مغز یک سازمان بسیار پیچیده است. این پیچیدگی نه تنها به دلیل بخش‌های مختلف و اهمیت عملکردهای حیاتی آن است، بلکه به دلیل ساختار آن نیز می‌باشد. بافت‌های عملکردی مغز به عنوان پارانشیم (جرم اصلی) شناخته می‌شوند. پارانشیم مغز شامل توده‌ای یکنواخت از بافت‌ها است که به همراه مجموعه‌ای از بطن‌ها یا حفره‌های به هم پیوسته، سیستم بطنی مغز را تشکیل می‌دهند. در این سیستم بطنی، مایع مغزی نخاعی جریان دارد که علاوه بر حفاظت از مغز در برابر آسیب، وظیفه پاکسازی مواد زائد را نیز بر عهده دارد. این مجاری همچنین با کانال مرکزی از طناب نخاعی متصل می‌شوند.
یکی از مشکلاتی که ممکن است در سیستم بطنی مغز به وجود آید، عارضه‌ای به نام هیدروسفالوس (هیدروسفالی) است. هیدروسفالوس در زمانی رخ میدهد که جریان مایع مغزی نخاعی به دلایل مختلف مسدود شود یا مختل شود. یکی از علل احتمالی بروز هیدروسفالوس، وجود کیستهای کلوئیدی است.
[sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی درمان کیست کلوئید و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر مهران مرادی جراح مغز و اعصاب با شماره تلفن های [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
کیست کلوئید مغز چیست؟
کیست‌ها توده‌هایی غیرطبیعی هستند که از مایعی محصور شده در یک کیسه غشایی تشکیل شده‌اند. البته این مورد به ندرت پیش می‌آید، اما برخی از کیست‌ها حاوی مواد نیمه جامد یا ژلاتینی نیز هستند. نمونه‌ای از این کیست‌ها، نوع خاصی است که به عنوان کیست کلوئیدی شناخته میشود. این یک بیماری نادر است. کیستهای کلوئیدی کلاً به بطن سوم مغز مربوط هستند. در این خصوص آنها معمولاً در سقف بطن سوم قرار دارند. در موارد نادری این کیست‌ها در لوب پیشانی و مخچه نیز شناسایی شده‌اند.
این کیست‌ها بیشتر با ماهیت خوش‌خیم در نظر گرفته می‌شوند، اما کیستهای کلوئیدی می‌توانند عوارض جدی مانند هیدروسفالی ایجاد کنند. اگر این امکان فراهم گردد که این وضعیت بدتر شود، ممکن است بیماران دچار آسیب مغزی مادام‌العمر شوند و یا حتی منجر به مرگ آنها خواهد شد.
چه عاملی باعث تشکیل کیست کلوئید میشود؟
در حال حاضر، علت اصلی شکل‌گیری کیستهای کلوئیدی هنوز مشخص نیست. این زائده‌ها اغلب در افراد میانسال تشخیص داده می‌شوند، اما مواردی از بروز آنها در مغز کودکان نیز گزارش شده است. این ممکن است نشان دهنده این باشد که بیماری ممکن است یک بیماری مادرزادی باشد، اما علائم آن ممکن است تا مراحل بعدی زندگی شخص تشخیص داده شود.
هنوز مشخص نیست که آیا این بیماری با جهش‌های ژنتیکی ارثی ارتباط دارد یا خیر. با این حال، در برخی موارد، الگوهای خانوادگی در بروز این بیماری مشاهده شده است. این نشان میدهد که عوامل ژنتیکی ممکن است در بروز کیستهای کلوئیدی نقشی داشته باشند.
برخی از علائم وجود کیست کلوئید در مغز
کیستهای کلوئیدی همیشه دارای علائم نیستند. در صورت وجود، علائم نسبتاً مبهم هستند و تنها تصویربرداری تشخیصی می‌تواند ماهیت مشکلی که علت بروز آنها می‌باشد را آشکار کند. علائم این بیماری بیشتر به‌صورت کم و زیاد شدن هستند و شدت آنها افزایش و کاهش می‌یابد.
بیماران مبتلا به کیست کلوئید مغز، ممکن است از موارد زیر شکایت کنند:
- سردرد. این سردردها می‌توانند ناگهانی و شدید باشند. سردرد هنگام خم شدن سر به سمت جلو تشدید میشود.
- حالت تهوع
- استفراغ
- گیجی
- از دست دادن حافظه کوتاه مدت
- راه رفتن غیرعادی
- بی‌اختیاری ادرار
- کاهش یا از دست دادن هوشیاری
برخی از عوارض احتمالی ناشی از این بیماری چیست؟
وجود کیست کلوئیدی در مغز می‌تواند طیف وسیعی از عوارض شدید را برای فرد به وجود بیاورد. معمولاً این اتفاق زمانی می‌افتد که کیست بسیار بزرگ شود. در ادامه به برخی از عوارض احتمالی ناشی از این بیماری می‌پردازیم:
- فلج موقت: گاهی اوقات ممکن است بیماران دچار فلج موقتی، معمولاً در پاها شوند. این مسئله می‌تواند عواقب شدیدی را در پی داشته باشد زیرا بیمار به هنگام بروز فلج ممکن است به‌شدت دچار آسیب شود.
- هیدروسفالی: بیماران هنگامی دچار هیدروسفالی می‌شوند که چیزی با مکانیسم طبیعی که تعادل بین تولید، جذب و گردش مایع مغزی نخاعی در مغز و نخاع را حفظ میکند تداخل ایجاد کند. در این مورد، یک کیست کلوئیدی خیلی بزرگ می‌تواند گردش طبیعی مایع مغزی نخاعی را مختل کرده و باعث بروز هیدروسفالی شود. این عارضه می‌تواند طیف وسیعی از علائم عصبی ازجمله مشکلات بینایی، نقص حافظه و حتی تشنج را ایجاد کند.
- ونتریکولومگالی: یک کیست کلوئیدی بسیار بزرگ می‌تواند باعث اتساع غیرطبیعی بطن‌ها شود.
- افزایش فشار داخل جمجمه: تجمع غیرطبیعی مایع در بطن‌ها (هیدروسفالی)، در صورتی که به موقع برطرف نشود، می‌تواند منجر به افزایش فشار در جمجمه شود. در نتیجه، بیمار علائم مربوط به اختلال عصبی را نشان میدهد. این وضعیتی است که جان فرد را تهدید می‌کنند و باید به عنوان یک مسئله‌ی اورژانسی تحت درمان قرار بگیرد.
- فتق مغزی: هنگامی که فشار داخل جمجمه بسیار زیاد باشد، باعث میشود بافت‌های مغز از موقعیت طبیعی خود خارج شوند. مغز حتی ممکن است از طریق هر شکاف موجود مانند فضای پایین جمجمه که نخاع از آن خارج میشود، فشار وارد کند. این مسئله می‌تواند باعث آسیب دائمی به بیمار شود.
چگونه این بیماری تشخیص داده و درمان میشود؟
علائم عصبی که در بیماران بروز میکند، پزشک را از وجود یک مشکل احتمالی مربوط به سیستم عصبی مرکزی آگاه میکند. بهترین روش برای بررسی این مشکل و رسیدن به تشخیص قطعی بدون روشهای تهاجمی، تصویربرداری تشخیصی است. مراحل زیر در فرایند تشخیص انجام میشود:
- معاینه‌ی فیزیکی.
- گرفتن سابقه‌ی پزشکی.
- سونوگرافی.
- سی‌تی‌اسکن
- تصویربرداری ام آر آی (MRI).
برخی از روشهای درمان کیست کلوئیدی به شرح زیر است:
- جراحی آندوسکوپی – یک آندوسکوپ (همراه با برخی از ابزارهای جراحی) با استفاده از یک سوراخ ایجاد شده در جمجمه به بطن سوم مغز هدایت میشود. این یک جراحی کمتر تهاجمی است که از این طریق کیست کامل را برمی‌دارند.
- کرانیوتومی -این عمل جراحی تهاجمی‌تر از عمل جراحی آندوسکوپی است زیرا برای انجام آن جمجمه را باز می‌کنند تا بتوانند به کیست کلوئید دسترسی پیدا کنند. در این روش، برداشتن کیست نسبتاً آسان‌تر است زیرا در این مورد کیست به طور مستقیم قابل مشاهده است.
- آسپیراسیون استریوتاکسی -این روش شامل تخلیه کیست با استفاده از یک سوزن است. این کار با کاهش اندازه کیست، به کاهش فشار داخل مغز (در زمان ابتلا به هیدروسفالی) کمک میکند.
در مواردی که دیواره‌ی کیست یا پوشش کیست به همراه محتویات این کیست برداشته نشود، خطر عود آن زیاد خواهد بود. قبل از جراحی، بهبود وضعیت مغز برای جلوگیری از هرگونه ضربه به مغز که ممکن است منجر به عود کیست شود، ضروری است.
کیستهای کلوئیدی معمولاً مادرزادی هستند و نمیتوان از بروز آنها جلوگیری کرد.
