تومورهای مغزی حتی در مواقع غیرسرطانی هم می‌توانند بسیار خطرساز باشند. زمانیکه تومور مغزی خوشخیم درون ساختار محکم جمجه رشد کرده و بزرگتر می‌شود، ممکن است به قشر مغزی آسیب وارد کرده و آن را تحت فشار قرار دهد. تشنج، روان پریشی، تغییرات رفتاری، شخصیتی و عاطفی برخی از اثرات جدی تومورها روی مغز به شمار می‌آیند. چنین اثراتی می‌توانند هم بیمار و هم اطرافیان او را گیج و سراسیمه کنند.
نشانهها و علائم تومور مغزی چیست؟
نشانهها و علائم تومور مغزی به طور چشمگیری متغیر هستند و به فاکتورهایی مانند اندازه، موقعیت و میزان رشد تومور بستگی دارند. برخی از علائم و نشانه‌های رایج تومورهای مغزی از قرار ذیل هستند:
- شروع و تغییر در الگوی سردردها
- سردردها رفته‌رفته شدید و پیاپی می‌شوند.
- حالت تهوع یا استفراغ غیر قابل توضیح
- مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی یا افت بینایی پیرامونی
- بی حسی و کرختی تدریجی دست و پاها
- مشکل در حفظ تعادل
- گیجی و سردرگمی در مواجه با مسائل روزمره
- اختلال‌های گفتاری
- تغییرات رفتاری یا شخصیتی
- تشنج و غش بخصوص در بین افرادی که قبلا سابقه تشنج نداشته‌اند.
- مشکلات شنوایی
زمان مراجعه به پزشک
درصورتی‌که تداوم علائم و نشانه‌های تومور مغزی شما را نگران کرده است، حتما جهت تعیین وقت با پزشک تماس بگیرد.
تفاوت بین تومورهای مغزی خوشخیم و بدخیم چیست؟
تومورهای مغزی خوشخیم، سرطانی نیستند. تومورهای مغزی اولیه و بدخیم، سرطانی هستند و از اختلالات مغزی نشئت میگیرند و معمولا رشد سریعتری نسبت به تومورهای خوشخیم دارند و به شدت بافت اطراف مغز را مورد حمله قرار میدهند. هرچند سرطان مغزی به ندرت به سایر ارگان‌های بدن گسترش پیدا می‌کند، اما می‌تواند سایر قسمت‌های مغز و دستگاه عصبی مرکزی را مبتلا سازد. تومورهای مغزی خوشخیم معمولا مرزهای کاملا مشخصی دارند و کمتر دیده شده به عمق بافت مغزی سرایت کنند. این ویژگی خارج کردن آنها از طریق عمل جراحی آسان‌تر می‌کند، با این فرض که محل قرارگیری تومور در جایی باشد که بدون کمترین خطر بتوان آن را جراحی کرد. اما حتی بعد از جراحی تومور امکان رشد مجدد آن وجود دارد، با این وجود احتمال رشد مجدد تومورهای خوشخیم از تومورهای بدخیم کمتر است. علی‌رغم اینکه تومورهای خوشخیم در سایر بخش‌های بدن می‌توانند مشکلاتی را به بار آورند، اما به طور کلی مشکل جدی برای سلامتی به حساب نمی‌آیند و کمتر جان بیماران را تهدید می‌کنند. ولی حتی یک تومور مغزی خوشخیم نیز می‌تواند مشکلات جدی را برای سلامت بیمار به همراه داشته باشد. تومورهای مغزی می‌توانند با ایجاد التهاب به سلول‌های اطراف مغز آسیب برسانند و بافت زیرین و اطراف مغز و همچنین قسمت داخلی جمجمه را تحت فشار قرار دهند.
چه چیزی باعث بروز تومور مغزی می‌شود؟
تومورهای مغزی که در مغز رشد می‌کنند
تومورهای مغزی اولیه یا به‌تنهایی یا چسبیده با بافت‌های مجاور مغز مانند غشاهای پوششی مغز (پرده‌های مغز)، عصب‌های مغزی یا جمجمه‌ای، غده ریزمغزی یا هیپوفیز و یا غده صنوبری رشد می‌کنند. زمانیکه سلول‌های نرمال مغزی دچار جهش در DNA خود می‌شوند، تومورهای مغزی اولیه شروع به رشد کردن می‌کنند. این جهش‌ها اجازه رشد و تکثیر سریع را به سلول‌ها میدهند و تا زمان از بین رفتن سلول‌های سالم بدن به رشد خود ادامه میدهند. در نهایت توده‌ای از سلول‌های ناهنجار منجر به تشکیل تومور مغزی خواهند شد. تومورهای مغزی اولیه از تومورهای مغزی ثانویه که در آن سرطان در جایی دیگر رشد کرده و به مغز گسترش می‌یابد، خیلی کمتر بروز می‌کنند. انواع مختلفی از تومورهای مغزی اولیه وجود دارند. هر یک بر اساس نوع سلول‌های فعال در تومور نامگذاری می‌شوند. برخی از این تومورها عبارتند از:
- گلیوما: گلیوماها در مغز یا طناب نخاعی شروع به رشد می‌کنند و شامل تومور آستروسیتی، تومور آپاندیوم، گلیوبلاستوم، اولیگوسترومی، اولیگودندروگلیوما می‌شوند.
- مننزیوم: مننزیوم توموری است که ریشه در غشاهای اطراف مغز و طناب نخاعی دارد. اکثر تومورهای مننزیوم غیر سرطانی هستند.
- نورینوم اکوستیک (شوانوما): شوانوما اینها تومورهای خوش‌خیمی هستند و روی عصب‌های داخل گوش تا مغز بیمار که وظیفه حفظ تعادل و عملکرد شنوایی را بر عهده دارند، رشد و گسترش می‌یابند.
- آدنوم هیپوفیز: آدنوم هیپوفیز اساسا تومورهای خوش‌خیمی هستند و در غده هیپوفیز و پایه مغز رشد می‌کنند. این تومورها قادرند هورمون‌های هیپوفیز را تحت تاثیر قرار دهند و بر کل بدن اثراتی بگذارند.
- مدولوبلاستوما: اینها جزء شایع‌ترین تومورهای سرطانی مغز در کودکان تلقی می‌شوند. مدوبلاستوما در بخش پایینی مغز شروع به رشد می‌کند و از طریق مایع نخاعی به سرتاسر بدن سرایت می‌یابد. این تومورها در افراد بالغ کمتر شایع هستند، اما باز هم احتمال بروز آنها وجود دارد.
- PNETs: تومورهای اولیه نورواکتودرمال جزء تومورهای سرطانی و نادر محسوب می‌شوند و در یاخته‌های مغز جنین بروز می‌کنند. این تومورها ممکن است در همه جای مغز رشد کنند.
- ژرم سل: تومورهای ژرم سل ممکن است در دوران کودکی و در محل تشکیل بیضه‌ها یا تخمدان‌ها رشد کنند. اما تومورهای ژرم سل بعضی اوقات به سایر بخش‌های بدن از جمله مغز هم گسترش می‌یابند.
- کرانیوفارنژیوما: کرانیوفارنژیوما جزء تومورهای نادر و سرطانی در نظر گرفته می‌شوند و در مجاورت غده هیپوفیز مغز که مسئول ترشح برخی هورمون‌ها جهت کنترل بسیاری از عملکردهای بدن است، شروع به رشد می‌کند. همچنانکه این تومور رفته‌رفته رشد می‌کند می‌تواند غده هیپوفیز و سایر ساختارها در مجاورت مغز را هم مبتلا سازد.
سرطانی که در همه جای بدن رشد کرده و به سمت مغز گسترش می‌یابد
تومور مغزی (متاستاز) ثانویه شامل تومورهایی می‌شوند که در اثر سرطان شکل میگیرند و در همه جای بدن شروع به رشد کرده و به سمت مغز گسترش می‌یابند. تومورهای مغزی ثانویه اغلب اوقات در بین بیماران دارای سابقه ابتلا به سرطان بروز می‌کنند. اما در موارد نادری ممکن است تومور مغزی متاستاز اولین علامت سرطان در هر نقطه از بدن باشد. تومورهای مغزی ثانویه از تومورهای مغزی اولیه بسیار شایع‌تر هستند. هر نوع سرطانی می‌تواند به سمت مغز گسترش یابد، اما شایع‌ترین نوع سرطان‌ها عبارتند از:
- متاستاز سرطان سینه به مغز
- متاستاز سرطان کلون (روده بزرگ) به مغز
- متاستاز سرطان کلیه به مغز
- متاستاز سرطان ریه به مغز
- تومور ملانوما
چه عواملی زمینه‌ساز ایجاد تومور مغزی هستند؟
در اکثر بیماران مبتلا به تومورهای مغزی اولیه، علت تومور مغزی ناشناخته است. با این حال پزشکان برخی فاکتورها را که ممکن است ریسک ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهند، شناسایی کرده‌اند. عوامل ریسک‌ساز عبارتند از:
- سن بیمار، ریسک ابتلا به تومور مغزی با افزایش سن در ارتباط است. تومورهای مغزی در بین افراد مسن شایع‌تر هستند. با این حال تومور مغزی ممکن است در هر سنی بروز کند. انواع خاصی از تومورهای مغزی منحصرا در بین کودکان شایع هستند.
- قرارگرفتن در معرض اشعه، افرادی که در معرض نوعی اشعه موسوم به اشعه یونیزه قرار گرفته‌اند، ریسک ابتلا به تومور مغزی در آنها بالاست. برای نمونه می‌توان به اشعه درمانی جهت درمان سرطان و تماس با اشعه در اثر انفجار بمب‌های اتمی اشاره کرد.
- هنوز ارتباط بین تومورهای مغزی با برخی از شکل‌های متداول اشعه‌ها مانند میدان‌های الکترومغناطیسی ناشی از خطوط برق و اشعه رادیوفرکانسی تلفن‌های همراه و مایکروفرها مورد تایید قرار نگرفته است.
- سابقه خانوادگی ابتلا به تومورهای مغزی. تعداد کمی از تومورهای مغزی در بین بیمارانی شایع است که سابقه خانوادگی ابتلا به تومورهای مغزی یا هورمورن‌های ژنتیکی دارند.
عوارض تومور مغزی شامل چه مواردی می‌شوند؟
یک تومور مغزی بسته به اندازه و موقعیت آن ممکن است آسیب موقتی یا دائمی را به مغز تحمیل کند. مغز انسان به قسمت‌های مختلفی تقسیم می‌شود و هر بخش مسئولیت برخی عملکردهای بدن را بر عهده دارد. برای مثال، بخش قدامی مغز مسئول تفکر و کنترل مهارت‌های حرکتی انسان است. بروز تومور مغزی در لب قدامی می‌تواند بافت مغزی در این ناحیه را تحت فشار و تهاجم قرار دهد و منجر به اختلالات یادگیری یا حافظه‌ای شود. علاوه بر این این تومور ممکن است مشکلات گفتاری یا راه رفتن را در پی داشته باشد. بروز تومور مغزی در بخشی از مغز به نام لب پس‌سری (واقع در قسمت عقبی سر) می‌تواند باعث مشکلات بینایی گردد، زیرا این ناحیه از مغز مسئولیت کنترل قابلیت‌های دیداری و ادراکی انسان را بر عهده دارد.
احتمال دارد تومورهای مغزی یک نوع بیماری اورژانسی موسوم به هیدروسفالی (تجمع مایع داخل و اطراف مغز) را در پی داشته باشد. وقتی تومور مسیر جریان مایع مغزی نخاعی داخل و اطراف مغز را مسدود می‌کند و باعث جمع شدن این مایع درون فضاهای محصور جمجمه بیمار می‌گردد، بیماری هیدروسفالی بروز می‌کند. تجمع این مایع ممکن است فشاری را بر ساختارهای حساس مغز متحمل سازد. لازم است این مایع از طریق جراحی از مغز خارج گردد تا از فشار بر مغز کاسته شده و ریسک ضربه مغزی برطرف گردد. خونریزی مغزی نوع دیگری از بیماری اورژانسی به شمار می‌آید و تومورهای مغزی علت آنها شناخته شده‌اند. این وضعیت نیاز به درمان پزشکی و اورژانسی دارد. همچنین بیماران مبتلا به تومور مغزی پس از انجام جراحی ممکن است توان صحبت کردن یا حرکت خود را به طور موقت از دست بدهند و نیاز به خدمات توانبخشی از جمله فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی داشته باشند.
