تنگی کانال نخاع گردن یکی از اختلالات شایع در ناحیه ستون فقرات است که به دلیل کاهش فضای کانال نخاعی در ناحیه گردن، موجب فشار بر نخاع و ریشه های عصبی می شود. این بیماری معمولا با علائمی همچون درد گردن، گزگز یا بی حسی در دست ها و محدودیت حرکتی همراه است. در موارد پیشرفته این عارضه، ممکن است حتی در عملکرد اندام های تحتانی و تعادل نیز اختلال ایجاد شود. تشخیص به موقع و شروع درمان مناسب برای جلوگیری از پیشرفت آسیب های عصبی اهمیت زیادی دارد و می تواند از بروز ناتوانی های جدی در آینده پیشگیری کند.
تنگی کانال نخاع گردن چیست؟
تنگی کانال‌نخاعی گردن، حالتی است که در آن کانال نخاعی، یعنی مجرایی که نخاع و ریشه های عصبی از آن عبور می کنند، به تدریج باریک شده و به نخاع فشار وارد می آورد. این باریک شدن اغلب به دلیل تغییرات مرتبط با افزایش سن مانند رشد غیر عادی استخوان ها، دیسک گردن، یا ضخیم شدن رباط ها رخ می دهد.
علائم تنگی کانال نخاع گردن
علائم تنگی کانال نخاعی‌گردن بسته به شدت و محل فشار بر نخاع متفاوت است. مهم ترین نشانه های این عارضه عبارتند از:
- گرفتگی عضلات در دست ها و انگشتان: احساس سفتی یا اسپاسم در عضلات دست و انگشتان از علائم اولیه تنگی کانال نخاع گردن است.
- احساس ضعف در دست ها: کاهش قدرت عضلانی در ناحیه دست ها که ممکن است در انجام کارهای روزمره اختلال ایجاد کند.
- بی حسی: احساس بی حسی یا کاهش حس لمس در دست ها و گاهی شانه ها.
- گزگز کردن انگشتان دست: احساس مورمور یا سوزن سوزن شدن در انگشتان، به‌خصوص هنگام نشستن یا خوابیدن.
- میلوپاتی (Myelopathy): اصطلاحی برای مجموعه ای از علائم ناشی از فشار به طناب نخاعی؛ شامل بی اختیاری ادرار، اختلال در تعادل حین راه رفتن یا ناتوانی در نگه داشتن اشیاء.
- سرگیجه ناشی از تنگی کانال نخاعی گردن: در برخی موارد، اسپاسم عضلات و فشار ناشی از دیسک گردن می تواند موجب بروز سرگیجه شود. این حالت به خصوص زمانی دیده می شود که مفاصل و مهره های گردنی تحت تاثیر فشار قرار می گیرند.
علت بروز تنگی کانال نخاع گردن
علت بروز علائم تنگی کانال نخاع‌گردن می تواند به دلایل مختلفی باشد. در ادامه به مهم ترین عوامل این عارضه اشاره می کنیم:
تنگی کانال نخاعی مادرزادی
برخی نوزادان به طور مادرزادی دارای کانال نخاعی با قطر کمتر از حد طبیعی هستند. این افراد در معرض خطر بیشتر ابتلا به تنگی کانال نخاع گردن قرار دارند و لازم است در صورت تشخیص، تحت نظر پزشک و با رعایت مراقبت های اولیه قرار بگیرند.
وارد شدن ضربه به مهره های ناحیه گردن
ضربه های شدید ناشی از تصادف، سقوط از ارتفاع یا حوادث مشابه می تواند منجر به آسیب دیدگی یا التهاب مهره های گردن شود. این آسیب ها ممکن است باعث کاهش فضای کانال نخاعی و فشار به نخاع گردنی شوند.
استئوآرتریت و رشد بیش از حد استخوان ها
رشد غیرعادی استخوان ها یا ایجاد خار های استخوانی در ستون فقرات، یکی از عوارض شایع در بیماران مبتلا به تنگی کانال‌نخاعی گردن است. همچنین استئوآرتریت با تخریب و التهاب مفاصل، می تواند به کاهش فضای کانال نخاعی و ایجاد علائم منجر شود.
فتق دیسک گردن
دیسک های بین مهره ای گردن از سایش استخوان ها جلوگیری می کنند، اما در صورت فتق یا بیرون زدگی دیسک، فشار روی نخاع افزایش یافته و علائم تنگی کانال نخاعی‌گردن ایجاد می شود.
سفت و ضخیم شدن رباط ها
با افزایش سن، رباط های اطراف ستون فقرات ضخیم و سفت می شوند که این تغییرات می تواند فضای کانال نخاعی را کاهش داده و موجب بروز علائم تنگی کانال نخاعی‌گردن شود.
تشخیص تنگی کانال نخاع گردن
برای تشخیص تنگی کانال نخاعی‌گردن، پس از بررسی سابقه پزشکی و علائم بیمار، پزشک معاینه فیزیکی و عصبی انجام می دهد. در این معاینه، از بیمار خواسته می شود گردن خود را خم کند یا بچرخاند (مانور اسپورلینگ) تا علائم تکرار شود. پزشک همچنین قدرت عضلانی، رفلکس ها و نحوه راه رفتن بیمار را برای ارزیابی تعادل بررسی می کند.
آزمایش های مختلفی برای سنجش عملکرد عصبی، حس و تعادل وجود دارد.
اشعه ایکس (X-Ray)
این روش با تابش اشعه ایکس تغییرات ساختاری در کانال نخاعی گردن را نشان می دهد، از جمله کاهش ارتفاع دیسک و تشکیل خارهای استخوانی که باعث باریک شدن فضای ستون فقرات می شوند.
ام آر آی (MRI)
با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی، تصاویر مقطعی دقیقی از نخاع، دیسک ها، اعصاب و حتی تومور ها ارائه می دهد و در تشخیص دقیق تر بیماری بسیار موثر است.
سی تی اسکن و سی تی میلوگرام
سی تی اسکن با اشعه ایکس تصاویر مقطعی از ستون فقرات می سازد و سی تی میلوگرام با تزریق رنگ کنتراست، نمای واضح تری از نخاع و اعصاب فراهم می کند تا پزشک بهتر بتواند مشکلات را بررسی کند.
آیا تنگی کانال نخاعی گردن می‌تواند باعث اختلال در ادرار و مدفوع بیمار بشود؟
بله، تنگی کانال نخاعی گردن می‌تواند در موارد شدید باعث اختلال در ادرار و مدفوع شود، اما این اتفاق نسبتا نادر است و در مراحل پیشرفته بیماری و در صورت وارد آمدن فشار شدید و طولانی مدت بر نخاع گردنی رخ می‌دهد.
وقتی نخاع در ناحیه گردن تحت فشار شدید قرار می‌گیرد، ممکن است سیگنال‌های عصبی که از مغز به اندام‌ها و ارگان‌های مختلف (از جمله مثانه و روده) می‌روند، دچار اختلال شوند. این وضعیت به نام میلوپاتی گردنی (Cervical Myelopathy) شناخته می‌شود و از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بی‌اختیاری یا تأخیر در دفع ادرار
- یبوست یا بی‌اختیاری مدفوع
- اختلال در راه رفتن و تعادل
- بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها (به‌ویژه پاها و بازوها)
- سفتی عضلات یا اسپاسم
در صورت مشاهده این علائم، نیاز فوری به بررسی پزشکی و اغلب جراحی وجود دارد، چون فشار بیش از حد بر نخاع ممکن است آسیب دائمی ایجاد کند. بنابراین اگر تنگی کانال نخاعی گردن با نشانه‌های ادراری یا مدفوعی همراه باشد، به‌هیچ وجه نباید نادیده گرفته شود.
روش های درمان تنگی کانال نخاع گردن
برای درمان تنگی کانال‌نخاعی گردن روش های متعددی وجود دارد که بسته به شدت بیماری و شرایط بیمار انتخاب می شوند. این روش ها به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:
درمان تنگی کانال نخاعی گردن بدون جراحی
درمان تنگی کانال نخاعی گردن بدون جراحی، برای بسیاری از بیماران به خصوص در مراحل ابتدایی یا متوسط بیماری، کاملا ممکن و موثر است. هدف این روش‌ها کاهش فشار روی نخاع و اعصاب، کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار بدون نیاز به تیغ جراحی است. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های غیرجراحی را معرفی می‌کنم:
فیزیوتراپی تخصصی گردن
فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان غیرجراحی است که با تمرینات کششی و تقویتی، می‌تواند عضلات اطراف مهره‌های گردنی را تقویت کند، انعطاف پذیری را افزایش دهد و فشار روی نخاع را کاهش دهد. همچنین تکنیک‌هایی مانند موبیلیزیشن (حرکات دستی ملایم) و کشش گردنی می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند.
دارودرمانی
پزشک ممکن است برای کاهش التهاب و درد، داروهایی مانند مسکن‌های غیراستروئیدی (NSAIDs)، شل‌کننده‌های عضلانی یا در صورت دردهای عصبی، گاباپنتین یا پره‌گابالین تجویز کند. این داروها به کنترل علائم کمک می‌کنند اما مشکل ساختاری را درمان نمی‌کنند، بلکه بخشی از یک درمان ترکیبی هستند.
تزریق استروئید در فضای اپیدورال گردنی
در مواردی که درد شدید باشد یا با بی‌حسی و گزگز همراه شود، پزشک می‌تواند تزریق استروئید به فضای اطراف نخاع را پیشنهاد دهد. این کار باعث کاهش التهاب اطراف اعصاب فشرده شده می‌شود و می‌تواند علائم را برای چند هفته تا چند ماه بهبود دهد.
درمان دستی (کایروپراکتیک با احتیاط)
در برخی بیماران با تنگی خفیف تا متوسط، درمان‌های دستی و اصلاحات حرکتی گردن می‌توانند مفید باشند، ولی باید توسط افراد مجرب و با دقت انجام شوند. در موارد شدید، این روش‌ها توصیه نمی‌شوند، زیرا ممکن است باعث آسیب بیشتر شوند.
طب سوزنی
برخی بیماران با استفاده از طب سوزنی کاهش درد، کاهش اسپاسم عضلانی و بهبود کیفیت خواب را تجربه می‌کنند. اگرچه شواهد علمی قطعی در مورد اثرات آن محدود است، ولی به عنوان درمان مکمل می‌تواند مفید باشد.
اصلاح سبک زندگی و وضعیت بدنی
نشستن طولانی، کار با لپ‌تاپ یا گوشی با وضعیت نامناسب گردن، بلند کردن اجسام سنگین یا خوابیدن بدون حمایت مناسب گردن می‌توانند علائم را بدتر کنند. اصلاح نحوه نشستن، استفاده از بالش طبی، پرهیز از حرکات ناگهانی و انجام حرکات کششی روزانه، نقش مهمی در مدیریت علائم دارند.
گردنبند طبی نرم
استفاده موقتی از گردنبند طبی نرم می‌تواند از حرکت بیش‌ازحد گردن جلوگیری کرده و باعث استراحت عضلات شود، ولی نباید بیش از چند روز یا هفته استفاده شود، چون ممکن است باعث ضعیف شدن عضلات گردنی شود.
درمان تنگی کانال نخاعی گردن با جراحی
در مواردی که روش های غیر جراحی موثر نباشند یا بیماری پیشرفت کرده باشد، جراحی توصیه می شود. انواع جراحی های رایج عبارتند از:
لامینکتومی گردنی
لامینکتومی یکی از رایج‌ترین روش‌های جراحی برای تنگی کانال نخاع گردن است. در این روش، جراح بخشی از استخوان پشتی مهره به نام لامینا را برمی‌دارد تا فضای بیشتری برای نخاع و ریشه‌های عصبی ایجاد شود. این کار باعث کاهش فشار و التهاب در اطراف نخاع می‌شود. لامینکتومی برای بیمارانی انجام می‌شود که دچار تنگی چند سطحی یا شدید کانال نخاعی هستند. در برخی موارد، پس از لامینکتومی نیاز به فیوژن مهره‌ها وجود دارد تا از بی‌ثباتی ستون فقرات جلوگیری شود.
دیسککتومی قدامی با فیوژن
در دیسککتومی قدامی با فیوژن، جراح از جلوی گردن وارد شده و دیسک بین‌مهره‌ای یا زائده‌های استخوانی که بر نخاع یا اعصاب فشار می‌آورند را خارج می‌کند. سپس دو مهره مجاور با استفاده از پیچ، صفحه یا گرافت استخوانی به یکدیگر جوش داده می‌شوند تا ثبات ستون فقرات حفظ شود. این روش بیشتر در مواردی کاربرد دارد که فشار از سمت جلویی کانال نخاع وارد شده و یک یا دو دیسک عامل اصلی مشکل هستند. از مزایای این روش، دسترسی مستقیم به محل آسیب‌دیده و نتایج قابل‌پیش‌بینی در بهبود علائم عصبی است.
کورپکتومی گردنی
کورپکتومی روشی پیشرفته‌تر برای درمان تنگی کانال نخاع گردن است که در آن، بخشی از جسم مهره به همراه دیسک‌های مجاور برداشته می‌شود. این روش برای مواردی به کار می‌رود که آسیب یا فشردگی گسترده در چند سطح از ستون فقرات وجود دارد. پس از برداشتن این ساختارها، فضای نخاعی بازسازی می‌شود و ناحیه خالی با گرافت استخوانی یا قفسه تیتانیومی پر شده و توسط پیچ و پلاک ثابت می‌شود. کورپکتومی نیاز به زمان بهبودی بیشتری دارد، اما در تنگی‌های شدید و پیچیده بسیار مؤثر است.
لامینوپلاستی گردن
لامینوپلاستی یک روش جراحی محافظه کارانه‌تر نسبت به لامینکتومی است که در آن به‌جای برداشتن کامل لامینا، استخوان به صورت لولا باز شده و با کمک پلاک‌هایی در همان حالت باز تثبیت می‌شود. این تکنیک فضای کانال نخاعی را افزایش می‌دهد، اما ساختار طبیعی مهره را حفظ می‌کند. لامینوپلاستی بیشتر برای بیمارانی انجام می‌شود که در چند سطح ستون فقرات دچار تنگی هستند ولی نشانه‌ای از ناپایداری ستون مهره ندارند. مزیت اصلی این روش، کاهش خطر بی‌ثباتی پس از عمل است.
کاشت دیسک مصنوعی
در برخی بیماران خاص، به‌جای جوش دادن مهره‌ها با فیوژن، از دیسک مصنوعی استفاده می‌شود. در این روش، دیسک آسیب‌دیده برداشته شده و به‌جای آن یک دیسک مصنوعی قرار می‌گیرد که امکان حرکت طبیعی مهره‌ها را حفظ می‌کند. این روش بیشتر در بیماران جوان‌تر، با سطح درگیری محدود و بدون آرتروز شدید توصیه می‌شود. کاشت دیسک مصنوعی می‌تواند باعث بهبود حرکت گردن و کاهش خطر فشار روی سطوح دیگر ستون فقرات در آینده شود، ولی برای همه بیماران مناسب نیست.
درمان تنگی کانال نخاع گردن با لیزر
روش کم تهاجمی که برای موارد خفیف و مقطعی تنگی کانال نخاعی کاربرد دارد. این روش عوارض جدی ندارد، اما نیاز به جلسات متعدد درمانی دارد و برای تنگی های شدید مناسب نیست.
سوالات متداول
شایع ترین عوارض تنگی کانال نخاع‌گردن، شامل احساس ضعف در دست ها و انگشتان، میلوپاتی و گرفتگی عضلات دست است.
در این صورت ممکن است نشانه های تنگی کانال نخاعی روی زندگی و عملکرد روزانه فرد تاثیر گذاشته و خطرناک باشند.
اگر عمل پیچیده نباشد، ممکن است که ۲ تا ۴ ساعت طول بکشد.
تنگی کانال نخاع گردن در یک نگاه
درد مزمن در ناحیه گردن و ستون فقرات می تواند نشانه ای از تنگی کانال نخاعی گردن باشد که نیاز به توجه ویژه دارد. در صورت بروز هر یک از علائم این بیماری، حتما به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. پزشک با بررسی میزان تنگی و شدت علائم، بهترین روش درمانی را برای بهبود وضعیت شما تعیین خواهد کرد.
