آناتومی
ستون فقرات بر اساس انحناها و عملکرد هر قسمت به مناطقی تقسیم می‌شود. ستون فقرات گردنی در ناحیه گردن قرار دارد. ستون فقرات گردنی سر را نگه داشته و آن را به تنه متصل می‌کند. ستون فقرات گردنی وزن کمتری را نسبت به سایر قسمت‌های ستون فقرات تحمل می‌کند. همچنین دارای بیشترین میزان تحرک و انعطاف پذیری است. گردن می‌تواند به جلو و عقب و یا از سمتی به سمت دیگر بچرخد. گردن همچنین می‌تواند به سمت راست و چپ بچرخد، مثل حرکتی که هنگام عبور از خیابان برای بررسی وضعیت ترافیک انجام می‌شود. ستون فقرات گردنی هر فرد را هفت مهره کوچک تشکیل می‌دهند. مهره‌ها مجموعه‌ای از استخوان‌های کوچک هستند که به صورت ردیفی قرار گرفته و ستون فقرات را شکل می‌دهند. قسمت پشتی مهره‌ها به شکل قوس در‌می‌آیند و یک حالت تیغه‌ای (لامینا) را ایجاد می‌کنند. لامینا یک پوشش سقف مانند در منفذ عقبی هر مهره ایجاد می‌کند. این منفذ یا حفره در مرکز هر مهره، کانال نخاعی را تشکیل می دهد. طناب نخاعی، که از میان کانال نخاعی منحنی‌ای که محافظ آن‌هاست عبور کرده، در واقع اعصاب نخاعی هستند که از کانال نخاعی تا بازوها و دست‌ها و عروقی خونی‌ای که وظیفه خون‌رسانی دارند کشیده می‌شوند. بخش بالای کانال نخاعی گردنی بسیار فراخ است. این مساله باعث می‌شود تا در گردن فضای بیشتری برای نخاع نسبت به هر بخش دیگر از ستون مهره‌ها فراهم شود. فضای اضافی کمک می‌کند تا از وارد آمدن فشار بر نخاع هنگام حرکت کردن گردن جلوگیری شود. دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقرات گردنی بین مهره‌ها قرار گرفته‌اند. دیسک‌ها از بافت همبند محکمی ساخته شده‌اند. لایه بیرونی سخت آن‌ها فیبروز حلقوی نامیده می‌شود. مرکز ژل مانند آن‌ها، هسته پالپوس نامیده می‌شود. دیسک‌ها و دو مفصل بین مهره‌ای کوچکتر ستون فقرات، هر مهره را به مهره بعدی متصل می‌کنند. دیسک‌ها و مفاصل اجازه حرکت و ثبات را فراهم می‌کنند. دیسک‌ها نقش یک بالشتک ضربه‌گیر برای محافظت از مهره‌های گردنی را نیز ایفا می‌کنند.
علت بیرون زدگی دیسک گردن
یک دلیل خاص برای شروع فتق دیسک وجود ندارد، اما عوامل خطر زیادی وجود دارند که ممکن است شخص را بیشتر مستعد پارگی دیسک کند. فاکتور اصلی که باید در نظر گرفته شود انحطاط دیسک است. به تدریج با بالا رفتن سن، هسته نرم پالپوس در مرکز دیسک شروع به خشک شدن کرده و میزان آبی که حفظ می‌کند کمتر و کمتر خواهد شد. این مساله باعث کاهش توانایی ضربه‌گیری دیسک‌ها می‌شود. به این ترتیب زوال دیسک باعث افزایش احتمال بروز پارگی در لایه خارجی دیسک، فیبروز حلقوی می‌شود. عواملی مثل قرار گرفتن در وضعیت‌های نادرست بدنی ، صدمات بدنی قبلی و تمرين و ورزش نکردن که منجر به ضعف ناحیه میانی بدن می‌شود، می‌تواند باعث ضعف ستون فقرات شود. این عوامل خطر می‌تواند منجر به انحطاط زودهنگام دیسک‌ها شوند بخصوص وقتی که در کنار عواملی چون چاقی و افزایش سن قرار می‌گیرند. فعالیت‌هایی که فشار درون دیسک را افزایش می‌دهند مانند حمل وزنه‌های نامنظم، خم شدن به روش نادرست (عقب خم شدن به عقب با زانوی صاف)، باقی ماندن طولانی مدت بدن در یک وضعیت ضعیف مثل نشستن (پشت میز کار، یا در هنگام رانندگی)، ورزش‌هایی که در آن‌ها امکان ضربات و برخوردهای بدنی مستقیم وجود دارد و حتی عطسه کردن می‌تواند باعث پارگی دیسکی شود که از قبل ساختارش ضعیف شده بود. پارگی دیسک گردنی اغلب در ناحیه میانی گردن، بین مهره‌های C4-C5 و C6-C7 اتفاق می‌افتد. مردان نسبت به زنان، دو برابر بیشتر در معرض احتمال ابتلا به این بیماری هستند که معمولا در سنین 25-50 سالگی ایجاد شده و بین 35 تا 45 سالگی بیشترین شیوع را دارد.
عواملی که با علل ایجاد پارگی دیسک مشارکت دارند
آرتوروز و شرایط دژنراتیوی ستون فقرات مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات و تنگی کانال نخاع، نیز ممکن است در ایجاد مشکلات بلند مدت دخیل باشند. پارگی دیسک معمولا در نتیجه فشار شدید روی ستون فقرات ایجاد می‌شود، اگرچه ممکن است در اثر آسیب‌های بلند مدت هم، یک برجستگی خفیف دیسک (بالجینگ دیسک)، ناگهان به نقطه پارگی و فتق برسد.
علائم دیسک گردن
- فتق دیسک یا برجستگی دیسک (بالجینگ دیسک): می‌توانند باعث گردن درد دائمی و دیگر انواع دردهای شدید و ناگهانی شود. درد همچنین ممکن است در بازوها و دست‌ها همراه با احساس خواب‌رفتگی و سوزش و خارش نیز بروز کند. علائم پارگی دیسک گردنی، بسته به سطح آسیب‌دیدگی، می‌تواند به شیوه‌های مختلفی بروز کند. خوب است نگاهی به سطوح مختلف گردن بیاندازیم تا ببینیم علائم چگونه ظاهر می‌شوند:
- پارگی دیسک C4 / C5: این نوع پارگی دیسک ناحیه توزیع ریشه عصب C5 را درگیر می‌نماید. این مساله باعث تضعیف عضله دلتوئیدی شده و همچنین می‌تواند موجب درد شانه شود. این نوع فتق دیسک بر ناحیه جانبی بخش بالایی بازو تاثیر می گذارد و معمولا باعث ایجاد بی‌حسی و سوزش نمی‌شود.
- پارگی دیسک C5 / C6: این فتق دیسک، ناحیه توزیع ریشه عصب C6 را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث بی‌حسی و سوزش در قسمت جانبی پایین بازو شده، انگشت شست و انگشت اشاره را درگیر نماید. پارگی دیسک C5 / C6 عضلات دوسر بازویی و عضلات منبسط کننده مچ دست را تحت تاثیرقرار می‌دهد.
- پارگی دیسک C6 / C7: ناحیه توزیع ریشه عصب C7 را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند باعث بی‌حسی و سوزش در طول انگشت سوم (انگشت بلند) و عضله سه‌سر شود. این مساله می‌تواند باعث خواب‌رفتگی و سوزن سوزن شدن عضله سه‌سر شود.
- پارگی دیسک C7 / T1: پارگی دیسک C7 / T1 ناحیه توزیع ریشه عصب T1 را درگیر می‌کند و می‌تواند باعث ضعف از جمله ضعف در توانایی فشار دادن و نگه داشتن اشیاء شود. بی‌حسی و سوزن سوزن شدن و درد می‌تواند از بازو تا انگشت کوچک کشیده شود.
بهبودی فتق دیسک گردن چه مدت طول می‌کشد؟
پارگی دیسک، به طور معمول با درد بسیار شدیدی شروع می‌شود، به ویژه هنگامی که در ابتدا عصب فشرده یا تحریک شده باشد. در طول شش هفته اول، احتمالا بیرون زدگی دیسک پاره‌شده به طور طبیعی شروع به جمع شدن کرده و مجددا جذب دیسک خواهد شد. به همین علت، در بیشتر موارد در این مدت حدود 50٪ بهبودی در علائم دیده شده و سطح درد به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد. سایر علائم مانند سوزن سوزن شدن، ضعف و بی‌حسی اندکی بیشتر طول می‌کشد تا برطرف شوند.
تشخیص
پزشک می‌تواند فتق دیسک را با انجام یک معاینه بدنی و بررسی عکس‌های پزشکی تشخیص دهد. پزشک از بیمار درباره علائم و سابقه پزشکی او سوال خواهد کرد و از او می‌خواهد که حرکات ساده‌ای انجام دهد تا بتواند قدرت عضلانی، حرکت و استحکام مفاصل را ارزیابی نماید. از آن‌جایی که برخی از اعصاب از ستون فقرات گردنی به بازوها کشیده شده‌اند، پزشک یک معاینه بدنی عصبی انجام خواهد داد تا عملکرد اعصاب را بررسی نماید.
راه درمان فتق دیسک گردن
اگر پزشکی در مورد یک بیمار پارگی دیسک را تشخیص دهد، گام بعدی آن است که گزینه‌های ممکن برای درمان مورد بررسی قرار گیرند. در اغلب موارد، محتاطانه‌ترین رویکرد اولیه برای درمان علائم پارگی دیسک ترکیبی از روش‌های محافظه‌کارانه غیرجراحی است. از آن‌جا که این درمان‌ها لزوما برای تسکین فوری طراحی نشده‌اند، تخفیف و تسکین ناراحتی که به واسطه پارگی دیسک ایجاد شده و توانایی بالقوه برای حفظ یا بازگرداندن انعطاف‌پذیری در ناحیه اطراف دیسک آسیب‌دیده، اغلب ممکن است چند هفته یا چند ماه طول بکشد. مهمترین کاری که بیمار می‌تواند انجام دهد این است که با پزشک خود به خوبی همکاری کند تا گزینه‌های درمان‌ای که بهترین شانس را برای غلبه بر درد ارائه می‌دهند را شناسایی نماید. در حال حاضر روش‌های متعددی برای درمان اختلالات و پارگی دیسک وجود دارد اما یک رویکرد اشتباه ممکن است بی‌فایده بوده و یا حتی وضعیت را بدتر کند، به همین دلیل است که بیماران هرگز نباید یک درمان جدید را بدون مشورت با یک پزشک متخصص انجام دهند. درمان‌هایی که برای برخی افراد موثرند ممکن است برای دیگران تاثیری نداشته باشند و بسته به شرایط خاص بیمار، وضعیت عمومی سلامت و علت فتق دیسک، ممکن است برخی درمان‌ها توصیه شوند، از جمله:
جراحی
جراحی ستون فقرات برای درمان پارگی دیسک گردنی به طور کلی روشی قابل اعتماد است. میزان موفقیت این روش در تسکین درد بازو حدودا از 95 تا 98 درصد می‌باشد. در صورتی که جراحی توسط یک جراح ستون فقرات با تجربه انجام شود، اصولا خطر عدم موفقیت یا عوارض جراحی کم بوده و عمل می‌تواند با کمترین میزان درد پس از جراحی و عوارض ناخوشایند بعد از عمل (عواقب ناخواسته) انجام شود. جراحی فتق دیسک گردنی می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود از جمله:
مراقبت‌های بعد از عمل جراحی فتق دیسک گردن
عمل‌های جراحی قدامی، مانند جراحی ACDF و تعویض دیسک، معمولا بعد از عمل درد زیادی ندارند. جراحی از طریق یک برش کوچک در جلوی گردن انجام شده و دسترسی به ستون فقرات از بین سطوح بافتی که نیازی به برش خوردن ندارند امکان پذیر است. این نوع جراحی معمولا هم می‌تواند به صورت سرپایی (که بیمار در همان روز عمل به خانه برمی‌گردد) و یا با یک شب بستری شدن در بیمارستان انجام شود. درد بازو معمولا به سرعت برطرف می‌شود، هرچند ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا ضعف و حالت بی‌حسی و کرختی آن فروکش نماید. برای مدتی وجود درد در گردن غیر معمول نیست. بعد از جراحی، اکثر جراحان ستون فقرات استفاده از یک گردن‌بند محافظ طبی مخصوص (بریس) را تجویز می‌کنند، اگرچه نوع بریس و طول استفاده از آن متغیر خواهد بود. همچنین، بیشتر جراحان ستون فقرات از بیماران خود می‌خواهند پس از عمل فعالیت‌های خود را محدود کنند، هرچند میزان این محدودیت‌ها و طول مدت آن نیز متفاوت است. بیماران باید قبل از جراحی، از جراح ستون فقرات خود درباره برنامه و توصیه‌های معمول او درباره مراقبت‌های بعد از عمل سوال کنند.
درمان‌های غیرجراحی
درمان‌های غیرجراحی برای دیسک گردن عبارت‌اند از:
اقدامات پیشگیرانه برای افزایش سلامت ستون فقرات
بهترین راه برای جلوگیری از پارگی دیسک، داشتن یک سبک زندگی سالم است. اگر اندام خود را در شرایط نسبتا خوبی حفظ نمایید، وضعیت‌های بدنی (نشستن، ایستادن، …) درستی داشته باشید و حرکات کششی انجام دهید، احتمال پارگی دیسک کاهش می‌یابد، هر چند این احتمال هیچ وقت به طور کامل برطرف نمی‌شود. برخی دیگر از روش‌های پیشگیرانه که می‌توان انجام داد عبارتند از:
- سیگار کشیدن را متوقف کنید.
- همیشه تحرک داشته باشید.
- وزن خود را در یک محدوده سالم نگه دارید.
- در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید.
- هر روز حرکات کششی انجام دهید.
