درمان شکستگی مهره های ستون فقرات با روش های جراحی و غیر جراحی

شکستگی ستون فقرات با شکستگی بازو یا پا تفاوت دارد. شکستگی یا دررفتگی یک مهره می‌تواند باعث آسیب رساندن به اعصاب ستون فقرات یا طناب نخاعی شود و اجزای استخوان روی هم فشرده شوند. در اکثر موارد شکستگی ستون فقرات به علت تصادف با موتور یا خودرو، زمین خوردن، تیر خوردن یا آسیب دیدگی ناشی از ورزش به وجود می‌آید. آسیب دیدگی ستون فقرات می‌تواند شامل کشیدگی عضله، آسیب دیدگی خفیف رباط، شکستگی یا دررفتگی مهره یا آسیب دیدگی حاد طناب نخاعی باشد. بیمار بر اساس شدت آسیب دیدگی دچار درد، ناتوانی حرکتی یا ناتوانی در دست تکان دادن دست و پا خواهد شد. در اکثر موارد شکستگی ستون فقرات به کمک روش‌های درمانی مراقبتی بهبود می‌یابد اما شکستگی شدید این ناحیه مستلزم انجام عمل جراحی و ایجاد مطابقت استخوان‌ها است.

 انواع شکستگی ستون فقرات

 شکستگی ستون فقرات بر اساس الگوی آسیب دیدگی و وسعت آسیب دیدگی طناب نخاعی به چند دسته تقسیم می‌شود که در بخش زیر به برخی از انواع شایع شکستگی مهره اشاره می‌کنیم:

• شکستگی فشاری: این وضعیت اغلب در پی بروز پوکی استخوان یا تومور به وجود می‌‌آید و در برخی موارد نادر طناب نخاعی یا عصب نیز درگیر می‌‌شوند. قسمت جلویی مهره دچار شکستگی می‌‌شود و ارتفاع آن از بین می‌رود حال آنکه قسمت خلفی آن به صورت ثابت باقی می‌ماند. این وضعیت می‌‌تواند باعث ایجاد درد و علائم و نشانه‌های مرتبط شود اما معمولاً یک شکستگی ثابت محسوب می‌گردد.
• شکستگی به دنبال سقوط از بلندی : این وضعیت معمولا در پی سقوط از ارتفاع زیاد و سقوط کردن روی پاها به وجود می‌‌آید. ارتفاع مهره قسمت جلویی و قسمت خلفی از بین می‌‌رود که در این حالت بر اساس میزان پایداری شکستگی مهره ممکن است بیمار به انجام عمل جراحی نیاز داشته باشد.
• شکستگی تصادفی: این نوع آسیب دیدگی معمولا به علت پرتاب شدن به سمت جلو به صورت ناگهانی به وجود می‌‌آید که اغلب در تصادفات خودرویی، مهره‌ها از یکدیگر فاصله می‌گیرند و از آنجایی که بیمار کمربند خود را بسته است فقط بالا تنه او دچار مشکل می‌شود از ناحیه لگن مشکلی نخواهد داشت.

چه عواملی در بروز شکستگی ستون فقرات نقش دارند؟

 شکستگی ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه و ناحیه لومبر می‌تواند به علت یک ضربه بسیار قوی به وجود بیاید که در بخش زیر به آنها اشاره می‌کنیم:

• تصادف با خودرو یا موتور سیکلت
• سقوط از ارتفاع
• آسیب دیدگی در حین ورزش
• اقدامات خشونت‌ آمیز از قبیل آسیب دیدگی در تیراندازی

 در اکثر موارد این بیماران دچار آسیب دیدگی‌های دیگری نیز هستند که به درمان فوری نیاز دارند. بر اساس شدت شکستگی استخوان احتمال آسیب دیدگی طناب نخاعی نیز وجود دارد. ممکن است شکستگی ستون فقرات به علت ناکافی بودن حجم استخوان به وجود بیاید به عنوان مثال استخوان افراد مبتلا به پوکی استخوان، تومور یا سایر اختلالات پزشکی ضعیف است که این مسئله می‌‌تواند در هنگام انجام برخی از فعالیت‌های سبک از قبیل چرخش کمر یا تلاش برای رساندن دست خود به شی مورد نظر باعث شکستگی استخوان شود. ممکن است این نوع شکستگی‌های خفیف تا زمانی که استخوان دچار شکستگی نشده است تشخیص داده نشود زیرا معمولا باعث بروز درد و علائم و نشانه‌های خاصی نمی‌شوند.

علائم و نشانه‌های شکستگی ستون فقرات شامل چه مواردی است؟

 علائم و نشانه‌های شکستگی ستون فقرات بر اساس شدت و محل بروز آسیب دیدگی متفاوت است. شکستگی ستون فقرات می‌‌تواند با علائمی از قبیل کمردرد ، درد گردن ، بیحسی، سوزن سوزن شدن، اسپاسم عضلانی، احساس ضعف اختلال در عملکرد روده و مثانه و فلج اعضا همراه شود. فلج به از دست دادن حرکت دست یا پا گفته می‌‌شود که می‌‌تواند نشان دهنده آسیب دیدگی طناب نخاعی باشد. همه شکستگی‌های ستون فقرات باعث آسیب دیدگی طناب نخاعی نمی‌‌شوند و به ندرت مشکلات حادی را به وجود می‌آورند.

شکستگی ستون فقرات چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 پزشک به ارزیابی وضعیت تنفس بیمار می‌‌پردازد سپس وضعیت شرایط جسمانی ستون فقرات او را بررسی می‌کند و تا زمانی که تشخیص صحیح داده نشود از بریس کمر یا گردن برای ثابت نگه داشتن ستون فقرات استفاده خواهد کرد. در بخش زیر به روش‌های موجود برای تشخیص شکستگی استخوان مهره اشاره می‌کنیم:

• عکس برداری به کمک اشعه ایکس: در این روش از اشعه ایکس برای مشاهده مهره‌های ستون فقرات استفاده می‌شود و می‌تواند به پزشک برای تشخیص و تعیین شکستگی مهره کمک نماید. می‌توان از تصاویر به دست آمده برای شناسایی حرکات غیر عادی مهره‌ها استفاده کرد.
• سی تی اسکن: یک روش ایمن و غیر تهاجمی است که از اشعه ایکس و یک کامپیوتر برای تهیه تصاویر دو بعدی استفاده می‌کند. می‌توان سی تی اسکن را با تزریق ماده حاجب یا بدون تزریق آن به درون جریان خون انجام داد. این روش برای مشاهده تغییرات به وجود آمده در ساختار استخوان بسیار سودمند است.
• اسکن ام آر آی: یک روش غیر تهاجمی است که از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای تهیه تصاویر دقیق از بافت‌های نرم ستون فقرات استفاده می‌‌کند. در این روش بر خلاف روش عکس برداری به کمک اشعه ایکس می‌توان به طور کامل اعصاب و دیسک‌های این ناحیه را مشاهده کرد. می‌توان این روش را با تزریق ماده حاجب به درون جریان خون یا بدون تزریق آن انجام داد. اسکن ام آر آی در تشخیص و ارزیابی آسیب دیدگی بافت‌های نرم رباط و دیسک و تشخیص میزان مشکلات ایجاد شده در طناب نخاعی بسیار سودمند است.

روش‌های غیر جراحی برای درمان شکستگی ستون فقرات شامل چه مواردی است؟

 در مواردی که پزشک تصمیم می‌گیرد که بهتر است شکستگی ستون فقرات به طور طبیعی بهبود یابد ممکن است فرایند درمان تا ۳ ماه نیز طول بکشد اما معمولاً طی مدت چند روز یا چند هفته به طرز قابل توجهی از میزان درد کاسته خواهد شد. می‌‌توان برای کنترل درد از داروهای مسکن، بریس مخصوص کمر و فعالیت جسمانی بهره گرفت. اما گاهی اوقات پزشک به بیمار توصیه می‌‌کند استراحت مطلق داشته باشد تا بهبود یابد.

مصرف داروی مسکن

 مصرف داروی مسکن می‌‌تواند به تسکین درد استخوان و عصب و عضله کمک کند. معمولا مصرف این داروهای مسکن می‌‌تواند به طرز قابل توجهی از میزان درد بکاهد. پزشک برای کاهش سطح درد به بیمار داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب و قرص استامینوفن می‌‌دهد. داروهای مخدر مسکن و شکننده‌های عضلانی نیز در یک بازه درمانی کوتاه تجویز می‌شوند زیرا همواره ریسک اعتیاد به آنها وجود دارد. می‌‌توان برای کنترل درد ناشی از عصب از داروهای ضد افسردگی استفاده کرد.

اصلاح سطح فعالیت جسمانی

استراحت در رختخواب می‌‌تواند به تسکین درد شدید کمک کند اما می‌‌تواند باعث کاهش حجم استخوان و بدتر شدن پوکی آن شود و در نهایت ریسک شکستگی مهره در آینده را افزایش دهد. معمولاً پزشکان استراحت طولانی مدت را پیشنهاد نمی‌کنند و بیمار باید از عدم تحرک به مدت طولانی خودداری کند.

استفاده از بریس مخصوص کمر

استفاده از بریس مخصوص کمر می‌‌تواند از این ناحیه بهتر محافظت کند تا میزان تحرک مهره‌ای که دچار شکستگی شده است را محدود نماید. مکانیسم اثر استفاده از بریس شبیه گچ گرفتن مچ دست است. ساختار مخصوص بریس کمر باعث می‌شود که دامنه حرکات این ناحیه کاسته شود که این امر به کاهش درد کمک می‌نماید. باید با احتیاط و فقط تحت نظارت پزشک از بریس مخصوص کمر استفاده کرد زیرا استفاده بیش از حد از آن برای بهبود مشکلات ناحیه لومبر باعث ضعیف شدن و از بین رفتن عضله خواهد شد.

 درمان پوکی استخوان

داروهای تقویت کننده استخوان از قبیل بی فسفونات می‌‌تواند به ثابت نگه داشتن و بهبود حجم استخوان از بین رفته کمک کند. این امر بخش مهمی از فرایند درمان شکستگی استخوان است که از بروز شکستگی بیشتر در آینده جلوگیری خواهد کرد.

انجام عمل جراحی برای درمان شکستگی ستون فقرات

 در مواردی که درد شدید ناشی از شکستگی استخوان علیرغم استراحت کردن، اصلاح سطح فعالیت جسمانی، استفاده از بریس و مصرف داروی مسکن تسکین می‌یابد انجام عمل جراحی به عنوان مرحله بعدی درمان توصیه خواهد شد. از روش‌های جراحی مختلفی برای درمان شکستگی ستون فقرات استفاده می‌شود که در ادامه به آنها اشاره می‌‌کنیم:

• ورتبروپلاستی
• کیفوپلاستی
• جراحی فیوژن ستون فقرات

 جراحی ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی چیست؟

از این دو روش برای درمان شکستگی ستون فقرات استفاده می‌‌کند و جز روش‌های کم تهاجمی محسوب می‌شود و به این ترتیب دوران بهبود در این دو روش بسیار کوتاه است. در این دو روش پزشک از پودر استخوان استفاده می‌کند که به سرعت سفت و محکم می‌شود و به پایدار شدن مهره‌های ستون فقرات و در نهایت ثابت شدن این ناحیه کمک می‌‌نماید. اکثر بیماران پس از جراحی و یا یک روز پس از جراحی از بیمارستان مرخص می‌‌شوند و می‌‌توانند به منزل برگردند.

جراحی ورتبروپلاستی چیست؟

این روش در تسکین درد ناشی از شکستگی فشاری بسیار سودمند است و به ثابت نگه داشتن شکستگی مهره‌ها کمک می‌‌کند. نحوه انجام این روش به شرح زیر می‌باشد:

• پزشک یک سوزن را وارد مهره آسیب دیده می‌‌کند.
• از اشعه ایکس برای اطمینان از نحوه انجام صحیح این روش استفاده می‌‌کند.
• سپس ترکیبی از پودر استخوان را به درون مهره شکسته شده تزریق می‌‌کند.
• ترکیب پودر استخوان طی مدت ۱۰ دقیقه سفت می‌شود.
• بیمار می‌تواند پس از جراحی یا یک روز پس از آن از بیمارستان مرخص شده و به منزل برگردد.

 جراحی کیفوپلاستی چیست؟

این روش جراحی به اصلاح ناهنجاری و بد شکلی استخوان و رفع درد ناشی از شکستگی فشاری ستون فقرات کمک می‌کند و نحوه انجام این روش به شرح زیر می‌باشد:

• پزشک یک برش کوچک را در قسمت پشت مهره آسیب دیده ایجاد می‌کند سپس یک لوله مخصوص را وارد آن می‌نماید و از اشعه ایکس برای اطمینان از نحوه انجام صحیح این روش استفاده می‌کند.
• سپس یک لوله کاتتر که در اون قسمت نوک آن یک شیء بادکنک مانند وجود دارد را به درون مهر هدایت می‌کند.
• در مرحله بعد بادکنک منبسط می‌شود تا یک حفره مخصوص را به وجود بیاورد و پزشک بتواند پودر استخوان مایع را به درون موضع مورد نظر تزریق کند.
• در مرحله بعدی بادکنک جمع شده و خارج می‌شود و پزشک پودر استخوان را به درون حفره ایجاد شده تزریق می‌نماید.
• حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد تا پودر استخوان سفت شود.

 جراحی فیوژن ستون فقرات چیست؟

 گاهی اوقات از جراحی فیوژن ستون فقرات برای درمان شکستگی فشاری ستون فقرات و با هدف تسکین درد و رفع حرکت بین دو مهره استفاده می‌شود. در این روش پزشک دو یا چند مهره را به هم متصل می‌کند تا در یک موقعیت مناسب قرار بگیرند و بتوانند بهبود یابند. پزشک از پیچ فلزی استفاده می‌کند و آن را درون حفره کوچک استخوان و درون مهره قرار می‌دهد. پیچ فلزی به پلاک فلزی متصل می‌شود تا از مهره‌ها محافظت کند و از جای خود حرکت نکنند و به این ترتیب فرآیند پیوند دو مهره انجام خواهد شد. پزشک از پیوند استخوان در فضای بین مهره‌ها استفاده می‌کند و برای انجام این کار از استخوان خود بیمار یا از بانک استخوان برای پیوند استفاده می‌نماید. پزشک می‌‌تواند در این روش از مغز استخوان خود بیمار یا پلاکت‌های خون یا یک مولکول بیو مهندسی شده برای تحریک رشد استخوان استفاده کند. معمولاً دوران بهبود در جراحی فیوژن ستون فقرات بیشتر از سایر انواع جراحی‌های ستون فقرات است و اغلب بیماران حدود ۳ تا ۴ روز در بیمارستان بستری می‌شوند و در واحد توانبخشی استراحت می‌کنند. معمولاً بیمار باید فورا پس از جراحی از بریس مخصوص استفاده کند. استفاده از بریس مخصوص برای تقویت ستون فقرات و بهبود عملکرد آن ضروری است. به تدریج سطح فعالیت جسمانی بیمار افزایش پیدا می‌کند. پزشک با توجه به سن بیمار و سطح سلامت او به این نتیجه می‌‌رسد که بیمار به چه مدت استراحت در منزل نیاز دارد اما معمولا بیمار می‌تواند طی مدت ۲ تا ۶ ماه مجددا و انجام فعالیت‌های جسمانی خود بپردازد. جراحی فیوژن ستون فقرات با عوارض و معایبی نیز همراه است زیرا این روش باعث حذف عملکرد و حرکت طبیعی دو مهره می‌شود و به این ترتیب سطح حرکت بدن بیمار محدود خواهد شد همچنین فشار زیادی به مهره‌ای که در نزدیکی محل فیوژن قرار دارد وارد می‌شود که این امر ریسک بروز شکستگی در آن مهره را افزایش خواهد داد. حتی پس از تکمیل دوران بهبود، بیمار باید به منظور جلوگیری از وارد شدن فشار بیش از حد به ستون فقرات از انجام دادن برخی حرکات خاص و برداشتن اشیای سنگین خودداری کنند.

 سوالات متداول درباره شکستگی ستون فقرات

 عوارض و خطرات جراحی چیست؟ آیا جراحی یک روش ایمن است؟

عوارض و خطرات جراحی شامل آسیب دیدگی عصب، بروز عفونت، خونریزی و سفتی بافت‌های نرم بدن است.

 چگونه برای جراحی شکستگی ستون فقرات آماده شویم؟

 اگر سیگار می‌‌کشید حتما سیگار کشیدن را ترک کنید و به طور منظم ورزش کنید تا سرعت بهبود شما پس از جراحی تسریع شود و از مصرف داروهای غیر ضروری و هرگونه داروی گیاهی که باعث تداخل با داروی بیهوشی یا سایر داروها می‌شوند خودداری کنید و همه سوالات خود را از پزشک بپرسید.

مدت زمان بهبودی پس از جراحی شکستگی ستون فقرات چقدر است؟

معمولاً پزشک از بیمار می‌خواهد که علاوه بر ۳ تا ۶ هفته فیزیوتراپی حدود ۶ تا ۱۲ هفته پس از جراحی از بریس مخصوص استفاده کند. پس از جراحی کیفوپلاستی پزشک از بیمار می‌خواهد که هرچه زودتر فعالیت‌های روزمره خود را بدون هیچ گونه محدودیتی آغاز کند. معمولا پزشک انجام جلسات توان بخشی و فیزیوتراپی را پس از جراحی تجویز می‌کند.

چند نمونه از جراحی شکستگی مهره توسط دکتر مرادی

عمل جراحی بیمار با شکستگی شدید مهره های کمری در یک جلسه و از طریق پشت و بدون باز کردن شکم و تعبیه مهره مصنوعی

شکستگی به همراه دررفتگی مهره کمر

نمونه جراحی شکستگی گردن توسط دکتر مرادی

جراحی شکستگی مهره توسط دکتر مرادی و تعبیه مهره مصنوعی بدون نیاز به باز کردن شکم