دیسک گردن یکی از رایج‌ترین مشکلات ستون فقرات است که می‌تواند با درد، گرفتگی و محدودیت حرکتی همراه باشد. این عارضه به دلیل فرسایش یا آسیب دیدگی دیسک‌های بین مهره‌ای گردن ایجاد می‌شود و ممکن است تاثیرات آن از گردن تا شانه‌ها و بازوها گسترش یابد. دیسک گردن اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار داده و عوارض جدی‌تری به همراه داشته باشد. آشنایی با علائم و راه‌های درمانی آن، در درمان به موقع تاثیر زیادی دارد.
شناخت آناتومی ستون فقرات
ستون فقرات از 33 مهره تشکیل شده است که به صورت منظم به هم قفل می‌شوند و ساختار اصلی ستون فقرات را شکل می‌دهند. هر مهره با توجه به موقعیت خود در ستون فقرات دسته بندی و شماره گذاری می‌شود. این دسته‌بندی از بالا به پایین شامل نواحی گردنی، قفسه سینه‌ای، کمری، ساکروم و دنبالچه است.
بین تمامی مهره‌ها، دیسک‌های بین مهره‌ای قرار دارند که مانند بالشتک عمل کرده و از تماس مستقیم استخوان‌ها با یکدیگر جلوگیری می‌کنند. این دیسک‌ها از دو بخش یک حلقه خارجی و یک هسته داخلی ژل مانند تشکیل شده‌اند. در مواردی که فتق دیسک رخ می‌دهد، این ژل از دیسک خارج شده و به اعصاب فشار می‌آورد، که می‌تواند موجب درد شدید شود.
اگر در ناحیه گردن دچار درد مداوم هستید، بهتر است به بهترین متخصص ستون فقرات مراجعه کنید. متخصص ستون فقرات پس از معاینه دقیق، علت درد را تشخیص داده و مراحل درمان را آغاز می‌کند. حتی اگر درد شما دائمی نیست اما نیاز به مشورت دارید، مراجعه به پزشک می‌تواند از مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
دیسک گردن چیست؟
دیسک گردن یکی از بخش‌های مهم ستون فقرات در ناحیه گردن است که وظیفه دارد مانع از تماس مستقیم مهره‌ها با یکدیگر شود. این دیسک از دو بخش اصلی تشکیل شده: یک هسته مرکزی نرم و ژله‌ای به نام نواک ژله‌ای (nucleus pulposus) و یک لایه بیرونی محافظ و مقاوم به نام لایه حلقوی (annulus fibrosus). دیسک گردن ممکن است به مرور زمان تحت تاثیر فشار مکرر، استرس‌های روزانه و فعالیت‌های بدنی دچار آسیب شود. این آسیب‌ها می‌توانند به شکل فتق دیسک، بیرون زدگی دیسک یا ترک خوردن دیسک بروز کنند. در این شرایط، مواد ژله‌ای داخل دیسک از آن خارج شده و فشار یا تحریک به اعصاب گردن و نخاع وارد می‌آید. مهم است بدانید که فتق دیسک گردن تنها یکی از علل ایجاد درد و مشکلات گردن است و مشکلات دیگری مانند التهاب، ترمیم ناقص بعد از آسیب و فشار طولانی مدت نیز می‌توانند باعث ایجاد اختلالات در دیسک‌های گردن شوند.
انواع دردهای دیسک گردن
در ناحیه گردن، هفت دیسک وجود دارد که وظیفه دارند فشارهای وارده بر ستون فقرات را توزیع کنند. گردن نسبت به نواحی دیگر مانند قفسه سینه (وسط پشت) فشار چرخشی بیشتری را تحمل می‌کند تا حرکت سر را تسهیل کند. به همین دلیل، ستون فقرات گردنی بیشتر در معرض آسیب‌های دیسکی قرار دارد.
ضربه یا فرسایش تدریجی که با افزایش سن همراه است، می‌تواند منجر به بروز مشکلات رایج دیسک گردن شود. درد ناشی از آسیب دیسک با ترکیب چند عامل زیر آغاز می‌شود:
- فشار بر عصب: دیسک آسیب دیده ممکن است به عصب فشار وارد کرده و درد خاصی را در ناحیه پایین بازو ایجاد کند.
- التهاب: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که مرکز ژله‌ای دیسک نشت کرده و اعصاب اطراف را تحریک می‌کند. التهاب می‌تواند به دنبال پارگی یا برآمدگی دیسک ایجاد شود.
- اسپاسم عضلانی: در اثر آسیب به دیسک، عضلات ناحیه گردن دچار انقباض و سفتی می‌شوند که به درد و ناراحتی می‌انجامد.
علائم دیسک گردن
علائم دیسک گردن می‌توانند در افراد مختلف متفاوت باشند و شدت آن‌ها به میزان آسیب و شرایط فرد بستگی دارد. در ادامه به رایج‌ترین نشانه‌های این مشکل اشاره می‌کنیم:
درد در گردن و انتشار به بازوها و دست‌ها
درد ناشی از دیسک گردن از گردن شروع شده و به شانه‌ها، بازوها و حتی انگشتان دست می‌رسد. این درد می‌تواند شدید، تیرکشنده یا مداوم باشد و در برخی مواقع شبیه به درد ضربه‌ای احساس شود.
تشدید درد هنگام حرکت گردن
حرکاتی مانند خم کردن گردن، چرخاندن سر یا برگرداندن آن به عقب می‌توانند درد را بدتر کنند. اگر در این حالت‌ها درد تشدید شود، ممکن است نشانه فشار روی دیسک یا اعصاب گردن باشد.
احساس فشار و گرفتگی
فشار وارد شده بر اعصاب گردن می‌تواند باعث احساس گرفتگی یا سنگینی در ناحیه گردن، شانه‌ها و بازوها شود. این حالت با درد همراه است.
تورم و التهاب
گاهی اوقات، دیسک گردن می‌تواند باعث تحریک و التهاب در بافت‌ها و اعصاب اطراف شود. این التهاب احتمال دارد منجر به درد و تورم در ناحیه آسیب دیده شود.
کاهش دامنه حرکتی
یکی از علائم شایع دیسک گردن، محدودیت در حرکت گردن و اندام‌های فوقانی است. این وضعیت می‌تواند انجام کارهای ساده مانند چرخاندن سر یا بلند کردن دست‌ها را دشوار کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر این علائم را دارید، بهتر است برای تشخیص دقیق و شروع درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک با استفاده از معاینه فیزیکی، بررسی سوابق پزشکی و ابزارهای تشخیصی مانند MRI می‌تواند مشکل را شناسایی کرده و روش درمانی مناسب را برای شما تجویز کند.
علائم اولیه دیسک گردن
علائم اولیه دیسک گردن به صورت تدریجی ظاهر می‌شوند و اغلب در مراحل اولیه نادیده گرفته می‌شوند. یکی از نشانه‌های اولیه این عارضه، درد خفیف یا احساس ناراحتی در ناحیه گردن است. این درد ممکن است در ابتدا موقتی باشد و تنها هنگام حرکت سر یا پس از نشستن‌های طولانی مدت تشدید شود. با گذشت زمان و پیشرفت بیماری، شدت این درد افزایش یافته و به صورت مداوم احساس می‌شود. همچنین، خشکی و محدودیت حرکتی گردن می‌تواند به تدریج آشکار شود و انجام کارهای روزمره، مانند چرخاندن سر، را دشوار کند.
یکی دیگر از نشانه‌های هشداردهنده دیسک گردن، احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن خفیف در دست‌ها و انگشتان است. این وضعیت به دلیل فشار دیسک آسیب دیده بر اعصاب گردنی به وجود می‌آید. این حس در ابتدا ممکن است گذرا و خفیف باشد، اما در صورت عدم رسیدگی، می‌تواند به ضعف عضلانی یا علائم جدی‌تر منجر شود.
در برخی موارد، سردردهایی که از ناحیه گردن و پشت سر آغاز شده و به سایر نقاط سر انتشار می‌یابند نیز می‌توانند از علائم اولیه باشند. این سردردها ناشی از فشردگی اعصاب گردنی هستند. همچنین، دردهایی که از گردن به شانه‌ها و بازوها انتشار می‌یابند، یکی دیگر از نشانه‌های شایع دیسک گردن هستند و اغلب به دلیل تحریک یا فشار بر اعصاب مجاور ایجاد می‌شوند.
علائم دیسک گردن حاد
دیسک گردن حاد به پارگی ناگهانی و شدید دیسک بین مهره‌های گردنی گفته می‌شود. در این حالت، مواد داخلی دیسک به بیرون نشت کرده و بر ریشه‌های عصبی مجاور فشار وارد می‌کنند که این امر منجر به بروز علائم مشخصی می‌شود.
یکی از بارزترین نشانه‌های دیسک گردن حاد، درد شدید و تیرکشنده در ناحیه گردن است که به یک طرف بدن محدود می‌شود. این درد اغلب به شانه، بازو، ساعد و حتی انگشتان دست انتشار پیدا می‌کند. حرکت گردن می‌تواند شدت درد را افزایش دهد، اما در حالت استراحت کاهش می‌یابد. علاوه بر این، اسپاسم و گرفتگی عضلات گردن از دیگر علائم شایع این عارضه است که موجب محدودیت حرکت و تشدید درد می‌شود. در برخی موارد، عواملی مانند سرفه، عطسه یا اعمال فشار بر گردن نیز می‌توانند درد را شدیدتر کنند.
در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است علائم عصبی مانند بی‌حسی، سوزش یا ضعف در دست‌ها و انگشتان نیز ظاهر شوند. این علائم ناشی از فشرده شدن ریشه‌های عصبی هستند که وظیفه کنترل حسی و حرکتی اندام فوقانی را بر عهده دارند. به طور کلی، درد گردن همراه با انتشار به اندام‌های فوقانی، گرفتگی شدید عضلات و کاهش دامنه حرکتی گردن، از مهم‌ترین علائم دیسک گردن حاد به شمار می‌روند.
چنانچه علائم به تدریج ظرف چند هفته تا چند ماه شروع شد، به پزشک عمومی مراجعه کنید تا ایشان شما را به بهترین جراح ستون فقرات مجرب معرفی کنند.
علائم دیسک گردن بر اساس محل بیرون زدگی دیسک
فتق دیسک گردن اغلب ناشی از تروما یا آسیب به مهره‌های گردنی است. در این حالت، عصب گردنی به دلیل فشرده شدن دیسک تحت فشار قرار می‌گیرد و باعث بروز ناراحتی و دردی می‌شود که در امتداد مسیر عصبی منتشر می‌شود. به دلیل تنوع الگوهای دردی که با فتق دیسک گردن همراه است و که می‌تواند سطوح مختلف ستون فقرات را درگیر کند، این عارضه اغلب باعث ایجاد سردرگمی می‌شود. ارتباط بین علائم و سطح درگیری ستون فقرات به شرح زیر است:
- C4-C5 (ریشه عصب C5): بیمار دچار بی‌حسی نمی‌شود، اما در بالای بازو احساس ضعف می‌کند و از شانه درد رنج می‌برد.
- C5-C6 (ریشه عصب C6): این ناحیه یکی از متداول‌ترین ناحیه‌هایی است که فتق دیسک گردن در آن رخ می‌دهد. فتق دیسک گردن در این ناحیه غالباً با بی‌حسی عضلات دوسر یا اکستنسور مچ دست همراه است. احساس گزگز و درد می‌تواند رو به پایین در ناحیه انگشت شست دست منتشر شود.
- C6-C7 (ریشه عصب C7): فتق دیسک گردن در این ناحیه نیز بسیار شایع است و به علائمی همچون بی‌حسی، گزگز و درد در عضلات سه سر دامن می‌زند؛ درد می‌تواند رو به پایین تا انگشت میانی دست منتشر شود.
- C7-T1 (ریشه عصب C8): فتق دیسک در این ناحیه به کاهش قدرت گیرندگی دست و ضعف و گزگزی دامن می‌زند که در کل بازو احساس می‌شود و تا انگشت کوچک دست نیز منتشر می‌شود.
دلایل دیسک گردن
عوامل متعددی می‌توانند به بروز یا تشدید مشکلات دیسک گردن کمک کنند. در ادامه، این عوامل با توضیحات بهتری آورده شده‌اند:
- افزایش سن و تغییرات دژنراتیو: با گذشت زمان، دیسک‌های بین مهره‌ای دچار فرسایش و کاهش انعطاف پذیری می‌شوند.
- وضعیت بدنی نامناسب: قرارگیری گردن در حالت‌های اشتباه، مانند نشستن طولانی‌مدت پشت میز یا خم شدن بیش از حد، فشار زیادی به دیسک‌ها وارد می‌کند.
- ساییدگی طبیعی و کاهش استحکام دیسک‌ها: استفاده مکرر از دیسک‌ها و روند طبیعی پیری موجب ضعف آن‌ها می‌شود.
- صدمات فیزیکی: ضربه‌های مستقیم یا آسیب‌های ناشی از حوادثی مانند تصادفات، گردن را در معرض خطر قرار می‌دهند.
- فشار ناشی از فعالیت‌های سنگین : بلند کردن اجسام سنگین یا انجام کارهای فیزیکی طاقت‌فرسا می‌تواند فشار زیادی به ستون فقرات گردنی وارد کند.
- استعمال دخانیات : مصرف سیگار باعث کاهش جریان خون در ناحیه دیسک‌ها شده و فرایند بازسازی آن‌ها را مختل می‌کند.
- چاقی: وزن اضافی فشار مضاعفی به ستون فقرات وارد کرده و به سلامت دیسک‌ها آسیب می‌زند.
- کم‌تحرکی : نبود فعالیت‌های بدنی مناسب باعث ضعف عضلات حمایت‌کننده گردن و افزایش فشار به دیسک‌ها می‌شود.
- تغذیه نامناسب : کمبود مواد مغذی ضروری مانند کلسیم و ویتامین D سلامت دیسک‌ها را به خطر می‌اندازد.
- وراثت: سابقه خانوادگی بیماری‌های دیسک گردن می‌تواند احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش دهد.
- توجه به این عوامل و کنترل آن‌ها می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از مشکلات دیسک گردن و حفظ سلامت ستون فقرات داشته باشد.
توجه به این عوامل و کنترل آن‌ها می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از مشکلات دیسک گردن و حفظ سلامت ستون فقرات داشته باشد.
آزمایش و تشخیص دیسک گردن
جراح مغز و اعصاب فتق دیسک گردن را بر اساس پرونده پزشکی بیمار، علائم، معاینه بالینی و نتایج آزمایش‌ها تشخیص می‌دهد. چون درجه‌ای از ساییدگی ستون فقرات و آرتریت یکی از پی‌آمدهای طبیعی افزایش سن است، جراح مغز و اعصاب باید تعیین کند که آیا یافته‌های تصویربرداری با علائم تناسب دارد یا خیر.
سی تی اسکن
پس از آن که کامپیوتر چند اسلایس تصویر رادیوگرافی را خواند و با هم ترکیب کرد، تصویر سی تی اسکن به دست می‌آید. این تصویر شکل و اندازه کانال نخاعی، محتوای آن و ساختارهای اطراف آن، به ویژه استخوان‌ها را نشان می‌دهد. سی تی اسکن اطلاعات ارزشمندی را در خصوص ناهنجاری‌های استخوانی، از قبیل خار یا زائده استخوانی (استئوفیت)، وجود فیوژن و تخریب استخوان در اثر عفونت یا تومور در اختیار جراح مغز و اعصاب قرار می‌دهد.
نوار عصب و عضله و تست‌های هدایت عصبی (EMG و NCS)
این آزمایش‌ها تکانه‌های الکتریکی را در امتداد ریشه‌های عصب، عصب‌های پیرامونی و بافت عضلانی اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که آیا آسیب عصبی مستمر در نقطه‌ای از ستون فقرات وجود دارد، آیا عصب‌ها پس از آسیب‌دیدگی در حال التیام هستند و آیا فشردگی عصبی در نقطه دیگری وجود دارد یا خیر.
تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)
MRI ستون فقرات با استفاده از کامپیوتر و آهنرباهای قوی تصاویری را از ساختارهای بدن به دست می‌دهد. نخاع، ریشه‌های عصب و ناحیه‌های اطراف آن و همچنین بزرگ شدن، ساییدگی و فتق دیسک، تومور و عفونت در MRI دیده می‌شود.
میلوگرافی
ابتدا ماده حاجب در فضاهای مایع مغزی ـ نخاعی اطراف دیسک تزریق می‌شود، سپس عکس رادیوگرافی گرفته می‌شود. به این ترتیب فشار ناشی از برجستگی دیسک، خار استخوانی یا تومور روی طناب نخاعی یا عصب‌ها قابل مشاهده خواهد بود.
رادیوگرافی
عکس رادیوگرافی ساختارهای استخوانی ستون فقرات را نشان می‌دهد. عکس رادیوگرافی اطلاعاتی را درباره هم‌ترازی ستون فقرات، ابتلا به آرتریت، ساییدگی و شکستگی دیسک به دست می‌دهد. به علاوه رادیوگرافی روش تصویربرداری کم‌خطری است که بعد از عمل از آن برای تحت نظر گرفتن ستون فقرات و محل ایمپلنت‌های جایگذاری شده استفاده می‌شود.
درمان فتق دیسک گردن
درمان دیسک گردن بسته به شدت آسیب و علائم بیمار می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، درمان‌ها به دو دسته غیرجراحی و جراحی تقسیم می‌شوند:
درمان‌های غیرجراحی
درمان غیر جراحی دیسک گردن شامل چندین روش است که به کاهش درد، التهاب و بهبود حرکت گردن کمک می‌کند. این درمان‌ها به عنوان گزینه اول در نظر گرفته می‌شوند، مگر اینکه علائم شدید یا عوارضی که نیاز به مداخله جراحی داشته باشد، وجود داشته باشد.
دارودرمانی
برای کاهش التهاب در ناحیه دیسک گردن، مصرف داروهای ضد التهاب می‌تواند مفید باشد. همچنین، برای تسکین اسپاسم‌های عضلانی، استفاده از شل کننده‌های عضلانی توصیه می‌شود و در صورت درد حاد، استفاده کوتاه مدت از مسکن‌های درد ممکن است به کنترل درد کمک کند.
برای درمان دردهای خفیف تا متوسط، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) گزینه مناسبی هستند. این داروها علاوه بر کاهش التهاب، به تسکین درد نیز کمک می‌کنند. در صورتی که درد بسیار شدید باشد، ممکن است پزشک شل کننده‌های عضلانی یا داروهای قوی‌تری را تجویز کند.
استفاده از بریس
استفاده از بریس‌های مخصوص فتق دیسک گردن می‌تواند تاثیر قابل توجهی در بهبود شرایط بیمار داشته باشد. این بریس‌ها با ثابت نگه داشتن ستون فقرات و محافظت از مهره‌های آسیب دیده، در کاهش درد و التهاب بسیار موثرند. استفاده صحیح و مداوم از این بریس‌ها می‌تواند به تسکین درد گردن و بهبود وضعیت کمک کند.
فیزیوتراپی
هدف اصلی فیزیوتراپی در درمان دیسک گردن، کمک به بازیابی عملکرد طبیعی بدن و جلوگیری از بروز آسیب‌های جدید است. متخصصین فیزیوتراپی، روش‌های مناسب برای حفظ وضعیت بدن، بلند کردن صحیح اجسام و نحوه راه رفتن را به بیمار آموزش می‌دهند. علاوه بر این، با تقویت و کشش عضلات گردن، شانه و بازو، توانایی تحرک بیمار را افزایش می‌دهند. انجام تمرینات ورزشی و تقویتی به طور مداوم، بخش جدایی ناپذیر از برنامه درمانی است و می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک شایانی کند.
لیزردرمانی
لیزر درمانی با توان پایین (LLLT) یکی از روش‌های درمانی غیرتهاجمی و بدون دارو است که در آن از انرژی لیزر برای تسریع روند بهبودی بافت‌های آسیب دیده استفاده می‌شود. این روش با ایجاد تغییرات سلولی، موجب کاهش التهاب و افزایش جریان خون در ناحیه آسیب دیده می‌گردد. لیزر درمانی نه تنها در کاهش درد موثر است، بلکه به ترمیم سریع‌تر بافت‌ها کمک می‌کند و برای بیماران مبتلا به فتق دیسک گردن یک گزینه درمانی ایمن، مؤثر و بدون درد به شمار می‌آید.
تحریک الکتریکی
روش تحریک الکتریکی از طریق پوست (TENS) یکی از درمان‌های غیرتهاجمی است که بیشتر برای کاهش دردهای مزمن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این درمان از طریق استفاده از الکترودهایی که بر روی پوست قرار می‌گیرند، سیگنال‌های عصبی درد را مسدود کرده و به کاهش درد کمک می‌کند. تحریک الکتریکی می‌تواند سیگنال‌های عصبی درد را آنقدر تغییر دهد که تسکین موقت یا حتی طولانی مدت درد را فراهم کند. علاوه بر تسکین درد در موارد فتق دیسک گردن، این روش می‌تواند گردش خون موضعی را بهبود بخشد و اسپاسم‌های عضلانی را کاهش یا به طور کامل از بین ببرد.
شاک ویو
شاک ویو‌تراپی یکی از روش‌های درمانی است که با ایجاد ضربات مکانیکی به بافت‌های آسیب دیده، به از بین بردن بافت‌های اسکار و بهبود حرکت مفاصل و عضلات کمک می‌کند. این روش به بازگرداندن مواد مغذی به دیسک‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند، که منجر به هیدراته شدن مجدد هسته دیسک می‌شود. ضربات شاک‌ویو همچنین می‌تواند تنش عضلانی را کاهش دهد و فشاری که باعث بیرون زدگی دیسک شده را به طور مکانیکی اصلاح کند. برای دستیابی به بهترین نتیجه، این روش درمانی بهتر است در کنار درمان‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرد.
درمان‌های تزریقی
اگر درمان‌های غیرتهاجمی و فیزیوتراپی نتوانند درد بیمار را کاهش دهند، تزریقات اپیدورال می‌توانند گزینه موثری برای تسکین درد و التهاب و تسریع روند بهبود باشند.
تزریق استروئید: این روش شامل تزریق داروی استروئید همراه با داروی بی‌حس کننده به فضای اپیدورال (فضای بین مهره‌ها) است که تحت نظارت با فلوروسکوپی اشعه ایکس انجام می‌شود. این داروها به کاهش تورم و التهاب در نزدیکی ناحیه دردناک کمک می‌کنند و باعث تسکین درد می‌شوند. اثرات این درمان موقتی است و ممکن است برای دستیابی به نتایج بهتر، نیاز به تزریق‌های مکرر باشد. مدت زمان تسکین درد می‌تواند از چند هفته تا چند سال متغیر باشد. توصیه می‌شود که تزریق‌های استروئید همراه با فیزیوتراپی یا برنامه‌های ورزشی خانگی انجام شوند.
اوزون درمانی: این روش شامل تزریق مخلوط اوزون و اکسیژن به رباط‌های اطراف فتق دیسک است که کمک می‌کند تا دیسک در محل خود نگه داشته شود و بیرون‌زدگی آن کاهش یابد. اوزون درمانی همچنین موجب افزایش جریان خون و بهبود اکسیژن رسانی به ناحیه آسیب دیده می‌شود و تورم را کاهش می‌دهد. با این حال، اوزون درمانی در درمان فتق‌های بسیار شدید و در مواردی که با از دست دادن قدرت پاها، بی‌اختیاری ادرار یا مشکلات جنسی همراه است، موثر نخواهد بود.
درمان با ورزش
تمرینات کششی و تقویتی نقش بسیار مهمی در بهبود آسیب‌های ناشی از فتق دیسک گردن دارند. به دلیل دامنه حرکتی وسیع ناحیه گردن، که به شما این امکان را می‌دهد که به راحتی سر را بچرخانید یا به سمت بالا نگاه کنید، فضا برای بروز مشکلات ساختاری و عدم تعادل بافتی زیاد است. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد درد مزمن و سفتی در گردن شود. انجام تمرینات کششی و تقویتی هدفمند برای گردن و بالاتنه، به منظور بازگرداندن تعادل، انعطاف پذیری و تقویت قدرت عضلات، می‌تواند اثرات فوری و موثری در کاهش درد و بهبود حرکت ایجاد کند.
درمان با روش جراحی
عمل‌های جراحی مختلفی برای درمان فتق دیسک گردن انجام می‌شود، جراح عمل مناسب را با توجه به شرایط خاص هر بیمار انتخاب می‌کند. ناپایداری ستون فقرات برخی بیماران به فیوژن ستون فقرات نیاز دارد ـ قبل از جراحی دیسک گردن درباره لزوم انجام فیوژن یا خشک کردن مهره‌ها تصمیم‌گیری می‌شود. جراح دو یا چند مهره را در جراحی فیوژن ستون فقرات به هم جوش می‌دهد تا قطعه استخوانی یکپارچه‌ای تشکیل شود. از دستگاه‌های مختلفی مانند پلاک یا پیچ برای بهتر به هم جوش دادن مهره‌ها و حمایت از ناحیه‌های ناپایدار مهره‌های گردنی استفاده می‌شود. جراحی فیوژن ستون فقرات مهره‌ها را تقویت و پایدار می‌کند و به تسکین گردن درد شدید و مزمن کمک می‌کند.
تمامی عمل‌های جراحی با اهداف زیر انجام می‌شوند:
- رفع فشار از روی نخاع و یا عصب‌ها
- حفظ یا بهبود پایداری ستون فقرات
- حفظ یا اصلاح هم‌ترازی ستون فقرات
دیسککتومی قدامی مهره‌های گردن
عمل دیسککتومی با هدف رفع فشار از روی یک یا چند ریشه عصبی یا نخاع انجام می‌شود. جراح برش کوچکی را در جلوی گردن ایجاد می‌کند تا به مهره‌های گردنی دسترسی پیدا کند. اگر قرار باشد فقط یک دیسک برداشته شود، ایجاد یک برش افقی کوچک روی چین پوست کافی خواهد بود. اگر عمل گسترده‌تر باشد، باید برش مورب یا طولانی‌تری ایجاد شود. جراح ابتدا بافت‌های نرم گردن را کنار می‌زند، سپس دیسک بین‌مهره‌ای و خارهای استخوانی را برمی‌دارد تا فشار روی ریشه‌های عصب و نخاع از بین برود. جراح فضایی را که بین مهره‌ها باقی می‌ماند، با پروتز یا یک قطعه استخوان کوچک طی عمل فیوژن پر می‌کند. مهره‌ها به مرور زمان به هم جوش می‌خورند.
دیسککتومی کورپکتومی قدامی گردن
کورپکتومی غالبا برای درمان تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن انجام می‌شود، در این حالت نخاع به دلیل تشکیل شدن خار استخوانی تحت فشار قرار گرفته است و چون نمی‌توان خار استخوانی را فقط با انجام دادن عمل دیسککتومی برداشت، جراحی دیسککتومی کورپکتومی انجام می‌شود. جراح مغز و اعصاب بخشی از جسم مهره یا تمام آن را برمی‌دارد تا فشار روی نخاع برطرف شود. اگر عارضه چند سطح را درگیر کرده باشد، جراح می‌تواند یک یا چند جسم مهره شامل دیسک‌های متصل را بردارد. فضای بین مهره‌ها با دستگاه یا یک تکه استخوان کوچک طی عمل فیوژن پر می‌شود. چون استخوان بیشتری در این عمل ترکیبی برداشته می‌شود، دوران به هم جوش خوردن مهره‌ها و پایدار شدن گردن پس از این عمل طولانی‌تر از عمل دیسککتومی قدامی گردن است. ممکن است جراح با توجه به میزان بازسازی ستون فقرات لازم بداند که ساختار قدامی با فیوژن و وسایل خلفی ثابت نگه داشته شود.
دیسککتومی میکرودیسککتومی خلفی
جراح برش عمودی کوچکی را در پشت گردن، در وسط گردن ایجاد می‌کند. این رویکرد برای فتق دیسک نرم بزرگی مناسب است که در کنار نخاع قرار دارد. جراح بخشی از مفصل فاست را با مته سریع برمی‌دارد و ریشه عصب زیر مفصل فاست شناسایی می‌شود. ریشه عصب باید با ملایمت کنار زده شود تا جراح بتواند فتق دیسک را بدون آسیب زدن به عصب بردارد.
لامینکتومی خلفی گردن و دیسککتومی فیوژن
جراح برش کوچکی را برای برداشتن لامینا در بخش میانی پشت گردن ایجاد می‌کند. جراح پس از برداشتن استخوان می‌تواند رباط ضخیم شده، خار استخوانی یا ماده دیسکی را بردارد که برجسته شده و به نخاع و یا ریشه عصب فشار می‌آورد. فورامن مجرایی داخل مهره‌ها است که ریشه‌های عصب از درون آن عبور می‌کنند، جراح می‌تواند فورامن را بزرگ کند تا فضای کافی برای عبور عصب‌ها فراهم شود. جراح با توجه به شدت ساییدگی و میزان بازسازی لازم تصمیم می‌گیرد که آیا علاوه بر لامینکتومی باید فیوژن خلفی نیز برای حفظ هم‌ترازی و پایداری ستون فقرات انجام شود یا خیر. این عمل ترکیبی احتمال ضرورت یافتن مداخله‌های بیشتر را در سطوح درگیر در آینده کاهش می‌دهد.
دکتر مهران مرادی
متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات
شما میتوانید برای دریافت مشاوره و معاینه به کلینیک فوق تخصصی دکتر مرادی مراجعه نمایید و یا از طریق لینک زیر به صورت اینترنتی نوبت رزرو کنید.
عوارض جانبی و خطرهای احتمالی
هرچند جراحی دیسک کمر به ندرت باعث بروز عوارض جدی می‌شود، بااین حال عمل‌های مهره‌های گردنی نیز مانند هر جراحی دیگری با خطرهای احتمالی زیر همراه هستند:
- عفونت
- درد مزمن گردن یا بازو
- تسکین نیافتن علائم
- اسیب دیدن عصب‌ها و ریشه‌های عصب
- آسیب دیدن نخاع که منجر به فلج می‌شود؛ از هر ده هزار بیمار یک نفر دچار این مشکل می‌شود.
- ناپایداری ستون فقرات
- آسیب دیدن مری، نای یا تارهای صوتی حین انجام عمل قدامی
- آسیب دیدن شریان‌های کاروتید یا مهره‌ای: این عارضه که حین جراحی قدامی رخ می‌دهد، می‌تواند منجر به سکته مغزی شود.
- به هم جوش نخوردن مهره‌ها: آرتروز کاذب یا ایجاد مفصل کاذب
- شکستن و یا پس زدن ایمپلنت
- اختلالات مداوم بلع یا گفتار
- نشت مایع مغزی ـ نخاعی
قبل از تصمیم‌گیری درباره جراحی باید مزایای انجام عمل نسبت به خطراتش سنجیده شود. هرچند درد اکثر بیماران دچار فتق دیسک گردن پس از جراحی بهبود قابل ملاحظه‌ای می‌یابد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که جراحی برای تمام بیماران موثر باشد.
مراقبت بعد از جراحی
پزشک توصیه‌های مربوط به مراقبت بعد از عمل را به بیمار اعلام می‌کند و مسکن تجویز می‌کند. همچنین پزشک زمان ازسرگیری فعالیت‌های روزانه‌ای مانند برگشت به محل کار، رانندگی و ورزش را با توجه به نوع جراحی اعلام می‌کند. به برخی بیماران توصیه می‌شود که پس از جراحی از درمان توانبخشی یا فیزیوتراپی استفاده کنند. تحمل قدری ناراحتی هنگام برگشت به فعالیت‌های روزانه طبیعی است، اما بروز درد در واقع نشانه هشداری است که به بیمار می‌گوید باید با سرعت کمتری پیش برود.
جراح مغز و اعصاب دستور می‌دهد که عکس رادیوگرافی بعد از عمل برای ارزیابی هم‌ترازی مهره‌ها، وضعیت پروتزهای جایگذاری شده، به هم جوش خوردن مهره‌ها و وضعیت مهره‌های مجاور محل جراحی گرفته شود.
پیشگیری از بروز دیسک گردن
برای جلوگیری از بروز دیسک گردن و حفظ سلامت ستون فقرات، اتخاذ یک سری عادات سالم و مراقبتی می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد. در اینجا به برخی از بهترین روش‌ها برای پیشگیری از این مشکل اشاره می‌شود:
حفظ وضعیت صحیح بدن: یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از دیسک گردن، حفظ وضعیت مناسب بدن در طول روز است. هنگام نشستن، ایستادن یا کار با کامپیوتر، باید از خمیدگی گردن جلوگیری کرده و آن را در یک راستای طبیعی نگه دارید. به ویژه هنگام کار با دستگاه‌های الکترونیکی، صفحه نمایش باید در سطح چشم قرار گیرد تا از خم شدن گردن پیشگیری شود.
تمرینات تقویتی و کششی برای گردن و شانه‌ها: تقویت عضلات گردن و شانه‌ها از طریق انجام تمرینات منظم می‌تواند به حفظ سلامت دیسک‌های گردن کمک کند. تمرینات کششی برای افزایش انعطاف پذیری و تقویت عضلات این ناحیه ضروری است. این تمرینات باعث می‌شوند تا فشار کمتری بر روی دیسک‌ها وارد شود.
استراحت و تغییر وضعیت بدن: نشستن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت می‌تواند فشار زیادی به گردن وارد کند. بنابراین، ضروری است که هر از گاهی از جای خود بلند شوید و وضعیت بدن خود را تغییر دهید. این کار از ایجاد تنش‌های عضلانی و فشار بر روی ستون فقرات جلوگیری می‌کند.
بلند کردن اجسام به درستی: هنگام بلند کردن اجسام سنگین، باید از پاها برای بلند کردن استفاده کنید و از خم شدن بیش از حد کمر یا گردن خودداری کنید. این کار فشار اضافی را از روی دیسک‌ها برداشته و به پیشگیری از آسیب کمک می‌کند.
ورزش منظم: انجام ورزش‌های سبک و منظم مانند پیاده‌روی، شنا، و دوچرخه‌سواری می‌تواند به تقویت عضلات گردن و کمر کمک کند. همچنین ورزش‌های کششی و تقویتی به حفظ انعطاف‌پذیری ستون فقرات و کاهش فشار بر روی دیسک‌ها موثر هستند.
کنترل وزن: اضافه‌وزن می‌تواند فشار زیادی به ستون فقرات وارد کند و به ویژه دیسک‌های گردن را تحت تاثیر قرار دهد. با رعایت رژیم غذایی سالم و انجام تمرینات ورزشی، میتوانید وزن خود را در محدوده طبیعی نگه دارید و از آسیب به دیسک‌ها جلوگیری کنید.
انتخاب بالش مناسب: استفاده از بالش مناسب هنگام خواب نیز نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بروز مشکلات گردن دارد. بالش باید به گونه‌ای باشد که گردن شما در هنگام خواب در حالت طبیعی و بدون فشار قرار گیرد.
با رعایت این نکات ساده و موثر، میتوانید از دیسک گردن پیشگیری کرده و سلامت ستون فقرات خود را برای سال‌های طولانی حفظ کنید.
سوالات متداول
بله، با رعایت برخی نکات بهداشتی مانند حفظ وضعیت بدنی صحیح، انجام ورزش‌های تقویتی و کششی برای گردن و شانه‌ها، اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین به طور نادرست و تغییرات مکرر در وضعیت بدن در طول روز می‌توان از بروز دیسک گردن پیشگیری کرد.
در صورت عدم درمان به موقع یا عدم رعایت مراقبت‌های پزشکی، دیسک گردن می‌تواند منجر به مشکلات مزمن مانند آسیب به اعصاب و ضعف عضلانی شود. با این حال، با پیگیری درمان‌های مناسب، بسیاری از بیماران به بهبود کامل دست می‌یابند.
برای جلوگیری از پیشرفت دیسک گردن باید وضعیت بدنی صحیح را حفظ کرده و از حرکت‌های ناگهانی و فشار به گردن خودداری کنید. همچنین، انجام منظم تمرینات تقویتی و کششی، کنترل وزن و پرهیز از فعالیت‌های مضر می‌تواند از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند.
سخن پایانی
به طور کلی، دیسک گردن یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند تاثیرات زیادی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. با توجه به علائم و شدت مشکل، درمان‌های مختلفی از جمله فیزیوتراپی، دارو درمانی، تزریقات و در برخی موارد جراحی می‌توانند به کاهش درد و بازگشت به فعالیت‌های روزمره کمک کنند. مهم‌ترین نکته در درمان دیسک گردن، شناسایی زودهنگام مشکل و انجام درمان‌های مناسب است. بنابراین، در صورت بروز علائم دردناک گردن یا کاهش حرکت، مراجعه به دکتر مهران مرادی متخصص ستون فقرات و درمان‌های تخصصی می‌تواند از پیشرفت مشکلات و آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند.
