البته هنگامی که حمام می‌کنید، می‌توانید سر خود را با شامپو به آرامی بشویید. بعد از اتمام استحمام نیز، محل زخم را با یک حوله تمیز، خشک و تمیز کنید.
