شکستگی ستون فقرات یا شکستگی مهره گاهی در مهرههای گردنی رخ میدهد، اما عموماً در مهرههای صدری (بخش میانی پشت بدن) یا کمری تجربه میشود. شکستگی مهره انواع مختلفی مانند شکستگی کمپرشن (فشاری)، شکستگی انفجاری، شکستگی اتفاقی (شکستگی خمشی/ انحرافی) و شکستگی ـ دررفتگی دارد. شدت این شکستگیها از ترک خوردن مهره تا دررفتگی مهره و تحت فشار قرار گرفتن نخاع متغیر است ـ اگر مهره شکسته به نخاع آسیب بزند، تاخیر در درمان میتواند منجر به فلج شدن بیمار شود. درصد شیوع شکستگیهای فشاری در میان خانمهای سالمند بالاتر است، چون خانمهای مسن نسبت به آقایان همسن و سالشان بیشتر مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند و همانطور که میدانید پوکی استخوان یکی از مهمترین عاملهای خطر شکستگیهای فشاری محسوب میشود. تصادف وسایل نقلیه موتوری و زمین خوردن نیز از متداولترین سانحههایی هستند که موجب شکستگی مهره میشوند؛ این نوع آسیبدیدگی در مردان زیر سی سال شایعتر است.
احساس درد در ناحیه شکستگی مهره از جمله علائم رایج در این نوع آسیب است. در صورتی که شکستگی مهره منجر به آسیب طناب نخاعی شود، بیمار ممکن است با علائم عصبی مانند بیحسی، خارش، یا ضعف در بازو یا پا مواجه شود. علائم خاص هر بیمار بستگی به محل شکستگی در راستای ستون فقرات و شدت شکستگی دارد. پزشک درمان مناسب را با توجه به شدت و محل شکستگی مهره تعیین میکند. درمان شکستگی مهره معمولاً با استفاده از مسکن، استراحت و فیزیوتراپی انجام میشود. اما در موارد شدیدتر شکستگی ستون فقرات، جراحی باید به سرعت انجام شود تا از بروز ناتوانی دائمی در بیمار جلوگیری شود. اگر شکستگی ستون فقراتی که به نخاع آسیب میزند، به درستی درمان نشود، احتمال از دست دادن کنترل مثانه و روده، و همچنین فلج بیمار وجود دارد.
در صورتی که فردی اطراف شما دچار آسیب شده و شما مشکوک به شکستگی ستون فقرات او هستید، به سرعت با خدمات اورژانس تماس بگیرید. تلاش نکنید تا به تنهایی مصدوم را حرکت دهید، مگر اینکه اجباری باشد. کادر اورژانس با استفاده از تجهیزات ویژهای که برای استحکام ستون فقرات طراحی شدهاند، مصدوم را منتقل میکنند.
[shortcode-variables slug=”alert”]جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن های [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.
[shortcode-variables slug=”alert1″]
علل شکستگی ستون فقرات
پوکی استخوان یا هر نوع ضعفی که استخوانها را ضعیف کند، علت شایعترین بروز شکستگیهای فشاری است. شکستگی فشاری مهره به طور عمومی پایدار است، به این معنی که جلوی مهره میشکند اما پشت مهره آسیبی نمیبیند. به دلیل شکل سهگوشی که از نمای جانبی دارد، این نوع شکستگی به شکستگی گوهای نیز معروف است. گاهی اوقات، حرکات ساده مانند چرخش یا خم شدن به جلو میتوانند باعث شکستگی فشاری مهره در افرادی شوند که استخوانهای ضعیف و شکننده دارند.
شکستگی ناشی از آسیبدیدگی ستون فقرات در زمانی رخ میدهد که نیروی شدیدی مانند ضربه مستقیم یا چرخش شدید به ستون فقرات وارد شود. تصادفات وسایل نقلیه موتوری، سقوط از ارتفاع، آسیبهای ورزشی و قربانی خشونتهایی مانند تیراندازی از جمله حوادثی هستند که میتوانند منجر به شکستگی مهره شوند. این نوع شکستگیها اغلب جدیتر هستند و ممکن است شامل خرد شدن یا دررفتگی یک یا چند مهره باشد.
عاملهای خطر شکستگی ستون فقرات
پوکی استخوان عامل خطر اصلی شکستگیهای فشاری است. سرطان متاستاتیک منتشر شده در ستون فقرات و سرطان اولیه استخوان نیز از جمله عارضههایی هستند که استخوانها را ضعیف میکنند و به شکستگی فشاری دامن میزنند.
عاملهای خطر شکستگیهای انفجاری، اتفاقی و شکستگی ـ دررفتگی ستون فقرات عبارتند از:
- مصدوم شدن در تصادف وسایل نقلیه موتوری
- شرکت کردن در فعالیتها، ورزشها و مشاغلی که با خطر آسیبدیدگی و یا سقوط از بلندی همراه باشند.
- آقایان در بازه سنی 16 ـ 25 سال بیشتر مستعد شکستگی مهره هستند؛ شکستگی مهره ناشی از آسیبدیدگی در این گروه شایعتر است.
علائم شکستگی ستون فقرات
شایعترین علامت شکستگی ستون فقرات دردی است که در اثر حرکت کردن تشدید میشود. چنانچه شکستگی موجب تحت فشار قرار گرفتن نخاع شده باشد، شکستگی مهره با علائمی همچون گرفتگی عضلات، بیحسی، ضعف، گزگز و فلج همراه خواهد بود.
شکستگی مهره ممکن است پایدار یا ناپایدار باشد. شکستگی مهره پایدار به وضعیتی گفته میشود که فقط نیمه جلویی مهره درگیر شده باشد و مفصلهای فاست پایدار کننده آسیبی ندیده باشد. در این حالت آسیب عصبی ایجاد نمیشود و ستون فقرات همچنان میتواند عملکرد مناسبی را ارائه دهد و وزن بدن را تحمل کند. شکستگی ناپایدار با آسیب دیدن بخش میانی یا خلفی ستون فقرات یا هر دو مورد ـ از جمله پشت مهره و مفصلهای فاست ـ همراه است.
بدشکلی ستون فقرات و نشانههای آسیب عصبی جدی گاهی در شکستگی ناپایدار مهره مشاهده میشود ـ برای مثال بیمار با مشکل بیاختیاری ادرار و مدفوع و بیهوشی مواجه میشود. آسیبدیدگی در سوانح مختلف گاهی با مشکلات بسیار شدیدی همراه است که درد ناشی از شکستگی مهره را تحتالشعاع قرار میدهد. این نوع آسیبها آسیبهای منحرف کننده گفته میشود و اجازه نمیدهد که بیمار متوجه درد مهره شکسته بشود.
تشخیص شکستگی مهره
اکثر بیماران دچار آسیبدیدگی ستون فقرات به بخش اورژانس منتقل میشوند. نخستین پزشکی که بیمار را معاینه میکند، پزشک اورژانسی است که عضو گروه تروما است. متخصصین دیگر با توجه به نوع آسیبدیدگی به بالین بیمار فراخوانده میشوند. پزشکان تنفس بیمار را ارزیابی میکنند و معاینه بالینی ستون فقرات را انجام میدهند. بریس کمری یا گردنی دور ستون فقرات بیمار بسته میشود تا آزمایشهای تشخیصی لازم انجام شود. معمولاً آزمایشهای زیر برای تشخیص شکستگی مهره انجام میشود:
- رادیوگرافی: از اشعه ایکس برای تهیه تصاویری از ستون فقرات استفاده میشود. عکس رادیوگرافی شکستگی مهره را نشان میدهد. عکسهای رادیوگرافی مخصوص شکستگیهای خمشی و کششی به منظور تشخیص علت حرکت غیرعادی گرفته میشود.
- سی تی اسکن: سی تی اسکن روشی ایمن و غیرتهاجمی است که در آن از پرتوی اشعه ایکس و کامپیوتر برای تهیه تصاویری دو بعدی از ستون فقرات استفاده میشود. گاهی اوقات ماده حاجب یا کنتراست قبل از سی تی اسکن در خون بیمار تزریق میشود. سی تی اسکن روش مفیدی برای مشاهده تغییرات ساختارهای استخوانی محسوب میشود.
- ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): MRI روشی غیرتهاجمی است که در آن از میدان مغناطیسی و امواج رادیوفرکانسی برای تهیه تصاویری دقیق از بافتهای نرم ستون فقرات استفاده میشود. MRI برخلاف رادیوگرافی عصبها و دیسکها را نشان میدهد. گاهی اوقات ماده حاجب یا کنتراست قبل از ام آر آی در خون بیمار تزریق میشود. MRI روش تشخیصی ارزشمندی برای ارزیابی آسیب بافت نرم رباطها و دیسکها و بررسی ضایعه نخاعی محسوب میشود.
درمانهای شکستگی مهره
در این بخش با روشهای مختلف درمان شکستگی مهره آشنا میشوید.
درمان غیرجراحی
اکثر بیماران دچار شکستگی فشاری به روشهای غیرجراحی درمان میشوند. اکثر موارد شکستگی فشاری ظرف هشت هفته با بهرهگیری از درمانهای سادهای مانند درمان دارویی، استراحت، توانبخشی و بریس مخصوص بهبود مییابد.
- برای اکثر بیماران داروهایی برای کنترل درد تجویز میشود. هرچند دارو درد را تسکین میدهد، اما کمکی به جوش خوردن شکستگی نمیکند. درهر حال وقتی درد کنترل شود، حرکت کردن برای بیمار راحتتر میشود و مشکلات ناشی از استراحت مطلق و بیتحرکی بروز نمییابد.
- معمولاً به بیماران توصیه میشود که مدت کوتاهی استراحت کنند. به این ترتیب شکستگی فرصت جوش خوردن پیدا میکند و درد کنترل میشود. چنانچه شکستگی شدید باشد، ممکن است پزشک به مدت یک هفته دستور استراحت مطلق بدهد.
- برای اکثر بیماران بریس مخصوصی که اصطلاحاً ارتز گفته میشود، تجویز میشود. این نوع بریس از روی قالب گرفته شده از بدن بیمار ساخته میشود. بریس به طور کلی حرکت ستون فقرات را محدود میکند و معمولاً به گونهای طراحی میشود که بیمار نتواند رو به جلو خم شود. به این ترتیب از مهره شکسته در زمان جوش خوردن محافظت میشود و بیمار درد کمتری را تحمل میکند. به بیمارانی که از بریس مخصوص استفاده میکنند، توصیه میشود که مانند معمول حرکت کنند، اما فعالیتهای سنگینی مانند خم شدن و بلند کردن اشیاء را انجام ندهند.
توانبخشی
متاسفانه توانبخشی پس از شکستگی تروماتیک مهره میتواند فرآیند بسیار آهستهای باشد. برخی بیماران باید دو تا سه ماه در جلسات درمان شرکت کنند و زودتر از یک سال منتظر بهبودی کامل نباشند.
فیزیوتراپی شکستگی فشاری مهره معمولاً زمانی شروع میشود که پایدار بودن شکستگی در بررسیهای انجام شده تایید شده باشد. اگر یک دوره استراحت مطلق نسبی برای بیمار تجویز شده باشد، فیزیوتراپی پس از به پایان رسیدن دوره استراحت شروع میشود.
- درمان اولیه با هدف کاهش درد و التهاب نزدیک ناحیه شکستگی فشاری انجام میشود. متخصص فیزیوتراپی از مدالیتههای الکتریکی مانند اولتراسوند و جریان برق برای تسکین علائم بهره میگیرد. ماساژ عضلات یا دیگر تکنیکهای درمان دستی مانند تراکشن یا کشش ملایم مفاصل نیز میتواند مفید باشد. یخ درمانی یا گرمادرمانی ناحیه دردناک تاثیر چشمگیری بر کاهش علائم دارد.
- درد ناشی از شکستگی ستون فقرات با بهرهگیری از درمانهای توانبخشی و طب فیزیکی معمولاً به موازات جوش خوردن شکستگی کمتر میشود. بااین حال چون شکستگی عملکرد ستون فقرات را تغییر میدهد، ممکن است بیمار همچنان در عضلات و مفاصل نزدیک مهره شکسته احساس ناراحتی کند. چنانچه بیمار دچار درد شدید و مداوم باشد، متخصص فیزیوتراپی به بیمار توصیه میکند که برای بررسی دیگر روشهای مدیریت درد و تجویز دارو به پزشک معالجش مراجعه کند.
- وقتی درد ناشی از شکستگی فشاری رو به کاهش میگذارد، متخصص فیزیوتراپی درمان را با تمرکز بر بهبود نقصهای قدرتی و انعطافپذیری که ممکن است در دوره استراحت بعد از شکستگی رخ داده باشد، شروع میکند.
- متخصص تمرینهایی را به بیمار آموزش میدهد تا در کلینیک و در خانه انجام بدهد.
- حرکات اصلاحی فیزیوتراپی دامنه حرکتی کمر، گردن، شانه و مفصل ران را افزایش میدهد. اگر شکستگی فشاری پیآمد ابتلا به پوکی استخوان باشد، حرکات کششی ناحیه صدری بسیار مهم خواهد بود.
- متخصص فیزیوتراپی علاوه بر تمرینهای افزایش دامنه حرکتی، تمرینهای تقویتی متمرکز بر عضلات عمقی شکم را نیز به بیمار آموزش میدهد تا حمایت کلی از ستون فقرات با قویتر شدن این عضلات بهبود یابد. همچنین به بیمار توصیه میشود که تمرینهایی را برای تقویت کردن آن دسته از عضلات کمر که در برابر خم شدن ستون فقرات مقاومت میکنند، انجام بدهد. انجام دادن تمرینهای تحمل وزن مانند پیادهروی یا بالا رفتن از پله برای بیماران مبتلا به پوکی استخوان بسیار مهم است. استخوان در واکنش به تحمل فشار و استرس بیشتر، استخوان بیشتری تولید میکند و به این ترتیب استخوان قویتر میشود. بنابراین وارد شدن استرس بیشتر در فعالیتهای ساده تحمل وزن منجر به قویتر شدن استخوانها میشود. همچنین متخصص فیزیوتراپی تمرینهایی را با استفاده از وزنههای سبک به بیماران آموزش میدهد؛ دلیل انجام دادن این حرکات هم تقویت کلی استخوانها است.
- آموزش بیمار بسیار مهم است و آموزش روشهای بهبود وضعیت اندامی صحیح و حفظ این حالت از بخشهای اصلی درمان به شمار میآید. متخصص فیزیوتراپی مکانیک صحیح بدن را در حال حرکت به بیمار نشان میدهد تا بیمار ستون فقراتش را در زمان برگشت به فعالیتهای شغلی و روزمره در موقعیتهای ایمنی نگه دارد و از وارد شدن فشار شدید به نزدیکی ناحیه شکسته جلوگیری کند.
- متخصص موقعیتهای مناسب نشستن، دراز کشیدن، ایستادن و راه رفتن و همچنین مکانیک ایمن بدن را هنگام بلند کردن، حمل، کشیدن و هل دادن اشیاء به بیمار نشان میدهد.
- همچنین متخصص تکنیکهای صحیح انجام فعالیتهای ساده روزمرهای مانند سرفه کردن و عطسه زدن را به بیماران مبتلا به پوکی استخوان آموزش میدهد تا خمش شدید ناشی از این حرکات منجر به شکستگی فشاری دیگری در استخوانهای ضعیف و شکننده شود. سقوط و زمین خوردن نیز یکی از علل شکستن استخوانهای پوک و شکننده است، بنابراین تمرینهای تعادلی باید به برنامه ورزشی بیماران اضافه شود تا احتمال زمین خوردن کاهش یابد.
- توانبخشی با هدف اصلاح حالت اندامی، بهبود مکانیک بدن و افزایش قدرت و انعطافپذیری انجام میشود تا به این ترتیب از آسیبدیدگیهای آتی جلوگیری شود.
جراحی
شکستگیهای فشاری ستون فقرات که ناشی از پوکی استخوان باشد، به ندرت به جراحی نیاز پیدا میکند. عملهای باز به برشهای بزرگتری نیاز دارند تا جراح فضای کافی برای انجام عمل داشته باشد. بااین حال اگر آسیبدیدگی شدید باشد، جراحی باز ضرورت مییابد. اگر مهره شل شده باشد و قطعات خرد شده مهره به نخاع و اعصاب نخاعی آسیب زده باشد، باید جراحی باز انجام شود.
جراحان امروزه از دو روش جدید برای درمان شکستگیهای فشاری ناشی از پوکی استخوان استفاده میکنند. هر دو روش جزء عملهای بسته و کمتهاجمی به شمار میآیند. منظور از جراحی کمتهاجمی این است که برشهای عمل بسیار کوچک است و حین عمل حداقل آسیب به عضلات و استخوانها وارد میشود. درمان بسته به جوش خوردن شکستگی کمک میکند و از بروز مشکلات مربوط به جراحیهای تهاجمیتر جلوگیری میکند.
این دو عمل بسته که برای درمان شکستگی مهره انجام میشوند، عبارتند از ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی.
ورتبروپلاستی
ورتبروپلاستی بهترین روش برای کاهش درد است که مهره شکسته را تقویت میکند و دوران توانبخشی را کوتاهتر میکند.
جراح برای انجام دادن ورتبروپلاستی از فلوئوروسکوپ برای وارد کردن سوزن داخل جسم مهره شکسته استفاده میکند. فلوئوروسکوپ نمایشگر رادیوگرافی مخصوصی است که مشاهده داخل ستون فقرات و حرکت سوزن را برای جراح ممکن میسازد. وقتی جراح مطمئن شد که سوزن در محل مناسب قرار دارد، سیمان استخوانی با نام پلی متیل متاکریلات (PMMA) را با استفاده از سوزن داخل مهره شکسته تزریق میکند. واکنشی در سیمان انجام میشود و سیمان ظرف 15 دقیقه سفت میشود. در نتیجه استخوان ترمیم میشود و در زمان جوش خوردن متلاشی نمیشود. درد بیش از 80 درصد بیماران بلافاصله بعد از عمل ورتبروپلاستی از بین میرود.
کیفوپلاستی
کیفوپلاستی عمل بسته دیگری برای درمان شکستگی مهره است. کیفوپلاستی نیز مانند ورتبروپلاستی درد شدید را متوقف میکند و مهره شکسته را تقویت میکند. در عین حال کیفوپلاستی بخشی از ارتفاع جسم مهره یا تمام ارتفاع آن را که از بین رفته است، بازیابی میکند و به این ترتیب از کیفوز یا گوژپشتی جلوگیری میکند.
متخصص دو سوزن بلند را از دو طرف ستون فقرات در جسم مهره شکسته فرو میکند. این سوزنها جراح را در زمان ایجاد کردن دو سوراخ در جسم مهره هدایت میکنند. جراح عمل را با توجه به تصاویر فلوئوروسکوپی انجام میدهد تا از موقعیت صحیح سوزنها و سوراخهای ایجاد شده مطمئن شود.
سپس جراح لولهای توخالی را که بالونی خالی از باد در انتهای آن قرار دارد، در سوراخهای ایجاد شده وارد میکند. وقتی بالون باد شود، ارتفاع جسم مهره بازیابی میشود و بدشکلی کیفوز از بین میرود. در نهایت جراح سیمان استخوانی را داخل فضای خالی ایجاد شده به وسیله بالون تزریق میکند. به این ترتیب اندازه و موقعیت مهره اصلاح میشود.
