تومور مغزی که تومور سیستم عصبی مرکزی نیز نامیده می شود تکامل غیرطبیعی سلول ها در داخل و اطراف مغز است. هنگامی که تومورها بزرگ میشوند با فشار بر اعصاب، رگ های خونی و بافت های اطراف بر عملکرد مغز تأثیر می گذارند. گاهی اوقات علائم تومور مغزی در حالی رخ می دهند که بیماری دیگری در حال درمان است. بیمار قبل از آن هیچ نشانه ای را تجربه نمی کند. تومور مغزی اعصاب یا رگ های خونی را تحت فشار قرار می دهد و در بیشتر بیماران علائمی را ایجاد میکند. این علائم بسته به عوامل مختلف مانند محل، نوع و اندازه تومور و قسمت آسیبدیده مغز متفاوت هستند. تعدادی از علائم و نشانه های تومور مغزی عبارتند از: سردرد شدید، تغییر در رفتار یا شخصیت، تهوع، استفراغ، تشنج و خوابآلودگی غیر معمول.
همیشه به دنبال علائم هشداردهندهی تومور مغزی باشید تا درمان زودهنگام انجام شود. تومور مغزی در صورت عدم درمان می تواند علت اصلی مرگ ناشی از سرطان به ویژه در کودکان زیر چهارده سال باشد.
در صورت طولانی شدن علائم تومور مغزی حتماً برای تشخیص دقیق به یک متخصص و یا جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید. روند درمان در مراحل اولیه تومور مغزی بسیار راحت تر می باشد و بیمار با عوارض کمتری در آینده مواجه میشود. [sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی تومور مغزی و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر مهران مرادی جراح مغز و اعصاب، با شماره تلفن های [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
علل تومور مغزی
علت دقیق بروز تومورهای مغزی هنوز مشخص نیست. برخی از نظریات معتقدند که جهشهای غیرمنتظره میتواند باعث نقص ژنتیکی شود و به رشد ناگهانی سلولهای مغزی و تشکیل تومور منجر شود. علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض میزان زیادی از اشعه X نیز ممکن است یکی از عوامل خارجی موثر باشد. همچنین، افرادی که قبلاً به علت بیماری سرطان درمان شدهاند، نیز ممکن است به تومور مغزی مبتلا شوند. تحقیقات نشان میدهد که عوامل ژنتیکی نیز میتوانند در بروز برخی از انواع تومورهای مغزی نقش داشته باشند.
علائم تومور مغزی
ده مورد از علائم شایع تومور مغزی عبارتند از:
سردرد
همه سردردها نشاندهنده تومور مغزی نیستند. تنها تعداد کمی از بیماران دچار سردرد می شوند. رشد سریع تومور و محل آن مانند حفره خلفی بیشتر از سایر عوامل در ایجاد سردرد دخیل هستند. سردرد مرسوم تومور مغزی به اندازه میگرن یا سردرد تنشی رایج نیست.
تصویربرداری (ام آر آی یا سی تی اسکن) یک مرحله مهم و ضروری برای تعیین علت سردرد است. افزایش فشار داخل جمجمه (ناشی از تومور) همراه با التهاب نوروژنیک و همچنین حساسیت مرکزی ایجاد شده از طریق رگ های آوران سه قلو در مننژها یا اعصاب جمجمه ای می تواند شرحی احتمالی بر مکانیسم سردرد مربوط به تومورها باشند.
تشنج
تشنج یا صرع به افزایش ناگهانی فعالیت الکتریکی در مغز اطلاق میشود. ماهیت تشنج ممکن است بسته به ناحیهی مغزی مورد درگیری متفاوت باشد. برخی از تشنجها به صورت جزئی اتفاق میافتند و برخی دیگر ممکن است بسیار شدید و خستهکننده باشند.
تشنج یا صرع از علائم شایع در بیماران مبتلا به تومور مغزی است. در حدود 20 تا 40 درصد از بیماران، تشنج به عنوان علامت اولیه ظاهر میشود و 20 تا 45 درصد دیگر در طول دورهی بیماری تشنج میکنند.
در بین انواع تومورهای مغزی، تشنج بیشتر در تومورهای گلیونئورونال (70-80 درصد)، به ویژه در بیماران مبتلا به ضایعات پیشانی گیجگاهی مشاهده میشود. تقریباً 60 تا 70 درصد از بیماران مبتلا به گلیومای درجه پایین، 20 تا 30 درصد افراد مبتلا به مننژیوما و 20 تا 35 درصد از بیماران مبتلا به تومورهای متاستاتیک مغزی نیز با تشنج روبرو هستند. پس از برداشتن تومور از طریق عمل جراحی، تشنج درحدود 60 تا 90 درصد از بیماران بهبود مییابد و توقف مییابد.
تهوع یا استفراغ
آسیب داخل جمجمه مانند تومور مغزی می تواند باعث تهوع یا استفراغ شود. افزایش فشار داخل جمجمه یا تحریک مستقیم مرکز استفراغ در ساقه مغز می تواند باعث استفراغ یا حالت تهوع در بیماران مبتلا به تومور مغزی شود. استفراغ و تهوع از علائم شایع سایر آسیب ها مانند عفونت های گوارشی نیز محسوب می شوند. بنابراین، مهم است که به دنبال علائم عصبی دیگر باشید و علت تهوع و استفراغ را کاملاً ارزیابی کنید.
با این حال، در صورت ابتلای کودکان استفراغ مقاوم به درمان یا مزمن بدون حالت تهوع و به هم خوردنِ تعادل آب و الکترولیت ها حتی در صورت عدم وجود سایر علائم عصبی می توانند نشاندهنده وجود آسیب داخل جمجمه ای باشند.
مشکلات بینایی
اگر تومور مغزی در ناحیه ای باشد که بر بینایی یا عصب بینایی تأثیر می گذارد، ممکن است علائمی مانند تاری دید، دوبینی، مهآلودگی بینایی، کوری جزئی یا کامل، کور رنگی و از دست دادن بینایی محیطی ایجاد کند. همچنین تومور مغزی می تواند منجر به نوروپاتی بینایی شود. نوروپاتی بینایی به دلیل تأثیر مستقیم تومور یا افزایش فشار داخل جمجمه ای و آسیب عصب بینایی رخ می دهد. اختلال عملکرد اعصاب جمجمه ای دوم، سوم و چهارم منجر به دوبینی و درگیری عصب بینایی و در نهایت تاری دید می شود.
نوروپاتی محیطی و علائم عصبی
تومور مغزی و سرطان سیستم اعصاب مرکزی می توانند باعث بروز عوارض عصبی قابل توجهی شوند. سیستم های عصبی مرکزی و محیطی مستعد ابتلا به سرطان هستند. انواع سرطان می توانند به ستون فقرات متاستاز دهند و در بسیاری از موارد به دلیل تحت تأثیر قرار گرفتن مهره ها در روند سرطان باعث فشردگی نخاع یا قطع نخاع شوند. همچنین سرطان می تواند روی انعقاد خون تأثیر بگذارد یا باعث افزایش میزان انعقاد خون و بروز مشکلات عروقی مغزی شود. برخی از علائم عصبی شامل حرکات تند یا غیر قابل کنترل، احساس سوزن سوزن شدن در یک طرف بدن و ضعف عضلانی در صورت یا بازو می باشند.
در مواردی که نخاع یا ریشه عصبی درگیر هستند، کنترل مثانه و حرکات روده نیز دچار مشکل می شوند. تومورها ممکن است منجر به از دست دادن حس یا تغییر در رفلکسهای عمیق تاندون شوند. درگیری عصب خارج چشمی نیز می تواند باعث نقص حسی صورت شود.
سردرگمی و مشکلات مربوط به هویت شخصی
تومور مغزی می تواند باعث ایجاد تغییراتی در توانایی عصب شناختی شود. سردرگمی در مورد هویت شخصی نیز یکی دیگر از علائم احتمالی است. تومور می تواند تغییراتی در هوشیاری و حوزه های عصب شناختی ایجاد کند که بر هویت فردی تأثیر می گذارند. برای برخی بیماران بروز علائم عصبی – روانی ممکن است اولین نشانه تومور مغزی باشد. چنین بیماری در طول درمان نیاز به ارزیابی و حمایت عصبی روانی دارد.
از دست دادن حافظه و مسائل مربوط به قوه ادراک و قضاوت
تومورهای مغزی می توانند بر حوزه عصب شناختی تأثیر بگذارند به طوری که حافظه و ادراک نیز تحت تأثیر قرار می گیرند. ممکن است بیمار نتواند رویدادها را به خاطر آورد. قوه ادراک بیمار احتمالاً بسیار تحت تأثیر قرار می گیرد و این حالت ممکن است شامل علائم تومور مغزی مانند توهم و مسائل مربوط به کنترل ضربه باشد. بنابراین، علائم عصب شناختی بر تغییر هویت فردی، شخصیت و ادراک تأثیر می گذارند.
اختلالات خواب و بیداری
مشکلات مربوط به چرخه های خواب و بیداری شدیدترین و شایع ترین علائم گزارش شده توسط بیماران مبتلا به تومور مغزی می باشند. کاهش قوه شناختی، خستگی و سایر موارد می توانند از دلایل اختلال در چرخه خواب باشند. التهاب داخل جمجمه ای نیز می تواند در اختلالات خواب نقش داشته باشد. بیماران مبتلا به اختلالات خواب و بیداری ممکن است از مشکل در شروع یا ادامه خواب، بیدار شدن زود هنگام، بیدار شدن از خواب بدون احساس شادابی، خواب زیاد در طول روز و سایر موارد شکایت داشته باشند.
مسائل ارتباطی (اختلال زبان)
لوب گیجگاهی وظیفه پردازش معنایی گفتار و بینایی را به طور همزمان بر عهده دارد. لوب گیجگاهی به همراه لوب جلویی وظایف ایجاد و درک زبان را بر عهده دارند. با این حال در صورت تأثیر تومور بر عملکرد این لوبها ممکن است بیمار مشکلات مربوط به گفتار پیدا کند. مسائل ارتباطی ممکن است شامل اختلال در زبان، مشکلات گفتاری و از دست دادن حافظه باشند. اختلالات فوق منجر به از دست دادن توانایی به کارگیری کلمات و ضعف در یادآوری، ناتوانی در قضاوت مکالمه و موارد دیگر می شوند.
دیس فازی یا اختلال زبان شایع ترین مشکلی است که در بیماران مبتلا به تومور مغزی مشاهده می شود. ناتوانی در توصیف یک شیء، توانایی بیان تنها چند کلمه، ناتوانی در بیان معنیدار زبان و عدم درک آنچه دیگران می گویند برخی دیگر از علائم ذکر شده هستند.
اثرات احساسی اختلال زبان می توانند بسیار مخرب باشند و بیماران نیز احتمالاً از افسردگی رنج خواهند برد. درمان سرطان مغز باید شامل توانبخشی برای بازگرداندن توانایی برقراری ارتباط و مشکلات مربوط به زبان باشد.
کاهش شنوایی/مسائل و مشکلات مربوط به تعادل
در تومورهای مغزی که عصب هشتم را تحت تأثیر قرار می دهند بروز علائمی از قبیل کاهش یا اختلال شنوایی و وزوز گوش (صدای زنگ در گوش) شایع است. کاهش شنوایی ممکن است با کاهش توانایی درک آنچه گفته می شود، مشخص شود. کاهش شنوایی تدریجی یا ناگهانی است. اگر تومورها گسترش یابند و بر سیستم دهلیزی که مسئول حفظ تعادل بدن است تأثیر بگذارند علائم دیگری مشاهده خواهند شد. این علائم ممکن است شامل سرگیجه، گیجی، مشکلات مربوط به راه رفتن و اختلال در تعادل (عدم تعادل) باشند.
در برخی موارد فشار تومور نفوذی نیز ممکن است باعث بروز درد یا ضعف در صورت شود. تومور خوشخیم به نام نورومای آکوستیک نیز می تواند شرایط مشابهی ایجاد کند. تنها یک ارزیابی کامل توسط متخصص می تواند ماهیت و علت واقعی علائم را مشخص کند.
سایر علائم
علاوه بر علائم شایع تومور مغزی، بیماران ممکن است علائم کمتر شایع و مبهم دیگری مانند خروج شیر از سینه، رشد ناگهانی پا یا دست (تومورهای هیپوفیز) ناتوانی در نگاه کردن به بالا (تومورهای غده صنوبری) را تجربه کنند. همه علائم نشاندهنده تومور مغزی نیستند. همچنین برخی از این علائم می توانند ناشی از تومورهای خوشخیم و سایر شرایط یا بیماری های زمینه ایِ همراه باشند. با این حال، در صورت تداوم یا تشدید علائم، افراد باید جهت یافتن علل با پزشک مشورت کنند. اگر این علائم به دلیل تومور مغزی ایجاد شوند، علاوه بر درمان سرطان تسکین علائم نیز یک هدف اصلی درمان محسوب می شود.
درمان تومور مغزی
تومور مغزی می تواند سرطانی یا غیر سرطانی باشد که اصطلاحاً به ترتیب خوشخیم و بدخیم نامیده می شوند. انواعی از تومورهای خاص در مغز ایجاد می شوند، در حالی که برخی از آن ها پس از شروع در برخی از قسمت های دیگر بدن به مغز می رسند. نوع، اندازه و محل تومور عوامل تعیینکننده نوع درمان هستند. رایج ترین گزینه های درمانی عبارتند از:
- عمل جراحي:
متخصصین جراح در صورت امکان تومور را خارج می کنند. عمل جراحی مغز پیچیده است و باید با احتیاط انجام شود. مغز بیمار باید بتواند کنترل و هماهنگی پس از عمل را به دست آورد.
- پرتو درمانی:
پزشکان ناحیه دارای تومور را در معرض اشعه ایکس قرار می دهند. اشعه ایکس سلول های توموری را از بین می برد یا آن ها را کاهش می دهد. متخصصین این روش را گاهی قبل از جراحی انجام می دهند تا اندازه تومور را به حداقل برسانند. به این ترتیب، بافت های کمتری باید در حین انجام عمل برداشته شوند.
- شیمی درمانی:
طی شیمی درمانی پزشکان داروهای ضد سرطان را به رگ ها تزریق یا به صورت قرص تجویز می کنند. این داروها سلول های سرطانی بدن را از بین میبرند. این روش دقیقه مانند پرتودرمانی، قبل از عمل جراحی برای کوچک کردن تومور انجام می شود. پزشکان گاهی حتی شیمی درمانی را پس از عمل جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده در بدن توصیه می کنند.
- ایمن درمانی:
این روش درمان بیولوژیکی نیز نامیده می شود زیرا طی آن از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول های سرطانی استفاده می شود. در ایمن درمانی پزشکان سیستم ایمنی بدن را تحریک می کنند تا اعمال خود را به طور مؤثرتری انجام دهد.
- درمان هدفمند:
طی درمان هدفمند بیماران داروهایی را دریافت می کنند که ویژگی های خاص سلول های سرطانی را مورد هدف قرار می دهند به گونه ای که به سلول های سالم آسیبی نرسد. روش هایی مانند شیمی درمانی عوارض جانبی زیادی مانند تهوع را به همراه دارند، بنابراین این درمان می تواند به عنوان جایگزینی برای سایر روشها استفاده شود.
