شکستگی ستون فقرات با شکستگی دست و پا فرق دارد. شکستگی یا جابجایی مهره می‌تواند باعث شود که تکه‌های استخوان به عصب‌های ستون فقرات یا نخاع فشار بیاورند یا به آن‌ها آسیب برسانند. بسته به میزان شدت آسیب شما، ممکن است درد، مشکل در راه رفتن، یا ناتوانی در حرکت دست یا پا (فلج) را تجربه کنید.
بسیاری از شکستگی‌ها با درمان محافظه‌کارانه درمان می‌شوند، اما شکستگیهای بزرگ نیازمند جراحی برای تنظیم و صاف کردن استخوان هستند. شکستگی فشاری ستون فقرات (VCF)، یکی از جدی‌ترین مشکلات ستون فقرات است که نیازمند مراقبت پزشکی می‌باشد.
شکستگی فشاری ستون فقرات
ستون فقرات از 24 استخوان به نام مهره تشکیل شده است. 7 تا از آن‌ها مهره‌های سرویکال (گردنی) و 12 تای آن‌ها مهره‌های توراسیک (بالا و وسط کمر) و 5 تا از آن‌ها مهره‌های لومبار (پایین کمر) هستند.
حرکاتی ساده مانند خم شدن برای بلند کردن چیزی یا چرخیدن می‌توانند باعث شکستگی فشاری شوند. حتی سرفه کردن، خندیدن و عطسه کردن هم می‌تواند در فردی که استخوانهای ضعیفی دارد باعث شکستگی فشاری شود. این شکستگیهای فشاری جزئی ستون فقرات می‌توانند به تدریج باعث کم شدن طول و استقامت ستون فقرات شوند.
معمولاً شکستگیهای فشاری باعث می‌شوند که استخوان جلوی یک مهره بشکند. قسمت پشتی مهره سالم و محکم می‌ماند. این شکسته شدن قسمت جلوی مهره باعث خمیده شدن ستون فقرات خواهد شد؛ این حالت خمیده، هایپرکیفوز توراسیک یا “قوز بیوه” نامیده میشود.
دلایل
- در افراد مبتلا به پوکی استخوان شدید (استخوانهای ضعیف و شکننده)، VCF(شکستگی فشاری ستون فقرات) می‌تواند ناشی از فعالیت ساده‌ی روزانه، مانند بیرون آمدن از حمام، عطسه‌ی شدید یا بلند کردن جسمی سبک باشد. در افراد مبتلا به پوکی استخوان متوسط، معمولاً باید آسیب شدیدتر یا تروما مانند افتادن یا تلاش برای بلند کردن جسمی سنگین باشد تا باعث شکستگی فشاری ستون فقرات شود. شکستگی فشاری ستون فقرات رایجترین شکستگی در افراد مبتلا به پوکی استخوان است. شیوع این مشکل با افزایش سن بیشتر میشود و در 40% زنان 80 ساله و پیرتر رخ می‌دهد. اگرچه در زنان بسیار شایع‌تر است، اما شکستگی فشاری ستون فقرات مشکلی جدی برای مردان نیز هست.
- افرادی که یکبار دچار شکستگی فشاری ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان شده‌اند، 5 برابر بیشتر از سایرین در معرض شکستگی فشاری ستون فقرات مجدد قرار دارند. گاهی اوقات شکستگی فشاری ستون فقرات می‌تواند علائم جزئی داشته یا بدون علامت باشد.، اما همچنان باعث افزایش احتمال VCF مجدد خواهد شد.
- افرادی که ستون فقرات سالمی دارند معمولاً در اثر تروما، مانند: تصادفات رانندگی، آسیب ورزشی یا افتادن شدید دچار شکستگی فشاری ستون فقرات می‌شوند.
- تومورهای متاستاتیک، نیز ممکن است جزء دلایل این مشکل در افراد زیر 55 سالی که سابقه‌ی تروما نداشته‌اند یا ترومای آن‌ها جزئی بوده است، باشند. استخوانهای ستون فقرات جای متداولی برای گسترش بسیاری از سرطان‌ها هستند. سرطان ممکن است باعث تخریب قسمتی از ستون فقرات شود و استخوان را ضعیف کند و تا حدی پیش برود که استخوان از بین برود و متلاشی شود.
انواع
سه نوع شکستگی فشاری وجود دارد: گوه‌ای، خرد شدن و انفجاری.
شکستگی گوه‌ای
شکستگی گوه‌ای رایجترین نوع شکستگی فشاری است. این شکستگی معمولاً در جلوی قسمت لوله مانند مهره رخ می‌دهد و باعث میشود که جلوی مهره خرد شود، اما قسمت پشتی آن سالم بماند و شکل گوه مانندی ایجاد شود. شکستگی فشاری گوه‌ای، معمولاً از لحاظ مکانیکی شکستگی پایداری است، اما می‌تواند باعث تغییر شکل و دفورمیتی ستون فقرات مانند گوژپشتی شود.
خرد شدن
خرد شدن به شکستگی کل مهره و نه فقط جلوی آن، گفته میشود. در این نوع شکستگی فشاری، استخوان خودبه‌خود خرد میشود و این شکستگی ها معمولاً از لحاظ مکانیکی پایدار هستند.
شکستگی انفجاری
نام شکستگی انفجاری نشان دهنده‌ی آن است، چون مهره خرد میشود و در جهت‌های مختلف پخش میشود و قطعات خرد شده‌ی استخوان وارد بافت‌های اطراف ستون فقرات یا نخاع می‌شوند. این نوع شکستگی خطرناک‌تر از شکستگی گوه‌ای یا خرد شدن است و احتمال دارد که پایدار نباشد. شکستگی انفجاری معمولاً نیازمند مراجعه‌ی سریع به پزشک است.
شکستگی ناپایدار شکستگی‌ای است که احتمال دارد تغییر کند و به بافت‌ها و عصب‌ها آسیب وارد کرده یا باعث دفورمیتی و بدشکلی ستون فقرات شود.
علائم
علائم شکستگی فشاری از خفیف تا شدید هستند. برخی افراد ممکن است علامتی نداشته باشند. ممکن است پزشک در زمان انجام آزمایش اشعه‌ی ایکس برای مشکلی دیگر، متوجه شکستگی شود. اما بسیاری از افراد هم نمی‌توانند بایستند یا راه بروند و دردی نداشته باشند. علائم شکستگی ستون فقرات عبارتند از:
- کمردرد، که ناگهانی احساس میشود و مدتی طولانی ادامه دارد (کمردرد مزمن). این درد معمولاً بین شانه‌ها و پایین کمر رخ می‌دهد. این درد معمولاً وقتی دراز می‌کشید بهتر میشود و با راه رفتن و ایستادن تشدید میشود.
- کاهش تحرک یا انعطاف ستون فقرات. ممکن است نتوانید بچرخید یا خم شوید.
- گوژپشتی ظاهری (برخی افراد این وضعیت را قوز بیوه یا قوز می‌نامند).
- کاهش قد با فشرده شدن مهره‌ها و خمیده شدن کمر.
- نیشگون گرفتن عصب یا آسیب به عصب که باعث گزگز و بی‌حسی کمر و مشکل در راه رفتن خواهد شد.
- اختلالات مربوط به کنترل ادرار و مدفوع (این علائم در اثر شکستگی شدید و درمان نشده رخ میدهند).
تشخیص
علائم این مشکل در افراد مختلف متفاوت هستند، پس اگر کمردرد یا علائم دیگری دارید به پزشکتان بگویید. ممکن است سؤالات زیر از شما پرسیده شود:
- چه مدت است که مبتلا به این کمردرد هستید؟
- دلیل آن چیست؟
- وقتی این درد شروع شد داشتید چه کاری انجام می‌دادید؟
- دردتان بهتر شده یا بدتر؟
همچنین ممکن است پزشکتان آزمایشاتی تجویز کند که عبارتند از:
- تصویربرداری اشعه‌ی ایکس از ستون فقرات برای تشخیص اینکه مهره‌ای خرد شده یا نه
- سی‌تی اسکن برای بررسی جزئیات استخوان شکسته و عصب‌های اطراف آن
- MRI برای بررسی جزئی‌تر عصب‌ها و دیسک‌های مجاور
شکستگی فشاری ستون فقرات می‌تواند با آزمایش تراکم استخوان (DEXA) نیز در صورت همراه بودن آن با آزمایش دیگری به نام ارزیابی شکستگی مهره (VFA)، تشخیص داده شود.
همچنین به ندرت ممکن است نمونه برداری از استخوان در درصد کمی از افرادی که دچار شکستگی فشاری شده‌اند انجام شود تا مشخص شود که شکستگی ناشی از سرطان است یا خیر.
درمان
اگر شکستگی فشاری شما مربوط به پوکی استخوان (استئوپروز) باشد، پزشک پوکی استخوان را درمان خواهد کرد. شاید لازم باشد داروی تقویت استخوان و مکمل کلسیم و ویتامین D مصرف کنید. فیزیوتراپی و ورزش نیز ممکن است توصیه شود. این اقدامات باعث تقویت استخوانها شده و از شکستگیهای بعدی جلوگیری خواهد کرد.
درمان‌های دیگر عبارتند از:
- داروهای مسکن برای تسکین کمردرد.
- استراحت کوتاه‌مدت، همراه با کاهش فعالیت در زمان ترمیم استخوان.
- استفاده از کمربند طبی.
- فیزیوتراپی برای کمک به تحرک شما و تقویت عضلات اطراف ستون فقرات.
جراحی
در صورت مؤثر نبودن روش‌ها و درمان‌های دیگر، جراحی‌های مختلفی وجود دارند:
- ورتبروپلاستی. جراح با استفاده از اشعه‌ی ایکس برای راهنمایی، از سوزن کوچکی برای تزریق سیمانی خاص که سریع خشک میشود به داخل مهره‌ی شکسته استفاده خواهد کرد. این سیمان باعث محافظت از مهره‌ی شکسته شده، ناحیه‌ی درگیر را تقویت کرده و معمولاً باعث تسکین درد خواهد شد.
- کیفوپلاستی. این جراحی هم بسیار شبیه ورتبروپلاستی است. اما قبل از اینکه سیمان مخصوص تزریق شود، از بالن‌های کوچکی برای بسط دادن قسمتی که دچار شکستگی شده استفاده خواهد شد تا مهره بلندتر شود. بالن‌ها خارج شده و سپس فضای خالی با سیمان پر میشود.
اگر تومور سرطانی باعث بروز علائم شده باشد، ممکن است به پرتودرمانی و جراحی برای برداشتن قسمتی از استخوان و درمان تومور نیاز داشته باشید. اگر صدمه و آسیب باعث شکستگی شده باشد، باید جراحی شوید تا استخوان ترمیم شود و مهره‌ها به هم جوش داده شوند؛ این عمل فیوژن نامیده میشود.
عوارض و مشکلات
عوارض و مشکلات شکستگی فشاری عبارتند از:
- استخوانهای شکسته‌ای که بعد از درمان بهبود نمی‌یابند و باعث آسیب به مهره‌های مجاور می‌شوند.
- لخته‌ی خون در پاها به خاطر کاهش فعالیت.
- کیفوز (ناهنجاری که قوز بیوه یا گوژپشتی نیز نامیده میشود) که می‌تواند منجر به درد شدید و مشکلات مربوط به اندام قفسه‌ی سینه (مانند: قلب، ریه و اندام گوارشی) شود.
- مشکلات نخاعی یا اعصاب.
- درد مزمن (طولانی‌مدت).
هزینه‌ی درمان
بسته به شدت آسیب شما و اینکه از چه روشی برای درمان استفاده شود، ممکن است درمان هزینه‌ای نداشته باشد، یعنی استراحت یا مصرف مسکن باشد و یا در صورت انتخاب جراحی کمی گران باشد.
پزشک بعد از تشخیص مشکل شما خلاصه‌ای از روند درمان و هزینه‌ی آن به شما خواهد گفت. با این حال همه‌ی فشارهای ستون فقرات نیازمند جراحی نیستند و این روش آخرین گزینه است.
پیشگیری
راه‌هایی برای پیشگیری از شکستگی فشاری ستون فقرات وجود دارد. فیزیوتراپیست توصیه می‌کنند که:
- حالت بدنی درست و مناسبی داشته باشید و فعالیت‌های روزمره را به درستی انجام دهید.
- از خم شدن به جلو و چرخیدن ناگهانی و شدید ستون فقرات در فعالیت‌های روزمره و ورزش خودداری کنید. فیزیوتراپیست شما حرکات درست و ورزش‌هایی به شما آموزش خواهد داد تا انجام دهید و ایمن باشید.
- کاهش خطر افتادن. فیزیوتراپیست توصیه خواهد کرد که خانه را مناسب‌سازی کنید و تمارین تعادلی انجام دهید.
- مرتباً ورزش کنید. تمارین تحمل وزن مانند راه رفتن و استفاده از وزنه‌ی سبک توصیه میشود.
- ترک سیگار. سیگار کشیدن باعث کند شدن روند بهبودی میشود.
- مصرف کمتر الکل، زیرا باعث اختلال در تعادل میشود.
- داشتن رژیم غذایی متعادل برای بهبود سلامت استخوانها.
- مصرف مکل کلسیم و ویتامین D تجویز شده توسط پزشک یا متخصص تغذیه.
خلاصه
شکستگیهای فشاری بسیار رایج هستند و معمولاً ناشی از پوکی استخوان می‌باشند. خطر این نوع شکستگی با افزایش سن در شما بیشتر میشود. برای کاهش خطر شکستگی فشاری، مرتباً به پزشک مراجعه کنید، رژیم غذایی سالمی داشته باشید و کلسیم و ویتامین D کافی مصرف کنید.
اگر بالای 50 سال سن دارید، با پزشکتان برای انجام آزمایش تراکم استخوان مشورت کنید و برای کاهش سرعت پوک شدن استخوان دارو مصرف کنید. اگر کمردرد ناگهانی داشتید به پزشک مراجعه کنید. در دوران نقاهت شکستگی فشاری از دستورات پزشکتان پیروی کنید تا بهبودی شما تسهیل شود.
سؤالات متداول
شکستگی فشاری چیست؟
شکستگی فشاری نوعی ترک یا شکستگی مهره است. مهره به استخوانهای کمر که روی هم قرار دارند و ستون فقرات را تشکیل میدهند گفته میشود.
دلایل شکستگی فشاری چیست؟
پوکی استخوان رایجترین دلیل شکستگی فشاری است. پوکی استخوان نوعی کاهش تراکم استخوان است که باعث شکنندگی استخوانها میشود.
دلایل دیگر عبارتند از: صدمات ستون فقرات (مثلاً در اثر تصادف رانندگی و آسیب‌های ورزشی) و تومور ستون فقرات.
چه کسانی در خطر شکستگی فشاری هستند؟
پوکی استخوان رایجترین دلیل شکستگی فشاری است. جلوگیری یا درمان پوکی استخوان بهترین راه برای کاهش احتمال شکستگی فشاری است. بیشترین شکستگیهای فشاری ناشی از پوکی استخوان در زنان، به خصوص بعد از یائسگی دیده میشود، اما شکستگی فشاری و پوکی استخوان در مردان مسن نیز دیده میشود.
افرادی که یکبار دچار شکستگی فشاری به دلیل پوکی استخوان شده‌اند، احتمال بیشتری وجود دارد که مجدداً دچار این مشکل شوند.
آیا افرادی که دچار این مشکل هستند درمان لازم دارند؟
بله. اگر درمان محافظه‌کارانه کمکی به تسکین درد نکند، درمان‌های دیگری برای تسکین درد و جلوگیری از دژنراسیون بیشتر، ناهنجاری، کوتاه شدن قد و آتروفی عضلانی وجود دارد.
بدون درمان، بیماران در خطر ابتلا به مشکلات جدی و خطرناک خواهند بود. بعد از یکبار شکستگی ستون فقرات، احتمال شکستگی مجدد 5 برابر خواهد شد، در نتیجه درمان به موقع بسیار مهم است. گوژپشتی و کمردرد مربوط به شکستگیهای متعدد ستون فقرات می‌تواند به مرور زمان باعث کاهش کیفیت زندگی شود.
آیا بیماران نیازی به درمان دارند؟
بله. اگر درمان‌های محافظه‌کارانه مؤثر واقع نشوند، درمان‌های دیگر به تسکین درد و جلوگیری از دژنراسیون بیشتر، ناهنجاری، کوتاه شدن قد و آتروفی عضلانی کمک خواهند کرد.
در صورت ابتلا به شکستگی فشاری از چه مواردی اجتناب کنم؟
اکثر افراد فکر می‌کنند که برای درمان شکستگی فشاری ستون فقرات، باید تمام فعالیت‌های فیزیکی خود را کم کنند تا ستون فقرات بهبود یابد. در حالیکه استراحت مطلق و طولانی توصیه نمی‌شود، اما فعالیت‌هایی هستند که باید در زمان ابتلا به شکستگی فشاری از آن‌ها اجتناب کرد. این فعالیت‌ها در زیر آمده:
- ورزشهای تماسی
- ورزشهای سنگین (مانند دویدن و ایروبیک)
- خم شدن
- چرخیدن
- بلند کردن اجسام