شکستگی فشاری ستون فقرات یکی از شایع‌ترین انواع آسیب‌های مرتبط با ستون فقرات است که معمولا در اثر فشار زیاد یا کاهش تراکم استخوان‌ها ایجاد می‌شود. این نوع شکستگی می‌تواند باعث درد شدید، کاهش حرکت و حتی مشکلات جدی‌تر در صورت عدم درمان مناسب شود. آشنایی با علل، علائم و روش‌های درمان شکستگی فشاری ستون فقرات، به شما کمک می‌کند تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید. در این مقاله، به بررسی جزئیات این نوع آسیب و راه‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.
شکستگی فشاری ستون فقرات چیست؟
ستون فقرات از 24 استخوان که به نام مهره شناخته می‌شوند تشکیل شده است. از این استخوان‌ها، 7 عدد مهره سرویکال (گردنی)، 12 عدد مهره توراسیک (بالا و وسط کمر) و 5 عدد مهره لومبار (پایین کمر) هستند.
حرکات ساده‌ای مانند خم شدن برای بلند کردن یا چرخیدن می‌توانند به شکستگی فشاری منجر شوند. حتی سرفه کردن، خندیدن و عطسه کردن نیز می‌تواند در افرادی که استخوان‌های ضعیفی دارند، باعث شکستگی فشاری شود. این نوع شکستگی‌های فشاری می‌توانند تدریجا منجر به کاهش طول و استحکام ستون فقرات شوند.
به طور معمول، شکستگی فشاری باعث می‌شود قسمت جلویی یک مهره شکسته شود، در حالی که قسمت پشتی مهره سالم و محکم باقی می‌ماند. این شکستن قسمت جلویی مهره باعث ایجاد خمیدگی در ستون فقرات می‌شود؛ این حالت خمیدگی به عنوان هایپرکیفوز توراسیک یا “قوز بیوه” شناخته می‌شود.
دلایل شکستگی فشاری ستون فقرات چیست؟
- در افراد مبتلا به پوکی استخوان شدید (استخوان‌های ضعیف و شکننده)، VCF(شکستگی فشاری ستون فقرات) می‌تواند ناشی از فعالیت ساده‌ی روزانه، مانند بیرون آمدن از حمام، عطسه‌ی شدید یا بلند کردن جسمی سبک باشد. در افراد مبتلا به پوکی استخوان متوسط، معمولاً باید آسیب شدیدتر یا تروما مانند افتادن یا تلاش برای بلند کردن جسمی سنگین باشد تا باعث شکستگی فشاری ستون فقرات شود. شکستگی فشاری ستون فقرات رایج‌ترین شکستگی در افراد مبتلا به پوکی استخوان است. شیوع این مشکل با افزایش سن بیشتر می‌شود و در 40% زنان 80 ساله و پیرتر رخ می‌دهد. اگرچه در زنان بسیار شایع‌تر است، اما شکستگی فشاری ستون فقرات مشکلی جدی برای مردان نیز هست.
- افرادی که یکبار دچار شکستگی فشاری ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان شده‌اند، 5 برابر بیشتر از سایرین در معرض شکستگی فشاری ستون فقرات مجدد قرار دارند. گاهی اوقات شکستگی فشاری ستون فقرات می‌تواند علائم جزئی داشته یا بدون علامت باشد.، اما همچنان باعث افزایش احتمال VCF مجدد خواهد شد.
- افرادی که ستون فقرات سالمی دارند معمولاً در اثر تروما، مانند: تصادفات رانندگی، آسیب ورزشی یا افتادن شدید دچار شکستگی فشاری ستون فقرات می‌شوند.
- تومورهای متاستاتیک، نیز ممکن است جزء دلایل این مشکل در افراد زیر 55 سالی که سابقه‌ی تروما نداشته‌اند یا ترومای آن‌ها جزئی بوده است، باشند. استخوان‌های ستون فقرات جای متداولی برای گسترش بسیاری از سرطان‌ها هستند. سرطان ممکن است باعث تخریب قسمتی از ستون فقرات شود و استخوان را ضعیف کند و تا حدی پیش برود که استخوان از بین برود و متلاشی شود.
انواع شکستگی فشاری
سه نوع شکستگی فشاری وجود دارد: گوه‌ای، خرد شدن و انفجاری. در ادامه به توضیح هر کدام می‌پردازیم:
شکستگی گوه‌ای
شکستگی گوه‌ای به عنوان یکی از نوع‌های شائع ترین شکستگی‌های فشاری مطرح است. این نوع شکستگی عمدتاً در جلوی بخش لوله‌ای مهره رخ می‌دهد و منجر به شکستن قسمت جلویی مهره می‌شود، در حالی که قسمت پشتی آن سالم باقی می‌ماند و شکل گوه‌ای به خود می‌گیرد. شکستگی فشاری گوه‌ای در شکل‌دهی مکانیکی معمولاً پایدار است، اما می‌تواند منجر به تغییر شکل و دفورمیتیون (انحراف از شکل طبیعی) ستون فقرات، مشابه گوجه‌پشتی، شود.
خرد شدن
خرد شدن به شکستگی کل مهره و نه فقط جلوی آن، گفته می‌شود. در این نوع شکستگی فشاری، استخوان خودبه‌خود خرد می‌شود و این شکستگی ها معمولاً از لحاظ مکانیکی پایدار هستند.
شکستگی انفجاری
نام شکستگی انفجاری نشان دهنده‌ی آن است، چون مهره خرد می‌شود و در جهت‌های مختلف پخش می‌شود و قطعات خرد شده‌ی استخوان وارد بافت‌های اطراف ستون فقرات یا نخاع می‌شوند. این نوع شکستگی خطرناک‌تر از شکستگی گوه‌ای یا خرد شدن است و احتمال دارد که پایدار نباشد. شکستگی انفجاری معمولاً نیازمند مراجعه‌ی سریع به پزشک است.
شکستگی ناپایدار شکستگی‌ای است که احتمال دارد تغییر کند و به بافت‌ها و عصب‌ها آسیب وارد کرده یا باعث دفورمیتی و بدشکلی ستون فقرات شود.
علائم شکستگی فشاری
علائم شکستگی فشاری از خفیف تا شدید هستند. برخی افراد ممکن است علامتی نداشته باشند. ممکن است پزشک در زمان انجام آزمایش اشعه‌ی ایکس برای مشکلی دیگر، متوجه شکستگی شود. اما بسیاری از افراد هم نمی‌توانند بایستند یا راه بروند و دردی نداشته باشند. علائم شکستگی ستون فقرات عبارتند از:
- کمردرد، که ناگهانی احساس می‌شود و مدتی طولانی ادامه دارد (کمردرد مزمن). این درد معمولا بین شانه‌ها و پایین کمر رخ می‌دهد. این درد معمولاً وقتی دراز می‌کشید بهتر می‌شود و با راه رفتن و ایستادن تشدید می‌شود.
- کاهش تحرک یا انعطاف ستون فقرات. ممکن است نتوانید بچرخید یا خم شوید.
- گوژپشتی ظاهری (برخی افراد این وضعیت را قوز بیوه یا قوز می‌نامند).
- کاهش قد با فشرده شدن مهره‌ها و خمیده شدن کمر.
- نیشگون گرفتن عصب یا آسیب به عصب که باعث گزگز و بی‌حسی کمر و مشکل در راه رفتن خواهد شد.
- اختلالات مربوط به کنترل ادرار و مدفوع (این علائم در اثر شکستگی شدید و درمان نشده رخ می‌دهند).
تشخیص شکستگی فشاری ستون فقرات
علائم این مشکل در افراد مختلف متفاوت هستند، پس اگر کمردرد یا علائم دیگری دارید به پزشکتان بگویید. ممکن است سؤالات زیر از شما پرسیده شود:
- چه مدت است که مبتلا به این کمردرد هستید؟
- دلیل آن چیست؟
- وقتی این درد شروع شد داشتید چه کاری انجام می‌دادید؟
- دردتان بهتر شده یا بدتر؟
همچنین ممکن است پزشکتان آزمایشاتی تجویز کند که عبارتند از:
- تصویربرداری اشعه‌ی ایکس از ستون فقرات برای تشخیص اینکه مهره‌ای خرد شده یا نه
- سی‌تی اسکن برای بررسی جزئیات استخوان شکسته و عصب‌های اطراف آن
- MRI برای بررسی جزئی‌تر عصب‌ها و دیسک‌های مجاور
شکستگی فشاری ستون فقرات می‌تواند با آزمایش تراکم استخوان (DEXA) نیز در صورت همراه بودن آن با آزمایش دیگری به نام ارزیابی شکستگی مهره (VFA)، تشخیص داده شود.
همچنین به ندرت ممکن است نمونه برداری از استخوان در درصد کمی از افرادی که دچار شکستگی فشاری شده‌اند انجام شود تا مشخص شود که شکستگی ناشی از سرطان است یا خیر.
درمان شکستگی فشاری ستون فقرات
اگر شکستگی فشاری شما مربوط به پوکی استخوان (استئوپروز) باشد، پزشک پوکی استخوان را درمان خواهد کرد. شاید لازم باشد داروی تقویت استخوان و مکمل کلسیم و ویتامین D مصرف کنید. فیزیوتراپی و ورزش نیز ممکن است توصیه شود. این اقدامات باعث تقویت استخوان‌ها شده و از شکستگی‌های بعدی جلوگیری خواهد کرد.
درمان‌های غیر جراحی دیگر عبارتند از:
- داروهای مسکن برای تسکین کمردرد.
- استراحت کوتاه‌مدت، همراه با کاهش فعالیت در زمان ترمیم استخوان.
- استفاده از کمربند طبی.
- فیزیوتراپی برای کمک به تحرک شما و تقویت عضلات اطراف ستون فقرات.
دکتر مهران مرادی
متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات
شما میتوانید برای دریافت مشاوره و معاینه به کلینیک فوق تخصصی دکتر مرادی مراجعه نمایید و یا از طریق لینک زیر به صورت اینترنتی نوبت رزرو کنید.
جراحی
در صورت مؤثر نبودن روش‌ها و درمان‌های دیگر، جراحی‌های مختلفی وجود دارند:
- ورتبروپلاستی. جراح با استفاده از اشعه‌ی ایکس برای راهنمایی، از سوزن کوچکی برای تزریق سیمانی خاص که سریع خشک می‌شود به داخل مهره‌ی شکسته استفاده خواهد کرد. این سیمان باعث محافظت از مهره‌ی شکسته شده، ناحیه‌ی درگیر را تقویت کرده و معمولاً باعث تسکین درد خواهد شد.
- کیفوپلاستی. این جراحی هم بسیار شبیه ورتبروپلاستی است. اما قبل از اینکه سیمان مخصوص تزریق شود، از بالن‌های کوچکی برای بسط دادن قسمتی که دچار شکستگی شده استفاده خواهد شد تا مهره بلندتر شود. بالن‌ها خارج شده و سپس فضای خالی با سیمان پر می‌شود.
اگر تومور سرطانی باعث بروز علائم شده باشد، ممکن است به پرتودرمانی و جراحی برای برداشتن قسمتی از استخوان و درمان تومور نیاز داشته باشید. اگر صدمه و آسیب باعث شکستگی شده باشد، باید جراحی شوید تا استخوان ترمیم شود و مهره‌ها به هم جوش داده شوند؛ این عمل فیوژن نامیده می‌شود.
عوارض و مشکلات
عوارض و مشکلات شکستگی فشاری عبارتند از:
- استخوان‌های شکسته‌ای که بعد از درمان بهبود نمی‌یابند و باعث آسیب به مهره‌های مجاور می‌شوند.
- لخته‌ی خون در پاها به خاطر کاهش فعالیت.
- کیفوز (ناهنجاری که قوز بیوه یا گوژپشتی نیز نامیده می‌شود) که می‌تواند منجر به درد شدید و مشکلات مربوط به اندام قفسه‌ی سینه (مانند: قلب، ریه و اندام گوارشی) شود.
- مشکلات نخاعی یا اعصاب.
- درد مزمن (طولانی‌مدت).
هزینه‌ی درمان
بسته به شدت آسیب شما و اینکه از چه روشی برای درمان استفاده شود، ممکن است درمان هزینه‌ای نداشته باشد، یعنی استراحت یا مصرف مسکن باشد و یا در صورت انتخاب جراحی کمی گران باشد.
پزشک بعد از تشخیص مشکل شما خلاصه‌ای از روند درمان و هزینه‌ی آن به شما خواهد گفت. با این حال همه‌ی فشارهای ستون فقرات نیازمند جراحی نیستند و این روش آخرین گزینه است.
پیشگیری از بروز شکستگی فشاری ستون فقرات
راه‌هایی برای پیشگیری از شکستگی فشاری ستون فقرات وجود دارد. فیزیوتراپیست توصیه می‌کنند که:
- حالت بدنی درست و مناسبی داشته باشید و فعالیت‌های روزمره را به درستی انجام دهید.
- از خم شدن به جلو و چرخیدن ناگهانی و شدید ستون فقرات در فعالیت‌های روزمره و ورزش خودداری کنید. فیزیوتراپیست شما حرکات درست و ورزش‌هایی به شما آموزش خواهد داد تا انجام دهید و ایمن باشید.
- کاهش خطر افتادن. فیزیوتراپیست توصیه خواهد کرد که خانه را مناسب‌سازی کنید و تمارین تعادلی انجام دهید.
- مرتباً ورزش کنید. تمارین تحمل وزن مانند راه رفتن و استفاده از وزنه‌ی سبک توصیه می‌شود.
- ترک سیگار. سیگار کشیدن باعث کند شدن روند بهبودی می‌شود.
- مصرف کمتر الکل، زیرا باعث اختلال در تعادل می‌شود.
- داشتن رژیم غذایی متعادل برای بهبود سلامت استخوان‌ها.
- مصرف مکل کلسیم و ویتامین D تجویز شده توسط پزشک یا متخصص تغذیه.
دکتر مهران مرادی
متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات
شما میتوانید برای دریافت مشاوره و معاینه به کلینیک فوق تخصصی دکتر مرادی مراجعه نمایید و یا از طریق لینک زیر به صورت اینترنتی نوبت رزرو کنید.
سؤالات متداول
پوکی استخوان رایج‌ترین دلیل شکستگی فشاری است. جلوگیری یا درمان پوکی استخوان بهترین راه برای کاهش احتمال شکستگی فشاری است. بیشترین شکستگی‌های فشاری ناشی از پوکی استخوان در زنان، به خصوص بعد از یائسگی دیده می‌شود، اما شکستگی فشاری و پوکی استخوان در مردان مسن نیز دیده می‌شود افرادی که یکبار دچار شکستگی فشاری به دلیل پوکی استخوان شده‌اند، احتمال بیشتری وجود دارد که مجدداً دچار این مشکل شوند.
بله، با مشورت پزشک و انجام تمرینات تقویتی مناسب، معمولا پس از بهبودی می‌توان به فعالیت‌های ورزشی سبک بازگشت، اما باید از انجام ورزش‌های سنگین و پرخطر اجتناب کرد.
مدت زمان بهبود به شدت شکستگی و نوع درمان بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است بین ۶ تا ۸ هفته به طول بیانجامد، اما در موارد شدیدتر، بهبود ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
سخن پایانی
شکستگی فشاری ستون فقرات می‌تواند به شدت کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد، اما با تشخیص به موقع و درمان مناسب، بهبودی امکان‌پذیر است. آگاهی از علائم و رعایت نکات مراقبتی در این زمینه به پیشگیری و کاهش عوارض کمک می‌کند. اگر دچار درد شدید در ناحیه کمر یا ستون فقرات شده‌اید، بهتر است فوراً با یک متخصص مشورت کنید. به یاد داشته باشید که حفظ سلامت ستون فقرات از طریق مراقبت‌های روزانه و پیشگیری از عوامل خطر، می‌تواند شما را از مشکلات جدی در آینده محافظت کند.
