بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی (Normal pressure hydrocephalus) هنگامی رخ می‌دهد که مایع مغزی نخاعی بیش از حد در بطن مغز انباشت می‌شود و فشاری بر روی مغز ایجاد می‌کند. هیدروسفالی با فشار طبیعی یا NPH بیشتر در افراد بالای ۶۰ سال رخ می‌دهد. از عبارت “فشار طبیعی” یا “نرمال” استفاده می‌شود، زیرا علیرغم وجود مایع بیش از حد، فشار مایع مغزی نخاعی در ستون فقرات به طور معمول در محدوده طبیعی قرار دارد. با افزایش مایع مغزی نخاعی، بطن مغز بزرگتر می‌شود و ممکن است باعث آسیب و اختلال در نزدیکی بافت مغز شده و علائم بیماری NPH را ایجاد کند. بخش‌هایی از مغز که در بیماری NPH معمولاً تحت تأثیر قرار می‌گیرند، شامل بخش‌هایی است که کنترل پاها، مثانه و فرآیندهای شناختی مانند حافظه، قدرت استدلال، حل مسئله و صحبت کردن را بر عهده دارند. اگر شدت کاهش در فرآیندهای ذهنی به میزان کافی بالا باشد و بتواند فعالیت‌های روزانه را تحت تأثیر قرار دهد، به آن زوال عقل اطلاق می‌شود.
رابطه بیماری NHP با آلزایمر و پارکینسون
علائم زوال عقل مربوط به بیماری NPH می‌تواند شبیه بیماری آلزایمر باشد. مشکلات مربوط به راه‌رفتن شبیه علایم بیماری‌های پارکینسون است. کارشناسان می‌گویند که در بسیاری از مواد بیماری هیدروسفالی با فشار نرمال با یکی از این بیماری‌ها اشتباه می‌گیرند. خبر خوب این است که در بسیاری از افراد می‌توان بیماری هیدروسفالی را بر خلاف آلزایمر و پارکینسون با درمان مناسب علاج‌کرد. اما نکته حائز اهمیت این است که باید به درستی تشخیص‌داده‌شود.
ارتباط با ما
[shortcode-variables slug=”alert”]دکتر مردادی، متخصص جراحی مغز و اعصاب، باتجربه و مهارت خود در زمینه تشخیص و درمان انواع بیماری‌ها و عارضه‌های مغزی، می‌تواند به شما کمک کند تا با تشخیص به‌موقع و صحیح و انتخاب و پیگیری مناسب‌ترین روش درمان، بهترین نتیجه را از معالجه هیدروسفالی با فشار طبیعی کسب نمایید.
برای رزرو وقت ملاقات می‌توانید با شماره تلفن [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل‌فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
بیماری NHP چیست؟
مغز و نخاع توسط مایعی شفاف به نام مایع مغزی نخاعی (CSF) احاطه شده‌اند. این مایع در حفره‌هایی در مغز به نام بطن تولید و ذخیره می‌شود. مایع مغزی نخاعی در اطراف مغز جریان داشته و از بطنی به بطن دیگر حرکت می‌کند. وظایف این مایع شامل کاهش فشار و محافظت از مغز و نخاع، تامین مواد غذایی برای آنها و حذف برخی از مواد زائد است. هرگونه مایع اضافی از مغز خارج می‌شود و توسط رگ‌های بالای مغز جذب می‌شود. هیدروسفالی یک بیماری است که در آن مایع مغزی نخاعی به طور بیش از حد در بطن تجمع می‌یابد. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که سیستم طبیعی مرتبط با تخلیه و جذب مایع مغزی نخاعی اضافی به درستی عمل نکند. بطن‌ها به منظور جا باز کردن برای مایع مغزی اضافی بزرگ می‌شوند و سپس به قسمت‌های مختلف مغز فشار وارد می‌کنند و علائم مختلفی را ایجاد می‌کنند. هیدروسفالی علل متعددی دارد. برخی از افراد از طریق مادرزادی با هیدروسفالی آشنا می‌شوند، در حالی که برخی دیگر در طول زندگی به آن مبتلا می‌شوند. هیدروسفالی فشار نرمال (NPH) یک نوع هیدروسفالی است که معمولاً در افراد مسن رخ می‌دهد. NPH به طور متفاوتی نسبت به سایر انواع هیدروسفالی عمل می‌کند؛ زیرا به آرامی و به مرور زمان رشد می‌کند. در این بیماری، تخلیه مایع مغزی نخاعی به تدریج مسدود می‌شود و مایع اضافی به آرامی تجمع می‌یابد. افزایش آهسته بطن‌ها به این معنی است که فشار مایع مغزی موجود در مغز ممکن است به اندازه فشار سایر انواع هیدروسفالی نباشد. با این حال، بطن‌های بزرگ شده هنوز به مغز فشار وارد می‌کنند و می‌توانند علائمی را ایجاد کنند .
علت هیدروسفالی با فشار نرمال
ممکن است که هیدروسفالی با فشار نرمال در اثر ضربه‌مغزی، خونریزی مغزی بر اثر ضربه به مغز، سکته مغزی، منژنیت (عفونت لایه محافظت‌کننده‌ی بافت اطراف مغز) و یا تومور مغزی به وجود بیایید. البته لازم به ذکراست که شاید این عارضه ناشی از عوارض جراحی مغز نیز باشد. نکته قابل تأمل این‌است که چگونگی منجر‌شدن این عوامل ذکر‌شده به بیماری NHP هنوز معلوم‌نیست. در واقع در بسیاری از موارد علت اصلی این بیماری هرگز معلوم‌نمی‌شود.
علائم هیدروسفالی با فشار طبیعی (NHP) چه می‌تواند باشد؟
معمولا در اوایل علائم بیماری هیدروسفالی با فشار نرمال بسیار خفیف هستند اما به تدریج این علائم تشدید می‌شوند.
علائم زوال‌عقل عبارتند از:
- ازدست رفتن حافظه
- مشکلات گفتاری
- بی‌تفاوتی و صرف نظر‌کردن
- تغییر در رفتار یا خلقوخوی
- مشکل در قدرت استدلال، تمرکز یا قضاوت
- مشکل در راه‌رفتن
- سستی
- ضعف در پاها
- افتادن ناگهانی
- گام‌برداشتن ضربدری و نامتوازن
- مشکل در برداشتن اولین قدم به‌طوری که گویی پاهای فرد به جایی گیرکرده‌باشد
- گیرکردن و یا خشک‌شدن در حین راه‌رفتن
علائم ادارای این بیماری عباتند از:
- ناتوانی در کنترل ادرار
- بی اختیاری در کنترل مدفوع (کمتر شایع است)
- دفع ادرار به دفعات زیاد
- ضرورت در دفع ادرار
علائم زیر می‌تواند با افزایش فشار در مغز مرتبط باشد:
- سردرد
- حالت تهوع
- تاری دید
چه‌زمانی باید جهت درمان بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی به پزشک مراجعه‌کرد؟
بعضی افراد فکر می‌کنند که از دست دادن حافظه، مشکل در پیدا کردن کلمات، مشکلات مربوط به راه رفتن یا ادرار، همگی بخش طبیعی از روند پیری هستند. با این حال، در اکثر موارد می‌توان گفت که این علائم همگی قابل درمان هستند. در صورت بروز هر یک از این علائم یا تغییر در رفتار و خلق و خوی، مناسب است که به پزشک مربوطه مراجعه کنید.
تشخیص
هرچند ممکن‌است که علائم بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی در بیماری آلزایمر و پارکینسون نیز رخ‌بدهد اما با این حال بایستی در صورت بروز ترکیبی از علائم شبیه به زوال عقل، مشکلات راه‌رفتن و ادرار حتما به اطلاع پزشک برسد تا از وجود NPH به‌موقع آگاه‌شوید. توانایی تشخیص علائم این بیماری‌ها از همدیگر بسیار مهم‌است چراکه شیوه درمان آنها کاملا متفاوت از هم است. آزمایش‌هایی برای تشخیص NHP وجوددارد. ممکن‌است که پزشک در هر مرحله از فرآیند تشخیص جهت تکمیل ارزیابی، شما را به متخصص اختلالات عصبی (متخصص یا جراح مغز و اعصاب) ارجاع‌داده و مرحله درمان را شروع‌کند.
مرحله ارزیابی با یک مصاحبه پزشکی یا جلسه پرسش و پاسخ آغاز می‌شود. پزشک متخصص از شما سوالاتی درباره علائمی که دارید، زمان شروع این علائم، مشکلات جسمانی و روانی شما در گذشته و حال، سابقه پزشکی خانوادگی، داروهایی که در گذشته و در حال حاضر مصرف کرده‌اید، شغل و سوابق سفر و همچنین عادات و سبک زندگی شما می‌پرسد. پس از پاسخ به این سوالات، پزشک شما به طور دقیق شما را معاینه می‌کند تا همه جزئیات را ثبت کند و سایر اختلالاتی که ممکن است عامل بروز علائم مشابه باشند را از بین بگذارد. احتمالاً بخش معاینه شامل آزمون‌هایی از وضعیت ذهنی شما مانند پاسخ به سوالات و انجام تمرینات ساده است. همچنین آزمایش‌های مغز و اعصاب ممکن است برای ثبت علائم ضعف شناختی استفاده شوند. آزمون عصب‌شناسی روش دقیق‌تری برای شناسایی و ثبت مشکلات شناختی و نقاط قوت فرد است.
راه‌های مختلف تشخیص این بیماری عبارتند از:
آزمایش‌های آزمایشگاهی
هیچ آزمایش آزمایشگاهی وجود ندارد که بتواند تشخیص NHP را تایید کند. هرگونه آزمایشی که در آزمایشگاه صورت می‌گیرد احتمالا به منظور حذف عارضه‌هایی است که شاید باعث بروز علائم مشابه می‌شوند.
عکسبرداری
از روشهای مختلف عکسبرداری ممکن است برای تشخیص بیماری NHP استفاده شود که عبارتند از:
سی‌تی اسکن از سر
سی‌تی‌اسکن مشابه عکسبرداری اشعه ایکس است با این تفاوت که در سی‌تی‌اسکن تصاویر بدست آمده از مغز پر جزئیات‌تر و سه‌بعدی هستند. هرچند سی‌تی‌اسکن نمی‌تواند بیماری NHP را تشخیص‌دهد اما به کمک آن می‌توان بزرگی بطن یا سایر تغییراتی را که ممکن است مربوط ب NHP باشد را مشاهده‌کرد. در واقع به کمک روشهای نوین می‌توان جریان CSF موجود در مغز را اندازه‌گرفت. شاید این یافته‌ها به‌تنهایی برای تشخیص این بیماری کافی‌نباشد اما این روش ایمن و بدون درد است.
ام‌آر‌آی از مغز
در عسکبرداری به کمک ام‌آر‌آی از امواج رادیویی و یک آهنربای قوی جهت ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده‌می‌شود. این روش همانند سی‌تی‌اسکن ایمن و بدون درد است اما مدت زمان لازم برای انجام آن طولانی‌تر است (حدودا ۳۰ دقیقه طول‌می‌کشد). البته تصاویر حاصل از ام‌آر‌آی نیز قادر به تایید NHP نیستند.
سیسترنوگرافی
این آزمایش بسیار بیشتر از سی‌تی‌اسکن یا MRI درگیر است و به‌طور گسترده مورد استفاده قرارنمی‌گیرد. سیسترنوگرافی جذب CSF را برجسته نشان می دهد
پونکسیون لومبار
پونکسیون لومبار اقدامی است که طی آن CSF اطراف ستون فقرات را قسمت پایین کمر خارج‌می‌کنند. فشار CSF را اندازه‌گیری‌کرده و سپس مایع خارج‌شده تجزیه و تحلیل می‌شود تا شاید بتوان با استفاده از نابهنجاری‌های موجود سرنخی از این مشکل بدست‌آورد. معمولا در این نوع آزمایش‌ها مقدار مایع خارج‌شده بیش از حد موردنیاز است لذا شاید ایده‌ی خارج‌کردن مقدار زیادی از CSF بتواند در کاهش علائم (از طریق بررسی مقایسه نتایج قبل و بعد از آزمایش) کمک‌حال باشد. اگر علائم مربوط به این بیماری کاهش‌یابند بایستی گفت که معمولا این کاهش موقتی است؛ بهبود علائم از طریق پونکسیون لومبار معمولا به معنای آن است كه شنت جراحی در آن فرد موفقیت‌آمیز بوده‌است.
درمان بیماری NHP
معمولا هیدروسفالی با فشار نرمال قابل‌درمان نیست. هرچند این بیماری یک عارضه دراز مدت است اما با این حال بسیاری از افراد مبتلا به آن از طریق جراحی به تسکین اساسی در این زمینه رسیده‌اند. در مورد کسانی که خواهان استفاده از عمل جراحی نیستند درمان این بیماری در آنان شامل اقداماتی جهت رفع مشکلات رفتاری و خلقوخوی، مقابله با مشکلات جسمانی از قبیل بی‌اختیاری ادراری و مشکلات مربوط به راه‌رفتن و همچنین به حداکثر رساندن عملکرد جسمانی، روانی و اجتماعی در فرد است.
جراحی هیدروسفالی با فشار طبیعی
بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی بر اثر نابهنجاری‌های ساختاری از قبیل تومور مغزی عارض‌نمی‌شود. در واقع در بیشتر موارد عامل اصلی بروز این بیماری نامعلوم بو غیرقابل‌درمان است. شیوه درمانی در این دسته از موارد شامل جراحی شنت یا اندوسکوپی بطن سوم است.
جراحی شنت
شنت یک لوله نازک است که توسط یک جراح مغز و اعصاب در مغز مورد استفاده قرارمی‌گیرد. این لوله در داخل بطن‌ها قرارداده می‌شود تا بتوان به کمک آن CSF اضافی را از مغز تخلیه‌کرد. این لوله در زیر پوست از امتداد قسمت سر به بخش دیگری از بدن، معمولا پریتون (شکم پایین) کشیده‌می‌شود. شنت مجهز به یک سوپاپ است که در زمان وارد‌شدن فشار باعث آزاد‌شدن مایعات می‌شود. تخلیه مایع کاملا بی‌ضرر بوده و بعد از آن جذب جریان خون می‌شود. گاهی‌اوقات لازم‌است که مقدار فشار روی دریچه دوباره تنظیم‌شود. در شنت‌های جدیدتر امکان تنظیم بدون استفاده از جراحی دیگری وجوددارد.
هرچند که شنت درمان محسوب‌نمی‌شود و توانایی درمان عامل اصلی بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی را ندارد اما باعث تسکین علائم مربوط به آن می‌شود. در صورتی که دستگاه شنت به‌درستی تعبیه‌شود علاوه بر اینکه تا مدت زمان نامحدودی در جای خود باقی‌می‌ماند، سایر افراد دیگر قادر به مشاهده آن نخواهندبود.
لازم به ذکراست که جراحی شنت در مورد همه افراد مبتلا به بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی کارساز نیست. بسیاری از افرادی که تحت جراحی شنت قرارمی‌گیرند شاهد کاهش چشمگیری در بروز علائم این بیماری می‌شوند. البته در برخی از افراد با اینکه در اوایل این علائم بهبود می‌یابند اما بعد از گذشت مدت زمانی دوباره تشدید می‌شوند و در برخی دیگر از افراد نیز بهره چندانی از این جراحی نمی‌برند. حتی کارشناسان نیز قادر به پیش‌بینی اینکه این جراحی مناسب چه‌کسانی است و چه‌کسانی از آن بهره چندانی نخواهندبرد، نیستند. بسیاری از جراحان قبل از شروع جراحی به کمک پونکسیون لومبار آزمایش‌می‌کنند تا معلوم‌شود که آیا در صورت خارج‌کردن مایع، روند این علائم بهبود خواهدیافت یا نه. در برخی از موارد لازم‌است که فرد در زمان خارج‌کردن مایع از طریق لوله‌ای کوچک بنام کاتتر به‌مدت چند روز در بیمارستان بستری‌شود. بدین طریق نیز می‌توان فهمید که آیا خارج‌کردن مایعات اضافی در کاهش علائم بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی موثر است یا نه.
هرچه زودتر بتوان بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی را تشخیص داد به همان میزان نیز شانس موثربودن جراحی نیز بالا‌می‌رود. در حالت‌کلی، افرادی که از علائم خفیف‌تری برخوردار هستند می‌توانند نتایج بهتری از عمل جراحی بگیرند. جراحی شنت نیز همانند سایر عمل‌های جراحی دارای عوارضی است. عفونت شنت و به‌وجود آمدن لخته‌های خون در اطراف مغز برخی از عوارض این جراحی به‌شمار می‌آیند. متخصص مغز و اعصاب و یا جراح مغز و اعصاب تمامی مزایا و معایب مربوط به این جراحی را با شما درمیان گذاشته و به شما می‌گوید که آیا این جراحی می‌تواند به شما کمکی بکند و یا نه.
اندوسکوپی بطن سوم
گاهی‌اوقات می‌توان بجای جراحی شنت از راه‌های دیگری نیز برای درمان بیماری NHP استفاده‌کرد. در اندوسکوپی بطن سوم از یک آندوسکوپ (لوله باریکی با یک دوربین نور در انتها) برای ایجاد یک سوراخ کوچک در کف بطن‌ها استفاده می‌شود. این سوراخ راه دیگری برای تخلیه CSF از مغز فراهم می‌کند.
خودمراقبتی در بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی
هرچند که فرد مبتلا به هیدروسفالی با فشار طبیعی همیشه باید تحت مراقبت متخصص پزشکی قرارگیرد اما با این حال، مراقبت روزانه به وسیله خانواده و سایر افراد از اهمیت بالایی برخوردار است. مراقبت‌های پزشکی باید بر روی بهینه‌سازی سلامت، ایمنی و کیفیت زندگی افراد متمرکز باشند و در عین حال به اعضای خانواده کمک‌کند تا با چالش‌های زیادی که در مورد مراقبت از فرد مبتلا به زوال عقل و سایر علائم NPH کنار بیایند.
میزان مراقبت از افراد مبتلا به NPH تا حد زیادی متفاوت است. احتمالا کسانی که تحت عمل‌جراحی شانت موفقیت‌آمیز قرارمی‌گیرند بتوانند به زندگی طبیعی خود و یا چیزی نزدیک به آن ادامه‌دهند. سایر افراد به مرور زمان شاهد تشدید علائم مربوط به این بیماری در خود می‌شوند. نهایتا بسیاری از این افراد نیازمند مراقبت و نگهداری نزدیک خواهندبود. متخصص یا جراح مغز و اعصاب انتظارات شما را انجام جراحی را با شما و خانوادیتان در میان می‌گذارد. شایان ذکر است که تاکنون هیچگونه دارو یا شیوه درمانی برای معالجه بیماری NHP شناخته نشده‌است.
روند مراقبت در بیماری NHP را ادامه‌دهید
اگر به بیماری NHP مبتلا هستید بایستی به طور منظم به جراح یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه‌کنید. این مراجعت‌ها باعث‌می‌شود که پزشک روند علائم شما را کنترل‌کند. گاهی‌اوقات لازم‌است که تغییرات به‌وجود‌آمده در علائم را دوباره تنظیم‌کرد.
پیشگیری از بیماری هیدروسفالی با فشار نرمال
تاکنون راهی برای پیشگیری از این بیماری پیدا نشده‌است. شاید سبک‌زندگی سالم شامل سیگار نکشیدن، حفظ وزن سالم، ورزش منظم بتواند از بروز بیماری‌هایی همچون فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، دیابت و سکته‌مغزی که از جمله عوامل بروز بیماری هیدروسفالی با فشار نرمال هستند، پیشگیری‌کند. استفاده از کمربند ایمنی و کلاه کاسکت می‌تواند از آسیب‌دیدن مغز که یکی دیگر از عوامل ابتلا به هیدروسفالی است جگوگیری‌کند.
چشم‌انداز بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی
بیماری هیدروسفالی با فشار طبیعی یک عارضه رو به پیشرفت است بدان معنا که اگر درمان نشود علائم مربوط به آن تشدید خواهند شد. در کل، چشم‌انداز این بیماری به علل بروز هیدروسفالی و استفاده از جراحی بستگی دارد. بعضی از افراد به کمک جراحی بطور چشمگیری بهبود می‌یابند این درحالیست که ممکن‌است در برخی دیگر از افراد هیچ تفاوتی قابل مشاهده نباشد. البته بعضی از افراد خواهان انجام جراحی بر روی آنها نیستند لذا برای این دسته از افراد گزینه‌های درمانی اندکی باقی می‌ماند.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”
