جراحی صرع روشی است که یک قسمت از مغز که باعث بروز صرع میشود برداشته خواهد شد یا آنکه پزشک به تغییر آن قسمت میپردازد. انجام جراحی صرع زمانی به یک روش سودمند تبدیل میشود که این اختلال همیشه در یک بخش واحد از مغز به وجود بیاید. جراحی صرع اولین خط درمان در بیماری صرع نیست اما زمانی انجام این نوع جراحی پیشنهاد میشود که حداقل مصرف دو دارو در درمان صرع با شکست مواجه شده باشد و مشکل بیمار کنترل نشده باشد. پزشک قبل از تصمیم گیری برای انجام جراحی صرع درخواست انجام ارزیابیهای خاصی را میدهد تا بتواند به این نتیجه برسد که آیا فرد میتواند متقاضی مناسبی برای جراحی باشد یا خیر و اینکه نحوه انجام جراحی باید به چه صورت باشد.
[shortcode-variables slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت از طریق شمارههای [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
دلایل انجام جراحی صرع شامل چه مواردی است؟
در مواردی که مصرف داروها نتواند به کنترل تشنج کمک کند انجام عمل جراحی پیشنهاد خواهد شد. تشنج اختلالی است که تحت عنوان صرع مقاوم به دارو یا صرع شعله ور شونده شناخته میشود. هدف از انجام جراحی صرع رفع تشنج یا کاهش شدت آن به کمک دارو یا بدون نیاز به مصرف آن است. در مواردی که بیماری صرع به خوبی کنترل نشده باشد میتواند باعث بروز عوارض و مشکلات متعددی شود که در بخش زیر به آنها اشاره میکنیم.
- آسیب دیدگی جسمانی در هنگام بروز تشنج
- غرق شدن در هنگام حمله صرع در استخر
- افسردگی و عصبانیت
- ضعیف شدن حافظه و سایر مهارتهای فکری
- اختلال در رشد کودکان
- مرگ ناگهانی که جز عوارض نادر صرع محسوب میشود.
انواع جراحی صرع شامل چه مواردی است؟
تشنج حاصل از صرع میتواند به علت فعالیت غیرعادی تعدادی از سلولهای مغز به وجود بیاید. به طور کلی نوع جراحی به محل نورونهایی که باعث تحریک تشنج میشوند و سن بیمار بستگی دارد. انواع جراحی صرع به شرح زیر میباشد.
- رایجترین نوع جراحی روشی است که در آن جراح بخش کوچکی از بافت مغز را برمیدارد. جراح اقدام به برداشتن آن قسمت از بافت مغز میکند که باعث بروز تشنج میشوند. معمولا نقاطی که پزشک در انواع جراحیهای مغز اقدام به برداشتن آنها میکند شامل محل بروز تومور، آسیب دیدگی مغز یا بروز هرگونه بد شکلی در آن است. در اکثر مواقع این نوع عمل جراحی روی یکی از لوبهای گیجگاهی انجام میشود. لوب گیجگاهی قسمتی است که وظیفه کنترل حافظه دیداری، عواطف و احساسات و درک زبان را بر عهده دارد.
- گرما درمانی بینا بینی القا شده توسط لیزر یکی از روشهای کم تهاجمی جراحی است که از لیزر برای هدف قرار دادن و تخریب بخش کوچکی از بافت مغز استفاده میشود. پزشک برای انجام این روش از اسکن ام آر آی استفاده مینماید.
- تحریک عمیق بافت مغز روشی است که در آن جراح یک الکترود را به طور دائمی درون بافت عمیق مغز میکارد تا به آزاد کردن آن دسته از سیگنالهای الکتریکی که باعث فعال شدن سلولهای عامل تشنج میشوند کمک کند. این نوع جراحی نیز توسط اسکن ام آر آی انجام میشود. ژنراتوری که وظیفه ارسال امواج الکتریکی را برعهده دارد در قفسه سینه قرار داده میشود.
- در یکی دیگر از روشهای جراحی یک مجموعه از اعصابی که سمت راست و چپ مغز را به هم متصل میکند تحت درمان قرار میگیرد. معمولا از این روش برای درمان کودکانی استفاده میشود که دچار فعالیت غیر عادی مغز هستند و این فعالیت از یک سمت تا سمت دیگر مغز ادامه پیدا میکند.
- همیسفرکتومی روشی است که در آن یک بخش از مواد خاکستری مغز برداشته میشود. معمولاً از این روش برای نجات کودکان استفاده میشود که دچار تشنج هستند و این اختلال از نقاط مختلف در یک نیمکره از مغز به وجود میآید. به طور کلی اختلال در اوایل دوران طفولیت یا در هنگام تولد خود را نشان میدهد.
- نیم کره برداری عملکردی نیز یکی دیگر از روشهای جراحی است که عمدتاً در کودکان انجام میشود و جراح بدون برداشتن بافت مغز به قطع کردن ارتباطات آن با سیستم عصبی بدن میپردازد.
چگونه برای جراحی صرع آماده شویم؟
پزشکان برای تشخیص اینکه آیا شما مناسب برای جراحی صرع هستید یا خیر، از شما درخواست انجام آزمایشات مختلف خواهند داد. آنها محل مناسب برای انجام جراحی را مشخص میکنند و به دقت نحوه عملکرد صحیح آن قسمت از مغز را بررسی میکنند. برخی از این آزمایشات به صورت سرپایی انجام میشوند، در حالی که برای برخی دیگر شما باید در بیمارستان بستری شوید.
ارزیابی و مشخص کردن موضعی که باعث بروز مشکل شده است
روشهای زیر در زمره آزمایشات استانداردی هستند که از آنها برای تعیین محل فعالیت غیرعادی مغز استفاده میشود:
- نوار مغز روشی است که در آن پزشک تعدادی الکترود را روی پوست سر شما قرار میدهد تا بتواند زمانی که حال شما خوب است و تشنج نکردهاید به ثبت فعالیت الکتریکی مغز بپردازد. الگوهای فعالیت مغز میتواند نقاط کلی مغز که دچار اختلال عملکردی هستند را نشان دهد.
- نوار مغز ویدیویی نیز نوار مغز به مدت طولانی به همراه ثبت فعالیت ویدیوی مغز در هنگام بروز تشنج است. از آنجایی که پزشک سطح داروهای مخصوص صرع را کاهش میدهد یا به طور موقت از بیمار میخواهد از مصرف آنها خودداری کند مجدداً بیمار دچار تشنج خواهد شد که در این حالت برای انجام این نوع تست به بیمارستان منتقل خواهد شد. وجود ارتباط بین تغییراتی که در نوار مغز به وجود میآید در کنار حرکات بدن در زمان بروز تشنج میتواند به تعیین نقاطی از مغز که در تشنج کردن بیمار نقش دارند کمک کند.
- اسکن ام آر آی نیز روشی است که از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تهیه تصاویر دقیق از بافت مغز استفاده میکند و میتواند وجود سلولهای آسیب دیده، تومور و سایر انواع ناهنجاری که باعث بروز تشنج میشود را مشخص نماید.
ممکن است اعضای تیم جراحی از شما درخواست انجام آزمایشات بیشتری را برای تعیین محل و منبع بروز تشنج و توصیف ماهیت فعالیت غیر طبیعی مغز را نمایند. این آزمایشات به شرح زیر میباشند:
- بررسی غیر تهاجمی نوار مغز: در صورتی که تست نوار مغز نتواند محل بروز تشنج را مشخص کند ممکن است پزشک درخواست انجام نوار مغز بررسی کننده را بدهد و الکترودها به کمک جراحی روی پوست سر شما نصب شوند. در این روش جراح الکترودها را روی سطح مغز یا نقاط عمیقتر درون بافت مغز قرار میدهد این روش زمانی انجام میشود که شما کاملاً بیهوش هستید.
- نوار مغز ویدیویی غیر تهاجمی: کاشت الکترودها روی مغز یا روی آن برای انجام نوار مغز ویدیویی ضروری است. پس از عمل جراحی دادههای ویدیویی و نوار مغز ویدیویی در زمان بستری شدن شما در بیمارستان ثبت میشود در این حالت شما بیدار هستید اما به شما داروی ضد صرع داده نخواهد شد.
- مقطع نگاری با نشر پوزیترون: یک روش عکسبرداری تخصصی است و از آن برای ارزیابی عملکرد مغز در شرایطی که شما دچار تشنج نشدهاید استفاده میشود. از این تصاویر به تنهایی یا در کنار دادههای حاصل از اسکن ام آر آی برای شناسایی منبع تشنج استفاده میشود.
- مقطع نگاری کامپیوتری تک فوتونی: روشی است که از آن برای اندازه گیری جریان خون در مغز در هنگام بروز تشنج استفاده میشود. معمولاً جریان خون در نقاطی از مغز که در بروز تشنج نقش دارد بیشتر است. برای انجام این نوع تست شما باید در بیمارستان بستری شوید.
ارزیابیهای لازم برای درک عملکرد مغز
پزشک بر اساس محلی که قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرد از آزمایشات متعددی برای تعیین دقیق آن دسته از نقاط مغز که وظیفه کنترل زبان، عملکرد حسی، مهارتهای حرکتی، و عملکردهای حیاتی بدن را برعهده دارند استفاده میکند. این اطلاعات میتوانند به جراح برای حفظ عملکرد بخش قابل توجهی از مغز در جراحی و خارج کردن بخشی از بافت مغز یا تغییر آن کمک بسیار زیادی نماید این آزمایشات به شرح زیر میباشند:
- ام آر آی مخصوص عملکرد مغز: این نوع اسکن به شناسایی فعالیت نقاطی از مغز که در هنگام انجام یک فعالیت از قبیل خواندن یا گوش دادن نقش دارند میپردازد. این تست به جراح برای شناسایی دقیق نقاطی از مغز که وظیفه کنترل یک عملکرد خاص را بر عهده دارند خواهد پرداخت.
- آزمایش وادا: برای انجام این نوع آزمایش یک نوع دارو به بیمار تزریق میشود که به طور موقت یک طرف از مغز او را به خواب فرو میبرد سپس پزشک بیمار را به لحاظ عملکرد زبان و حافظه مورد ارزیابی قرار میدهد این تست میتواند به تعیین اینکه کدام قسمت از مغز وظیفه کاربرد زبان را برعهده دارد کمک کند. اگرچه ام آر آی مخصوص عملکرد مغز جایگزین این نوع تست شده است در صورتی که ام آر آی نتواند اطلاعات لازم را در اختیار پزشک قرار دهد از این روش استفاده خواهد شد.
- تهیه نقشه مغز: در این روش طی عمل جراحی تعداد الکترود کوچک روی سطح مغز قرار داده میشود. هنگامی که بیمار پس از جراحی به هوش میآید از او خواسته میشود که به انجام برخی کارهایی بپردازد که با ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز او مطابقت دارد.
تست روانشناسی عصب شناختی
در این روش، برای ارزیابی مهارتهای کلامی و یادگیری غیرکلامی و بررسی عملکرد حافظه، استفاده میشود. آزمایشات این نوع میتوانند به پزشک اطلاعات بیشتری درباره نقاطی از مغز که باعث بروز تشنج میشوند، ارائه دهند. علاوه بر این، این آزمایشات یک مبنای اصولی برای ارزیابی عملکرد مغز پس از جراحی فراهم میکنند.
قبل از انجام عمل جراحی چه اتفاقی رخ میدهد؟
قبل از انجام عمل جراحی به منظور جلوگیری از بروز عفونت باید موهای موضعی که قرار است تحت جراحی قرار بگیرد کوتاه شود یا به طور کامل شیو گردد تا برای عمل آماده شود. به بیمار سرم وصل میشود تا مایعات، داروهای بیهوشی و سایر داروهای لازم در حین جراحی است از طریق رگ وارد بدن بیمار شود.
در حین جراحی چه اتفاقی رخ میدهد؟
در حین جراحی صرع، سطح ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن به طور منظم نظارت میشود. برای تعیین محل دقیق نقش آن قسمت از مغز که در بروز تشنج دخیل است، از نوار مغز استفاده میشود و امواج مغزی بیمار ثبت و بررسی میشود. جراحی صرع معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام میشدر حین جراحی صرع، سطح ضربان قلب، فشار خون و سطح اکسیژن به طور منظم بررسی میشود. همچنین، برای تعیین محل دقیق قسمتی از مغز که در بروز تشنج نقش دارد، از نوار مغز استفاده میشود و امواج مغزی بیمار ثبت و بررسی میشوند. معمولاً جراحی صرع تحت بیهوشی عمومی انجام میشود، به طوری که بیمار در طول عمل جراحی هیچگونه احساسی ندارد. در برخی موارد نادر، پزشک ممکن است بیمار را به هوش بیاورد تا به تیم درمانی در شناسایی نقاطی که وظیفه حرکات بدن و کنترل زبان را برعهده دارند، کمک کند. در این حالت، بیمار داروی مسکن برای کنترل درد دریافت میکند. برای انجام جراحی، پزشک یک برش کوچک در جمجمه بیمار ایجاد میکند، اما نوع برش به نوع جراحی بستگی دارد. پس از اتمام جراحی، استخوان سر به جای خود قرار میگیرد و سپس جمجمه بیمار مجدداً بسته میشود تا فرآیند بهبود به طور کامل انجام شود.
مراقبتهای پس از جراحی صرع شامل چه مواردی است؟
پس از جراحی بیمار در بخش مراقبتهای ویژه بستری میشود و تا زمان به هوش آمدن تحت نظر قرار خواهد گرفت. به طور کلی بیمار باید یک شب پس از جراحی تحت مراقبت دقیق باشد تا در صورت بروز هر گونه مشکلی فورا تحت درمانهای لازم قرار بگیرد. معمولاً در اکثر موارد پس از جراحی بیمار حدود ۳ تا ۴ روز در بیمارستان بستری خواهد شد. پس از آن که بیمار به هوش آمد سر او متورم و دردناک است و در این حالت حداقل به مدت چند روز به بیمار داروی مسکن قوی داده میشود تا درد او کمی تسکین پیدا کند. قرار دادن کمپرس یخ روی سر میتواند به بهبود درد بیمار کمک کند. در اکثر موارد تورم و درد ناشی از جراحی طی مدت چند هفته از بین میرود. به احتمال زیاد بیمار نمیتواند طی مدت یک تا سه ماه به محل کار خود برگردد. بیمار باید تا چند هفته پس از جراحی صرع در منزل استراحت کند سپس به تدریج سطح فعالیتهای خود را افزایش دهد. معمولا پس از جراحی صرع بیمار به برنامه توان بخشی نیاز خواهد داشت.
نتایج حاصل از جراحی صرع به چه صورت خواهد بود؟
نتایج حاصل از جراحی صرع با توجه به نوع جراحی انجام شده متفاوت خواهد بود اما به طور کلی میتوان پس از جراحی به کنترل صرع پرداخت. در رایجترین روشی که برای جراحی صرع مورد استفاده قرار میگیرد و شامل برداشتن بخشی از بافت لب گیجگاهی است معمولاً حدود دو سوم از بیماران دیگر دچار تشنج نخواهند شد. تحقیقات نشان داده است در صورتی که بیمار در یک سال اول پس از جراحی لوب گیجگاهی و مصرف دقیق داروهای خود دچار تشنج نشده باشد میتوان گفت که حدود ۸۷ تا ۹۰ درصد تا دو سال آینده نیز دچار تشنج نمیشود و در صورتی که بیمار در پنج سال دوم نیز دچار تشنج نشده باشد به احتمال ۹۵ درصد تا سال پنجم پس از جراحی نیز دچار تشنج نخواهد شد و در صورتی که بیمار در سال پنجم دچار تشنج نشده باشد به احتمال ۸۲ درصد تا سال دهم نیز دچار تشنج نمیشود. در صورتی که بیمار حداقل به مدت یک سال دچار تشنج نشده باشد ممکن است پزشک مصرف داروهای ضد صرع را کاهش دهد و در نهایت به طور کامل مصرف آنها را قطع نماید. اکثر افرادی که پس از قطع مصرف داروهای ضد صرع دچار تشنج میشوند با مصرف مجدد داروهای خود دیگر تشنج نخواهند کرد.
عوارض و خطرات جانبی جراحی صرع شامل چه مواردی است؟
نقاط مختلف مغز وظیفه انجام امور مختلف را برعهده دارند به همین دلیل خطرات و عوارض جراحی به نوع جراحی و محلی که تحت جراحی قرار میگیرد بستگی دارد. اعضای تیم پزشکی به بیمار برای شناسایی عوارض حاصل از جراحی صرع و روشهایی که برای کاهش خطر عوارض حاصل از جراحی به کار میروند کمک میکنند. عوارض جانبی و خطرات جراحی صرع به شرح زیر میباشد:
