کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی عملی کم‌تهاجمی است که با هدف درمان شکستگی‌های فشردگی (کمپرشن) مهره‌های ستون فقرات انجام میشود. آسیب‌دیدگی و پوکی استخوان علت این شکستگی‌های دردناک و مثلثی شکل است. چنانچه این شکستگی‌ها درمان نشود، بدشکلی قوز ستون فقرات پیش می‌آید. جراح ارتفاع مهره را با جایگذاری بالن به حالت عادی درمی‌آورد و سیمان در مهره شکسته تزریق میکند. انجام این عمل دوران بهبود را تسریع میکند و خطر شکستگی را در آینده کاهش می‌دهد.
[shortcode-variables slug=”alert”]
برای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت از طریق شماره‌های [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی چیست؟
شکستگی‌های فشرده مهره‌ها (VCF) باعث فرومی ریزی جسم مهره میشوند. این نوع فرومی ریزی در قسمت جلوی مهره بیشتر از قسمت پشتی آن رخ می‌دهد. با افزایش فرومی ریزی، مهره به صورت مثلثی شکل کوتاه میشود. زمانی که چندین مهره مثلثی شکل شوند، ستون فقرات منحنی و به طور عاملی بدشکلی کیفوز (kyphosis) ایجاد میشود. بیمارانی که به دلیل کمبود کلسیم دچار پوکی استخوان (osteoporosis) هستند یا مبتلا به مولتیپل میلوما (سرطان استخوان) شده‌اند و استخوان‌هایشان به علت این بیماری‌ها ضعیف شده است، به طور عمومی بیشتر در معرض خطر شکستگی‌های فشرده مهره قرار می‌گیرند.
شکستگی‌های کمپرشن مهره درد کمر، کاهش فعالیت جسمانی، افسردگی، وابستگی به دیگران، کاهش ظرفیت تنفسی و اختلالات خواب را به همراه دارند. ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی دو روش جراحی مشابهی هستند که هر دو با استفاده از سوزنی توخالی انجام میشوند. در این روش، جراح سوزن را از روی پوست کمر وارد مهره‌های شکسته میکند. در ورتبروپلاستی، سیمان استخوانی (مثلاً پلی متیل متاکریلات) از طریق سوزن توخالی به استخوان شکسته تزریق میشود. اما در کیفوپلاستی، ابتدا یک بالن وارد مهره‌ها میشود و سپس با باد کردن بالن، ارتفاع مهره شکسته و فشرده شده به حالت طبیعی بازمی‌گردد؛ سپس فضای داخل بالن با سیمان استخوانی پر میشود. این روش‌ها برای تمام مهره‌های مبتلا تکرار میشوند. پس از تقویت مهره‌ها با سیمان استخوانی، بیمار قادر است به صورت عمودی ایستاده و دردش کاهش یابد و خطر شکستگی در آینده کاهش می‌یابد. اگر درمان انجام نشود، شکستگی‌ها در نهایت بهبود می‌یابند و استخوان‌ها جوش می‌پذیرند، اما مهره‌ها همچنان در وضعیت فروپاشی و شکستگی قرار می‌گیرند.
متقاضیان کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
چنانچه بیمار در اثر ابتلا به عارضه‌های زیر دچار شکستگی‌های دردناک فشردگی مهره شده باشد، عمل ورتبروپلاستی یا کیفوپلاستی برای درمان توصیه میشود:
- پوکی استخوان: کمبود کلسیم در استخوان‌ها
- تومور متاستاتیک: سرطانی که در ناحیه‌ی دیگر پخش شده باشد.
- مولتیپل میلوما: سرطان مغز استخوان
همانژیوم مهره‌های ستون فقرات: تومور واسکولار (عروقی) خوش‌خیم
بیمارانی که دچار عارضه‌های زیر هستند، متقاضی ایده‌آلی برای عمل ورتبروپلاستی محسوب نمی‌شوند:
- شکستگی‌های فشردگی پایدار غیردردناک
- عفونت استخوان
- اختلال‌های خونریزی دهنده
- حساسیت به داروهایی که حین عمل استفاده میشود.
- وجود قطعه شکسته یا تومور در کانال نخاعی
ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی شکستگی‌های قدیمی و مزمن را بهبود نمی‌دهد و کمر درد ناشی از قوز کردن مداوم و وضعیت اندامی نامناسب را تسکین نمی‌دهد. بیماران در روش قدیمی به مدت 6 ـ 4 هفته تحت نظر گرفته می‌شدند تا شاید عارضه خود به خود بهبود پیدا کند و درد برطرف شود، اما پزشکان امروزه بر این باورند که این تاخیر باعث میشود که استخوان سخت شود و در نتیجه تاثیرگذاری ورتبروپلاستی یا کیفوپلاستی کمتر شود. امروزه بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که ورتبروپلاستی حداکثر ظرف یک هفته بعد از شکستگی انجام شود تا نتایج بهتری به دست بیاید.
نمونه ای از جراحی کیفوپلاستی در بیمار با دو شکستگی مهره که بدون بیهوشی عمومی انجام گرفت
مشاوره با جراح ستون فقرات قبل از کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
جراح پرونده پزشکی بیمار را بررسی میکند و معاینه‌ی بالینی انجام می‌دهد. آزمایش‌های تشخیصی مانند سی تی اسکن، ام آر آی و اسکن استخوان با هدف تشخیص دقیق شکستگی کمپرشن مهره انجام میشود. همچنین جراح پایدار یا ناپایدار بودن ستون فقرات را تعیین میکند و روش‌های درمانی ممکن را به بیمار توضیح می‌دهد.
کدام متخصصین عمل کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی را انجام میدهند؟
جراحیهای بسته و کم تهاجمی ستون فقرات توسط جراح مغز و اعصاب ، جراح ارتوپد یا متخصص نورورادیولوژی مداخله ای انجام میشود. بسیاری از جراحان ستون فقرات دورهه ای تخصصی را در زمینه های جراحیهای بسته ی ستون فقرات پشت سر می گذارند.
آمادگی قبل از جراحی کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
ابتدا آزمایش هایی مانند آزمایش خون، نوار قلب و رادیوگرافی قفسه سینه چند روز قبل از جراحی انجام می شود. سپس کارهای اداری را در کلینیک انجام می دهید و رضایت نامه ای را امضاء میکنید که تایید میکند، اطلاعات پرونده ی پزشکی خود، شامل حساسیت ها، داروها و ویتامین های مصرفی، سابقه ی خونریزی، واکنش به داروهای بیهوشی و جراحی های قبلی را به جراح اطلاع داده اید. مصرف هر گونه داروی غیراستروئیدی ضدالتهابی، مانند ناپروکسین، ادویل، مورتین و نوپرین، و آسپرین را باید از یک هفته قبل از جراحی قطع کنید. بیماران صبح روز عمل در بیمارستان پذیرش میشوند. صبح روز عمل باید ناشتا باشید و از نیمه شب قبل از جراحی اجازه ی خوردن هیچ چیزی ندارید. سرم در بازوی بیمار تزریق میشود. جراحی برای به حداقل رسیدن درد و ناراحتی تحت بیهوشی عمومی یا با دریافت داروی آرامبخش انجام میشود. چنانچه داروی آرام بخش دریافت کنید، حین عمل هوشیار هستید، اما دردی حس نمی کنید و هیچ چیز از عمل به یادتان نمیآید. بسته به این که کدام مهره نیاز به عمل دارد، ممکن است فقط از یک سوزن استفاده شود. اگر پدیکول مهره بیش از حد کوچک باشد، جراح سوزن را اندکی بالای پدیکول فرو میکند.
مراحل جراحی کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
عمل ورتبروپلاستی برای هر مهره تقریباً یک ساعت طول میکشد. این جراحی در پنج مرحله به شرح زیر انجام میشود.
آماده‌سازی بیمار
بیمار روی تخت عمل دراز میکشد و داروی آرامبخش دریافت میکند. بیمار بعد از اثر کردن دارو روی شکم خوابانده میشود و چند بالش زیر سینه و پهلوهایش گذاشته میشود. بسته به این که کدام بخش از ستون فقرات (مهره‌های گردنی، صدری یا کمری) دچار شکستگی کمپرشن شده باشد، کمر یا گردن بیمار ضدعفونی و آماده میشود.
فرو کردن سوزن
محل جراحی به طور موضعی بیحس میشود و جراح برش کوچکی را به اندازهی تقریبی یک تا دو سانتیمتر روی مهرهی شکسته ایجاد میکند، سپس دو سوزن بزرگ را با توجه به تصاویر فلوئوروسکوپ (نوع خاصی از رادیوگرافی) از راه پدیکول وارد جسم مهره میکند. جراح محل دقیق سوزن را روی نمایشگر فلوئوروسکوپی میبیند و آن را به اندازهی مناسب در مهره فرو میکند. سپس جراح سوزن را با حرکت چرخشی یا کوبشی در مهره پیش میبرد. زاویهی حرکت سوزن به گونه ای است که نخاع آسیبی نبیند. بسته به این که کدام مهره آسیب دیده باشد، ممکن است فقط از یک سوزن استفاده شود.
بازیابی ارتفاع مهره (فقط کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی)
چنانچه سه گوش شدن شکل مهره شدید باشد، جراح بالون قابل باد شدنی را از راه سوزن وارد مهره میکند. برای وارد کردن بالون لازم است که ابتدا مجرایی ایجاد شود. جراح بالون را با دقت باد میکند تا ارتفاع مهره به اندازهی عادی برسد. میزان ارتفاع قابل بازیابی به سن شکستگی بستگی دارد. سپس جراح باد بالون را خالی میکند و آن را بیرون میکشد، به این ترتیب فضایی در میان مهره باقی میماند. از آنجایی که قوز یا کیفوز (انحناء رو به بیرون) ستون فقرات در این عمل، قبل از تثبیت مهره ها از بین میرود، این عمل کیفوپلاستی گفته میشود.
تزریق سیمان استخوانی
جراح سیمان استخوانی را به آرامی تحت فشار تزریق میکند. جراح ابتدا عمیق ترین ناحیه را پر میکند، سپس سوزن را به آرامی عقب میکشد تا ناحیه های فوقانی را نیز پر کند. فشار و میزان سیمان تزریقی به دقت تحت نظر گرفته میشود تا سیمان ناخواسته وارد ناحیه های دیگر نشود. حالت ایدهآل این است که جسم مهره کاملاً پر شود، اما این کار همواره برای تسکین درد ممکن یا لازم نیست.
تزریق سیمان استخوانی
جراح سیمان استخوانی را به آرامی تحت فشار تزریق میکند. جراح ابتدا عمیقترین ناحیه را پر میکند، سپس سوزن را به آرامی عقب میکشد تا ناحیههای فوقانی را نیز پر کند. فشار و میزان سیمان تزریقی به دقت تحت نظر گرفته میشود تا سیمان ناخواسته وارد ناحیههای دیگر نشود. حالت ایدهآل این است که جسم مهره کاملاً پر شود، اما این کار همواره برای تسکین درد ممکن یا لازم نیست.
بستن زخم
جراح سوزن را به سرعت و قبل از سفت شدن سیمان بیرون می کشد. شکاف کوچک روی پوست با چسب پوستی یا نوارهای استریل بسته میشود. تا زمانی که سیمان باقیمانده در کاسه سفت نشود، بیمار از روی تخت عمل تکان داده نمیشود.
مراقبت بعد از جراحی ورتبروپلاستی
بیمار بعد از عمل به بخش ریکاوری منتقل میشود، فشار خون، ضربان قلب و تنفس وی تحت نظر گرفته میشود و درد وی تسکین داده میشود. بیمار تا یک ساعت بعد از عمل باید همچنان روی تخت بخوابد، بعد از یک ساعت میتواند بنشیند و بعد از دو ساعت می تواند بلند شود و راه برود. اکثر بیماران یک شب در بیمارستان تحت نظر گرفته میشوند و صبح روز بعد مرخص میشوند. البته برخی بیماران همان روز مرخص میشوند.
تسکین درد و ناراحتی
درد بعد از جراحی با مصرف دارو مدیریت میشود. چون قرصهای مخدر اعتیادآورند، این داروها فقط برای مدت کوتاهی تجویز میشوند. مصرف مداوم مسکن های مخدر باعث یبوست میشود، بنابراین آب فراوان بنوشید و غذاهای سرشار از فیبر میل کنید. داروهای ملین را میتوانید بدون نسخه تهیه و مصرف کنید. بعد از فروکش کردن درد اولیه استامینوفن (تایلنول) برای تسکین درد کافی است. سه یا چهار بار در روز، به مدت 20 ـ 15 دقیقه یخ روی برش بگذارید تا درد و ورم از بین برود.
تعدیل فعالیت
تا 24 ساعت بعد از جراحی به خودتان فشار نیاورید و فعالیت های معمول را به تدریج از سر بگیرید. طب فیزیکی با تاکید بر تمرین های تقویتی و کششی ملایم و بازیابی توانایی حرکتی توصیه میشود.
مراقبت از زخم و استحمام
پانسمان روی زخم را باز کنید و زخم را یک روز خشک نگه دارید. بعد از یک روز میتوانید دوش بگیرید و نوارهای روی زخم را با زدن ضربات ملایم خشک کنید. به هیچ وجه در وان دراز نکشید.
عوارض نگران کننده و لزوم تماس با پزشک
در صورت مواجهه با علائم زیر به سرعت با پزشک معالجتان تماس بگیرید:
- اگر تب بالای 38.6 درجه سانتیگراد داشتید یا اگر زخم باز شد و نشانه‌های عفونت، از قبیل قرمزی، ورم، درد یا ترشح، را روی زخم دیدید.
- چنانچه راه رفتن برایتان سخت شد و دچار بی‌اختیاری روده یا مثانه شدید.
نتایج عمل کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
هر چه شکستگی زودتر ترمیم شود، نتیجه‌ی بهتری از عمل کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی به دست می‌آید. کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی درد 90 ـ 75 درصد بیماران را تسکین می‌دهد، اما بدشکلی مهره را اصلاح نمی‌کند و ممکن است دوباره مشکل شکستگی پیش بیاید.
در پژوهش جدیدی که در زمینه‌ی کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی انجام شده است، میزان درد بیماران از مقدار متوسط 8.6 قبل از جراحی (در یک مقیاس ده سطحی) به 2.1 در سه ماه بعد از جراحی کاهش یافت. به علاوه از میان 51 نفر از بیمارانی که نمی‌توانستند خودشان راه بروند یا برای حرکت نیاز به کمک داشتند، فقط 8 نفر سه ماه بعد از جراحی همچنان برای راه رفتن به کمک نیاز داشتند. کاهش درد و افزایش توانایی حرکتی کیفیت زندگی بیماران را به نحو قابل توجهی ارتقاء می‌دهد. مطالعات دیگری که بر روی بیماران مبتلا به سرطان مغز استخوان انجام شده است، نیز بیانگر نتایج مشابهی است.
عوارض جانبی احتمالی کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
هیچ عملی بدون خطر و عوارض جانبی نیست. از عوارض معمول تمام جراحی‌ها می‌توان به خونریزی، عفونت، لخته شدن خون و واکنش به بیهوشی اشاره کرد. عوارض درمان شکستگی کمپرشن مهره‌ها کمتر از 2 درصد و 10 ـ 5 درصد برای درمان تومور است. عوارض مختص عمل ورتبروپلاستی عبارت است از:
- نشت سیمان استخوانی: احتمال اندکی وجود دارد که سیمان استخوانی از روی سوزن داخل بافت‌های نرم اطراف نشت کند. همچنین احتمال نشت سیمان هنگام بیرون کشیدن سوزن از مهره وجود دارد. به علاوه ممکن است سیمان وارد رگ‌های اطراف مهره‌ها نیز بشود. جراح تصاویر فلوئوروسکوپ را به دقت تحت نظر می‌گیرد و اگر این اتفاقات رخ دهد، تزریق سیمان را متوقف میکند. ممکن است سیمان در فورامن عصبی، در محل خروج عصب‌ها از نخاع نشت کند، در نتیجه درد عصبی ایجاد میشود و بیمار به درمان‌های دیگر نیاز پیدا میکند.
- آسیب عصبی: عمل ستون فقرات با خطر آسیب دیدن نخاع یا عصب‌های نخاعی همراه است؛ این عوارض بی‌حسی یا فلج را به دنبال دارد.
