جراح مغز و اعصاب پزشکی است که در تشخیص و درمان بیماریهای مرتبط با مغز، ستون فقرات و سیستم عصبی تخصص دارد. جراحان مغز و اعصاب آموزشهای بسیار فشرده وپیشرفتهای دیدهاند و دانش و تجربه گستردهای در انجام برخی از پیچیده ترین جراحیهای بدن انسان را دارند.
سیستم اعصاب مرکزی و محیطی از مغز آغاز شده و سپس در ارگانهای داخلی بدن، دستها، پاها و صورت گسترده میشود. سیستم اعصاب مرکزی انسان اغلب عملکردها و احساسات بدن را از طریق اعصابی که سیگنال هی عصبی را انتقال میدهند، کنترل میکند.
جراحان مغز و اعصاب همچنین در تشخیص و درمان بیماریهایی نقش دارند که ساختارهای حفاظت کننده از سیستم عصبی بدن را درگیر میکند مانند جمجمه، ستون فقرات، دیسکها، عروق خونی، غشاهای محافظتی و بافتهای نرم.
در ادامه با جراحان مغز و اعصاب و آن چه که انجام میدهند بیشتر آشنا میشویم:
[sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر مهران مرادی جراح مغز و اعصاب تهران با شماره تلفن های [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
تفاوت بین متخصص مغز و اعصاب و جراح مغز و اعصاب چیست؟
دو واژه متخصص مغز و اعصاب و جراح مغز و اعصاب معمولا توسط عموم به جای یکدیگر به کار برده میشوند. هرچند این دو شاخه شباهتهای زیادی با هم دارند اما تفاوتهایی بین انها وجود دارد:
- متخصص مغز و اعصاب پزشکی است که بیماریهای مربوط به مغز و سیستم اعصاب بدن را را ارزیابی کرده، تشخیص داده و درمان میکند. متخصص مغز اعصاب، جراحی انجام نمیدهد. در صورتی که به یکی از مشکلات مرتبط با سیستم مغز و اعصاب مبتلا هستید و به مراقبتهای منظم نیاز دارید، باید به متخصص اعصاب مراجعه کنید.
- جراح مغز و اعصاب نیز تشخیصها و درمانهای حوزه مغز و اعصاب را درست مانند متخصص مغز و اعصاب انجام میدهد اما بر خلاف متخصص مغز و اعصاب، هر دو نوع درمانهای جراحی و غیرجراحی را انجام میدهد .
در صورتی که دچار مشکلی شدهاید که به مغز یا سیستم اعصاب شما مربوط است بهتر است برای ارزیابی و تشخیص به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. در صورتی که متخصص مغز و اعصاب تشخیص دهد که شما به جراحی نیاز دارید، شما را به جراح مغز و اعصاب ارجاع میدهد تا معاینات بیشترانجام شود و روشهای جراحی مورد ارزیابی قرار گیرد.
جراح مغز و اعصاب چه بیماریهایی را درمان میکند؟
زمانی که شما واژه ” جراح مغز و اعصاب” را میشنوید بیشتر انجام جراحی بر روی مغز در ذهن شما مجسم میشود. این در حالی است که اغلب جراحان مغز و اعصاب بیشتر وقت خود را صرف تشخیص و درمان مشکلات اعصاب مرتبط با ستون فقرات میکنند. جراحان مغز و اعصاب در تهران معمولا به درمان مشکلات زیر میپردازند:
- آنوریسم و ناهنجاریهای عروقی مغز
- تومورهای مغزی و سایر تومورهای سیستم عصاب مرکزی
- اختلالات عروقی مغزی
- ضربه مغزی
- بیماری فرسایشی-تخریبی دیسک
- صرع
- درد و فلج صورت
- آسیبهای ناحیه سر
- بیرون زدگی دیسک کمر
- جراحیهای داخل جمجمه
- اختلالات حرکتی
- درد کمر و گردن
- بیماری پارکینسون
- اختلالات اعصاب در کودکان
- اختلالات اعصاب محیطی
- بیماری هیپوفیز
- اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات
- بیماریهای و آسیبهای ستون فقرات
- سکته مغزی
- کنترل درد از طریق درمانهای جراحی
- ترومای مغزی و توان بخشی
هرچند جراح مغز و اعصاب عنوان “یک جراح” را دارد اما جراحی تنها روشی نیست که برای بیماران خود تجویز میکند. آنها قبل از توصیه به انجام جراحی، در ابتدا تمامی روشهای غیرجراحی ممکن را امتحان میکنند از جمله : تجویز دارو، تزریق و تراپیهای ویژه. در صورتی که شما حتما نیاز به جراحی داشته باشید، پزشک بررسی میکند که امکان انجام جراحی به روش غیر تهاجمی وجود دارد یا خیر.
درمانهای بدون جراحی برای مشکلات ستون فقرات و بیماریهای مرتبط با اعصاب شامل موارد زیر میباشد:
- استفاده از بریس (آتل) و اورتوتیک: ممکن است لازم باشد قبل از انجام جراحی برای مدتی آتل گردن یا کمر استفاده کنید. بریس یا آتل سه کار انجام میدهد: بی حرکت نگه داشتن ستون فقرات در پروسه بهبود و بازسازی، تثبیت کردن نواحی آسیب دیده برای جلوگیری از آسیب بیشتر، کنترل کردن درد از طریق محدود کردن حرکت.
- مراقبتهای کایروپراکتیک : هدف از درمانهای کایروپراکتیک، بازیابی ساختاری و عملکردی به ستون فقرات و سایر مفاصل است. وارد شدن ضربه یا فشار بیش از حد، بلند کردن اجسام سنگین و دیگر آسیبها میتواند موجب جا به جاییهای خفیف در ستون فقرات شود. زمانی که یک مهره جا به جا میشود یا ضربهای وارد میشود، موجب تنش و گرفتگی در عضلات کمر و درگیری اعصاب این ناحیه میشود که منجر به درد (در ناحیه، سر، کمر، گردن و دست و پاها) و اختلال در سلامت عمومی فرد میشود.
- تزریق استروئید در ناحیه اپیدورال: تزریق در ناحیه اپیدورال یکی از روشهای غیرتهاجمی برای درمان درد کمر و گردن یا دست و پا است که ناشی از التهاب اعصاب ستون فقرات باشد. در موارد ابتلا به تنگی کانال نخاعی، بیرون زدگی دیسک کمر و اسپوندیلوز (فرسایش دیسک) میتوان از روش تزریق اپیدورال استفاده کرد. اپیدورال به فضایی گفته میشود که بین طناب نخاعی و ستون فقرات قرار دارد و در روش تزری قتپیدورال مایعی استروئیدی که ضد درد و التهاب است در این ناحیه تزریق میشود. نتایج این تزریق موقتی هستند و ممکن است بین چند روز تا حتی چند سال باشند.
- تزرق در مفاصل فاسِت: گاهی ممکن است درد ناشی از التهاب مفاصل فاست در ستون فقرات باشد که در این صورت ز طریق تزریق استروئید در این مفاصل درد و التهاب فروکش میکند. علت درد مفاصل فاست معمولا کاملا مشخص نیست (آرتروز، آسیب یا فرسایش مفصل). تزریق در مفاصل فاست به دو مختلف انجام میشود: اولا با استفاده از این روش میتوان تشخیص داد که درد کمر ناشی از مفاصل فاست است یا خیر، دوما با این روش میتوان درد و التهاب مفصل را بهبود دارد.
- تست تزریقِ بلوکِ عصبی: این روش با نام مسدود کنندهی گیرنده عصبی نیز شناخته میشود و روشی غیرتهاجمی است که میتواند به طور موقتی درد مفصل یا عصب را کاهش دهد. این روش در اصل بدین منظور انجام میشود که پزشک تشخیص دهد منشاء درد در مفصل یا گیرنده عصبی است. نتایج تزریق بلوک عصبی معمولا موقتی است و به ندرت پیش میآید که نتایج آن بلند مدت باشد. در صورتی که دررمان بلوک عصبی موفقیتآمیز باشد، در مرحله بعدی انجام روش سوزاندن عصب با رادیوفرکوئنسی تجویز میشود.
- مسدود کردن اعصاب سمپاتیک: بلوکِ عصبی سمپاتیک روشی است که در آن بی حسی موضعی به منشاء درد تزریق میشود و در درمان دردهای مزمن پا و کمر ناشی از سندرم درد موضعی پیچیده، دیستروفی رفلکسی سمپاتیک، نارسایی عروقی و زونا، کاربرد دارد. در این روش داروی بیحسی به ناحیه اعصاب سمپاتیک تزریق میشود که در قسمت قدامی ستون فقرات قرار دارند. هدف از این کار کاهش درد بیمار است تا بتواند به فعالیتهای روزمره خود ادامه دهد.
- سوزاندن عصب با رادیوفرکوئنسی: این روشی غیر تهاجمی است که در آن اعصابی که سیگنالهای درد را منتقل میکنند، از بین برده میشوند. این روش برای افرادی که درد مزمن خصوصا در ناحیه کمر و گردن دارند، بهبود دائمی درد را به دنبال دارد. در صورتی که به طور مزمن به درد کمر یا گردن مبتلا هستید و درد شما مکررا عود میکند و همچنین روش تزریق بلوک عصبی برای شما موفقیتآمیز بوده است، کاندید مناسبی برای روش رادیوفرکوئنسی هستید.
- کنترل درد: دردهای حاد به طور ناگهانی آغاز میشوند و سپس با گذشت زمان به تدریج بهبود پیدا میکنند. اما دردهای مزمن همیشگی هستند و معمولا ناشی از بیماریهای غیر قابل درمان مانند آرتروز یا سرطان هستند. کنترل یا مدیریت درد روشی چند منظوره است که طی آن پزشکان سعی میکنند درد را به نحوی برای بیماری قابل تحمل کنند و از سوی دیگر بیمار بیاموزد که چگونه با آن کنار بیاید. این روشها شامل ورزش، فیزیوتراپی، دارو و درمانهای جامع نگر (هالیستیک) میشود.
- طب فیزیکی و توانبخشی: در این روش از ابزارها و تجهیزات فیزیکی برای تشخیص، درمان و توانبخشی بیماران استفاده میشود. متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی خصوصا درزمینه درمان بیماران مبتلا به ناتوانیهای پس از سکته مغزی، آسیبهای مزمن مغزی و طناب نخاعی، دردهای حاد و مزمن اسکلتی-عضلانی تخصص دارند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی بخش مهمی از درمانهای غیرجراحی برای بهبود، بازیابی یا تثبیت سلامت عمومی بیمار است. برای آن که شخص به لحاظ فیزیکی مستقل باشد، بتواند کار کند و کیفیت زندگی خوبی داشته باشد نیاز دارد که بتواند بدون داشتن درد، حرکت کند. فیزیوتراپیستها به بیمران کمک میکنند بعد از درمان بیماری یا بروز آسیب یا پس از جراحی کاملا ریکاوری شوند و به روند عادی زندگی بازگردند.
- تحریک الکتریکی عصبی از طریق پوست (TENS): در این روش ِ غیر تهاجمی، پروبهای یک دستگاه روی پوست قرار میگیرند و با مسدود کردن سیگنالهای درد به کنترل درد بیمار کمک میکنند. ین دستگاه کوچک که با باتری کار میکند، از انتقال سیگنالهای درد به مغز جلوگیری میکند و با کمک آن میتوان میزان مصرف داروهای مسکن را کاهش داد. لازم به ذکر است که TENS علت درد را درمان یا منشا درد را از بین نمیبردو برای همه بیماران روش مناسبی نیست.
جراحان مغز و اعصاب چه عملها یا درمانهایی را انجام میدهند؟
در ادامه لیستی از عملهایی وجود دارد که جراحان مغز و اعصاب تهران انجام میدهند:
ترمیم آنوریسم
آنوریسم به وقوع میپیوندد وقتی دیوارههای یک رگ خونی به شدت ضعیف میشوند و قادر به تحمل فشار جریان خون که از آن عبور میکند نمیباشند، در نتیجه به صورت بروز برآمدگی یا تورم میپیوندند. اگر این بروز برآمدگی یا تورم به اندازهای بزرگ شود که به پارگی شریان منجر شود، وضعیت بسیار اورژانسی را ایجاد میکند و نیاز به مراقبتهای پزشکی ویژه دارد. جراح مغز و اعصاب میتواند با استفاده از تکنیکهای مختلف، آنوریسم مغزی را ترمیم کند (قبل از پارگی رگ و گاهی حتی پس از پارگی).
جراحی تنگی شریان کاروتید (کاروتید اندآرترکتومی)
شریان کاروتید اصلی ترین شریانی است که جریان خون را به مغز میرساند. زمانی که در دیوارهی کاروتید رسوبات چربی تجمع پیدا میکند و تشکیل پلاک میدهد، انتقال خون به مغز محدود یا مسدود میشود که به این حالت تنگی شریان کاروتید گفته میشود. طی عمل اِندآرترکتومی، رسوبات تجمع یافته در شریان کاروتید برداشته میشود.
کرانیوتومی
در صورتی که لازم باشد به مغز دسترسی داشته باشیم تا یک جراحی انجام دهیم، ابتدا باید عمل کرانیوتومی یا جراحی جمجمه انجام شود. در این روش، بخشی از استخوان جمجمه برداشته میشود تا به مغز به صورت مستقیم دسترسی پیدا کنیم. برخی از مواردی که نیاز به عمل کرانیوتومی دارند عبارتند از: برداشتن تومور، استخراج جسم خارجی، کاهش فشار در جمجمه ناشی از تورم یا خونریزی، درمان آنوریسم، درمان شکستگی جمجمه و درمان عفونت. به کمک عمل کرانیوتومی، جراحان مغز و اعصاب میتوانند به صورت امن و دقیق به مغز دسترسی یابند و عملهای مورد نیاز را انجام دهند.
جراحی برداشتن دیسک
دیسکها بخشی از ستون فقرات هستند که بین هر دو مهره در قرار دارند و فشارهای ناشی از فعالیتهای روزمره را بر ستون فقرات جذب میکنند. با گذشت زمان (یا به دلیل انجام کارهای سنگین و تحمیل فشار بیش از حد به کمر و گردن)، این دیسکها ضعیف میشوند، آسیب میبینند و گاهاً به دلیل فشار بیش از حد، بروز برآمدگی یا جابجایی میکنند. این وضعیت میتواند فشاری بر سیستم عصبی ایجاد کرده و درد را به همراه داشته باشد. به طور معمول، این مشکلات با درمانهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی قابل مدیریت هستند، اما در مواردی که درمان غیرجراحی نتیجه مطلوبی نداشته باشد، عمل جراحی مانند برداشت دیسک انجام میشود. در این عمل جراحی، دیسک آسیب دیده برداشته شده و در صورت لزوم، اقدامات جایگزین مانند کمربند مهرهای یا عمل جایگزین دیگری صورت میگیرد.
جراحی اِندو-واسکولار یا درون رگی
جراحی اندووسکولار که توسط جراح مغز و اعصاب انجام میشود روشی است که برای طیف وسیعی از بیماریهای عروقی (عروق خونی و لنفی) انجام میشود. معموولا در این جراحی برای دسترسی به رگ مورد نظر، برشی در نزدیکی لگن ایجاد میشود.
لامینکتومی
فرسایش دیسکها در ستون فقرات، تورم یا التهاب رباطها یا استخوانها در ستون فقرات میتواند موجب فشار به طناب نخاعی و یا عصبها شود و درد حاد یا مزمن ایجاد کند. میتوان با برداشتن بخشی از لامینا (ستون فقرات)، این فشار را برطرف کرد. این عمل طی جراحی به نام لامینکتومی و توسط جراح مغز و اعصاب انجام میشود.
پونکسیون کمری
پونکسیون کمری که بیشتر با نام نمونه گیری مایع نخاعی، شناخته میشود بدین منظور انجام میشود که از مایعی که ستون نخاعی در پشت کمر قرار دارد، نمونه برداری شود. این عمل با اهداف تشخیصی انجام میشود. به مایعی که نمونه بداری میشود مایع مغزی-نخاعی یا CSF گفته میشود. طی این عمل سوزنی وارد فضای بین دو مهره در پایین کمر میشود. البته ممکن است این عمل برای درمان برخی بیمایها مانند هیدروسفالی نیز انجام شود و پس از قرار دادن سوزن در محل مورد نظر، مایع مسکن یا مایع کنتراست رنگی تزریق شود یا مقداری از مایع CSF برای کنترل فشار این ناحیه برداشته شود.
سیمپاتکتومی
سیستم عصبی بدن انسان را میتوان به دو دست تقسیم کرد: اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک. تفاومت اصلی بین این دو دسته از اعصاب، در نقشی است که در بدن ایفا میکنند: سیستم سمپاتیک مسئول واکنش نشان دادن به محیط است و سیستم پاراسمپاتیک مسئول آرامش بخشیدن. در صورتی که اعصاب سمپاتیک بیش از حد فعال باشد و موجب واکنشهای شدید در فرد شودف عمل سیمپاتکتومی انجام میشود. در این شرایط، جراح مغز و اعصاب برخی عصبهای سمپاتیک را برمیدارد یا مسدود میکند تا کار نکند یا موقتا سیگنالی انتقال ندهد.
