جراحی میکروسکوپی دیسک کمر یا میکرودیسککتومی (Microdiscectomy) یک روش کم‌تهاجم برای درمان دیسک کمر و خارج کردن بخش یا تمام دیسک بیرون زده است. این جراحی از طریق یک برش کوچک در پشت کمر انجام می‌شود که آسیب به بافت‌ها را به حداقل می‌رساند. بعد از این جراحی، بسیاری از بیماران به سرعت تسکین درد کمر را تجربه کرده و با کمترین درد به خانه بازمی‌گردند.
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر توسط جراح دیسک و ستون فقرات انجام می‌شود و دارای درصد موفقیت بالایی، به‌ویژه در تسکین دردهای سیاتیکی پا است. دوره نقاهت این جراحی نسبت به سایر جراحی‌های تهاجمی کوتاه‌تر است و فرد می‌تواند به سرعت به زندگی عادی خود بازگردد. میکرودیسککتومی به منظور کاهش برش روی پوست، کاهش عوارض پس از جراحی و تسریع روند بهبود نسبت به جراحی‌های تهاجمی‌تر ترجیح داده می‌شود.
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر نوعی عمل جراحی است که در آن بخش کوچکی از یکی از مهره‌ها برداشته می‌شود تا عصبی که به وسیله یک دیسک بیرون زده (دیسک کمر) گیر افتاده آزاد شود. این جراحی عموما برای رفع مشکل دیسک کمر در ستون فقرات پایین کمر که باعث درد در پاها می‌شود انجام می‌گیرد. البته، کمردرد را نمی‌توان با جراحی میکروسکوپی دیسک کمر درمان کرد. همچنین، از آنجا که جراحی یک اقدام بنیادی و معمولا برگشت‌ناپذیر است، فقط زمانی توصیه می‌شود که گزینه‌های درمانی دیگر جواب نداده باشند، یا بیمار دچار علائمی مثل بی‌حسی، گزگز و مشکلات مشابه شده باشد.
در جراحی میکروسکوپی دیسک کمر معمولا بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد، البته بعضی از جراحان برای انجام این جراحی فقط ستون فقرات بیمار را بی‌حس می‌کنند. برای شروع جراحی، ابتدا بیمار به شکم روی تخت جراحی قرار می‌گیرد و یک سری بلوک فومی و بالش زیر بدن او قرار داده می‌شود تا کمر نمایان‌تر شود. سپس، جراح یک برش کوچک ایجاد می‌کند که با استفاده از آن، ابزارهای جراحی تحت هدایت اشعه ایکس وارد کمر می‌شوند؛ در ادامه، او عضلات اطراف مهره‌های مورد نظر را با دقت کنار می‌زند تا به دیسک و یا استخوان بیرون‌زده‌ای که باید برداشته شود دسترسی پیدا کند.
در اینجا، ساختار ستون فقرات تغییر داده نمی‌شود و عمل معمولاً کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. اغلب، جراحی میکروسکوپی دیسک کمر به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار می‌تواند در همان روز جراحی، بعد از اینکه اثر داروی بیهوشی از بین رفت، از بیمارستان مرخص شود. البته، در برخی موارد از بیمار خواسته می‌شود تا شب را در بیمارستان سپری کند. بیمار بعد از مرخص شدن نیاز خواهد داشت تا کسی او را به خانه برساند چراکه رانندگی کردن درست بعد از بیهوشی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. بیماران می‌توانند مدت کوتاهی بعد از عمل به سطح طبیعی فعالیت‌های خود برگردند، هرچند برای جلوگیری از عفونت باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنند و اگر برای انجام عمل تحت بیهوشی عمومی قرار گرفته باشند، برای کمک به ریکاوری ریه‌ها از اثرات داروی بیهوشی، می‌بایست یک سری تمرینات تنفسی هم انجام بدهند.
تفاوت جراحی میکروسکوپی با دیسککتومی باز
امروزه جراحی میکروسکوپی به عنوان اولین روش پیشنهادی برای درمان دیسک کمر شناخته می‌شود. در گذشته، جراحی دیسککتومی باز رایج بود که با دوره نقاهت طولانی و عوارض زیاد همراه بود. با پیشرفت‌های نوین در زمینه ابزارهای جراحی، نیازی به انجام جراحی باز دیسک کمر نیست و جراحی میکروسکوپی جایگزین آن شده است. در جراحی باز، برای خارج کردن قسمت بیرون‌زده دیسک، برشی بزرگ در پوست ایجاد می‌شد که به بافت‌های بدن آسیب می‌رساند. برخی از عوارض جراحی باز ممکن است شامل آسیب به عصب‌ها، نشت مایع نخاعی و آسیب به بافت‌های اطراف ستون فقرات باشد. با توجه به عدم وجود این عوارض در جراحی میکروسکوپی، می‌توان این روش را یکی از امن‌ترین جراحی‌ها برای دیسک کمر دانست. تحقیقات گسترده نشان داده‌اند که جراحی میکروسکوپی دیسک کمر در بهبود درد پا، ناتوانی عملکردی و کیفیت زندگی نسبت به سایر روش‌های جراحی مؤثرتر است.
دیسک هایی که با جراحی میکروسکوپی درمان می‌شوند
همه دیسک‌های کمر با جراحی میکروسکوپی درمان می‌شوند. دیسک کمر معمولا با سه روش دچار فتق می‌شود که عبارتند از :
بیرون زدگی دیسک: بیرون زدگی دیسک، نوع خفیف فتق دیسک است که در این حالت مواد داخل دیسک فقط از جای خود بیرون آمده‌اند و به عصب فشار وارد می‌کنند.
پارگی دیسک: در بعضی مواقع شرایط دیسک حاد شده و بیرون زدگی افزایش می‌یابد، در این صورت دیسک پاره شده و مایع داخل آن از دیسک خارج می‌شود.
جدا شدن دیسک: در این نوع از فتق دیسک، مایع درون دیسک از سایر مواد ژلاتینی داخل دیسک جدا می‌شود.
برخی از انواع فتق دیسک کمر می‌توانند به مرکز مهره‌ها فشار وارد کرده و طناب نخاعی را تحت تاثیر قرار دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به عصب‌های خارجی مانند ریشه عصبی پا فشار بیاورند.
جراحی میکروسکوپی برای چه افرادی مناسب است؟
تمام افرادی که به دلیل فتق دیسک کمر با درد و ناراحتی مواجه هستند و این مشکل زندگی‌شان را تحت تأثیر قرار داده، می‌توانند کاندیدای جراحی میکروسکوپی دیسک کمر باشند. اغلب، پس از مراجعه به پزشک، افراد ابتدا تحت درمان‌های غیرجراحی قرار می‌گیرند. این روش‌ها به صورت موقت علائم دیسک را تسکین می‌دهند، اما در نهایت بیشتر بیماران نیازمند جراحی میکروسکوپی می‌شوند. به دلیل عوارض بالا و دوره نقاهت طولانی، جراحی‌های باز دیگر انجام نمی‌شوند و جراحی‌های کم تهاجمی جایگزین آن‌ها شده‌اند. در میان این جراحی‌ها، جراحی میکروسکوپی به عنوان بهترین روش برای درمان دیسک کمر شناخته شده و به همه افرادی که نیاز به جراحی دارند توصیه می‌شود.
مزایای جراحی میکروسکوپی دیسک کمر
جراحی میکروسکوپی برای درمان دیسک کمر دارای مزایای بسیاری نسبت به سایر روش‌های جراحی است و به همین دلیل در سال‌های اخیر به یک روش رایج تبدیل شده است. برخی از این مزایا عبارت‌اند از:
تهاجم کم: جراحی میکروسکوپی نیاز به برش کمتری دارد و در مقایسه با جراحی‌های باز دیسک کمر تهاجم کمتری دارد.
دقت بالا: استفاده از میکروسکوپ، دید بهتری از محل دیسک به جراح می‌دهد که باعث افزایش دقت جراحی می‌شود. این دقت بالا امکان حذف هدفمند مواد بیرون‌زده دیسک را فراهم کرده و احتمال آسیب به بافت‌های اطراف را کاهش می‌دهد.
زمان جراحی کوتاه: این جراحی در زمان کوتاه‌تری نسبت به سایر جراحی‌ها انجام می‌شود و معمولاً در یک الی دو ساعت به پایان می‌رسد.
زمان بهبودی کوتاه: به دلیل تهاجم کم و برش کوچک‌تر، زمان بهبودی پس از این جراحی کوتاه است و بیماران می‌توانند به سرعت به زندگی عادی بازگردند.
مزایای این جراحی شامل کاهش خونریزی، کاهش احتمال عفونت و کاهش آسیب به بافت‌های اطراف ستون فقرات به دلیل استفاده از برش کوچک‌تر است.
تسکین سریع درد: پس از جراحی و با برداشتن فشار از روی عصب‌های ستون فقرات، علائم دیسک کمر مانند درد به‌سرعت و به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد.
میزان موفقیت بالا: این جراحی نتایج موفقیت‌آمیزی داشته و بسیاری از بیماران پس از آن برای مدت طولانی مشکلات دیسک کمر را تجربه نکرده‌اند.
آمادگی‌های قبل از جراحی میکروسکوپی دیسک کمر
آمادگی پیش از جراحی میکرودیسککتومی می‌تواند از بروز عوارض جلوگیری کرده و فرآیند بهبودی پس از جراحی را سریع‌تر و آسان‌تر نماید. برخی از اقدامات پیش از جراحی میکروسکوپی شامل موارد زیر است:
- در روز جراحی، ناشتا باشید و از خوردن و آشامیدن مایعات تا حد ممکن خودداری کنید. البته نوشیدن جرعه‌های کوچک آب همراه با داروهای تجویز شده مانعی ندارد.
- صبح روز جراحی دوش بگیرید.
- لباس‌های راحت و گشاد بپوشید.
- همراه داشتن یکی از نزدیکان توصیه می‌شود.
- اگر دیابت دارید، موضوع را با متخصص غدد در میان بگذارید تا تصمیمات لازم اتخاذ شود.
- در صورت ابتلا به دیابت یا سایر بیماری‌ها، این موضوع را پیش از جراحی با پزشک خود مطرح کنید.
- بهتر است دو تا چهار هفته پیش از جراحی، مصرف دخانیات را متوقف کنید زیرا سیگار روند بهبودی پس از جراحی را مختل می‌کند.
نرخ موفقیت
نرخ موفقیت این نوع جراحی حدودا 90% است، به طوری که درد و ناراحتی بسیاری از بیماران فورا تسکین می‌یابد. البته، در برخی بیماران فتق دیسک اولیه دوباره عود می‌کند که در این صورت این بیماران به یک جراحی مجدد و سایر درمان‌ها مربوطه نیاز خواهند داشت. بهبودی از جراحی میکروسکوپی دیسک کمر معمولا خیلی سریع بوده و شامل چند جلسه پیگیری هم می‌شود تا اینکه جراح بتواند با انجام یک معاینه عصب‌شناختی مطمئن شود که مشکل برطرف شده است. از آنجا که هر جراحی کمی متفاوت از سایر جراحی‌ها است بهتر است بیمار پیش از هر اقدامی در مورد جزئیات جراحی خود با جراح صحبت کند.
خطرات احتمالی
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر هم مثل هر عمل جراحی دیگری با یک سری خطرات احتمالی (ریسک‌ها) همراه است. بیهوشی عمومی، حتی با وجود مهارت خیلی بالای متخصص بیهوشی هم می‌تواند برای برخی بیماران خطرناک باشد. همچنین، خود جراحی هم می‌تواند برای بعضی از بیماران با عوارضی مثل آسیب عصبی، عفونت یا بی‌اختیاری مدفوع و ادرار همراه باشد. برخی بیماران هم دچار پارگی‌های دورال می‌شوند؛ این پارگی‌ها اجازه می‌دهند مایع مغزی- نخاعی نشت کند. در چنین مواردی، بیمار باید چند روز در رختخواب استراحت کند تا بهبود پیدا کند.
تغییرات مورد نیاز در سبک زندگی
پس از جراحی، جراح به بیمار توصیه می‌کند که برای مدتی فعالیت‌های روزمره خود را محدود کند، از جمله رانندگی، ورزش یا کار. این اقدام باعث کمک به فرآیند بهبودی می‌شود. همچنین، جراح برای بیمار تجویز می‌کند که در طول دوره بهبودی، به مدت چند ماه، جلسات فیزیوتراپی را انجام دهد.
در طول این دوره بهبودی، درد یک نشانگر بسیار مهم است و نشان می‌دهد که یک فعالیت یا حرکت بیش از حد سنگین است و برای جلوگیری از وقوع آسیب دیگر، باید این فعالیت متوقف شود. پس از جراحی، بیمار باید به دستورات و راهنمایی‌های جراح پیروی کند و در صورت وجود هرگونه درد یا مشکل، به جراح اطلاع دهد.
عوامل خطرناک ابتلا به دیسک کمر
همچنین، یک سری عوامل خطرزا برای ابتلا به فتق دیسک وجود دارد که البته نمی‌توان همه آن‌ها را اصلاح کرد. این عوامل خطرزا عبارتند از:
- مردان بین 20 تا 50 سال
- مکانیک نامناسب بدن هنگام بلند کردن اجسام سنگین (استفاده از عضلات کمر به جای استفاده از عضلات پا برای بلند کردن اجسام) یا پیچیدن بدن موقع حمل بارهای سنگین
- اضافه وزن، که می‌تواند باعث وارد آمدن فشار اضافی به دیسک‌های ستون فقرات شود
- فعالیت‌های تکراری؛ برای مثال بعضی مشاغل مستلزم تکرار یک سری حرکات فیزیکی هستند که انجام مکرر آن‌ها به ستون فقرات فشار می‌آورند
- نشستن به مدت طولانی؛ برای مثال، در مشاغلی که مستلزم رانندگی به مقدار زیاد هستند، که البته در چنین حالتی باید خطرات اضافی ناشی از لرزش‌های تولید شده توسط موتور خودرو هم در نظر گرفته شود
- سبک زندگی کم تحرک و بدون ورزش
- کشیدن سیگار، که می‌تواند با ایجاد کمبود اکسیژن باعث زوال و تخریب دیسک‌ها شود.
برای جلوگیری از آسیب بیشتر به دیسک‌های کمرتان حتما باید این عوامل خطرزا را مد نظر قرار داده و براساس آن‌ها تغییرات لازم را در سبک زندگیتان لحاظ کنید.
سخن پایانی
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر یک روش کم تهاجم با عوارض کم، بهبودی سریع و احتمال موفقیت بالایی است. پس از جراحی، درد ناشی از دیسک کمر به تدریج کاهش می‌یابد، اما برخی علائم دیگر مانند احساس ضعف و بی‌حسی در پاها ممکن است همچنان باقی بماند که پس از گذشت دو الی سه ماه، این علائم نیز برطرف می‌شوند. عصب توسط دیسک کمر تحریک و ملتهب شده است، بنابراین پس از جراحی به چند ماه زمان برای بهبودی کامل نیاز دارد. بعد از جراحی، امکان ترخیص بیمار وجود دارد و فرد می‌تواند پس از چند روز، پیاده روی کوتاه و فعالیت‌های سبک را آغاز کند، اما برای شروع فعالیت‌های دیگر، حداقل به دو الی سه ماه زمان برای بهبودی کامل لازم است.
