ستون فقرات یک ساختار پیچیده است که شامل عضلات، مهره‌ها، غضروف‌ها، دیسک‌ها و رباط‌ها است. این ستون با گذشت زمان و به طور طبیعی قابل تخریب است. در واقع، مفاصل ستون فقرات نسبت به مناطق دیگر بدن بیشتر در معرض خطر تخریب قرار دارند. شرایط دژنراتیوی ستون فقرات، به خصوص در دیسک‌های مهارکننده، باید جدی گرفته شوند. دیسک‌ها به عنوان تشک‌های حمایتی عمل می‌کنند و از فشرده شدن مهره‌ها جلوگیری می‌کنند. هر نوع اختلالی می‌تواند منجر به فشار بر روی اعصاب، درد و ناراحتی، و حتی محدودیت در حرکت شود.
اگرچه برخی از شرایط، به خصوص در ستون فقرات، تا زمانی که به مشکلات ثانویه منجر نشوند، آشکار نمی‌شوند، اما انتظار طولانی مدت برای تشخیص دقیق و انتخاب مناسب برای درمان، در بیشتر موارد به معنای شدت علائم بیشتر است.
تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات، آن دسته از عواملی است که منجر به از دست رفتگی ساختار و / یا عملکرد عادی خواهد شد. آنها معمولا ناشی از آسیب به خصوصی نیست و متاثر از افزایش سن خواهد بود. فشارهای مکرر، رگ به رگ شدن و استفاده زیاد از کمر منجر به استهلاک تدریجی دیسک‌های ستون فقرات خواهد شد. اگر از دردهای مداوم کمر یا گردن رنج می‌برید ممکن است مبتلا به یکی از بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات مانند دیسک کمر و یا تنگی کانال نخاع شده باشید. پس لازم است هر چه سریع تر به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و مراحل تشخیص و درمان بیماری را پیگیری نمایید.
عوامل استهلاک ستون فقرات
پیری (افزایش سن) و فرسودگی‌های موجود در فرایند طبیعی بدن، عوامل اصلی استهلاک شرایط دژنراتیو ستون فقرات است. هر دفعه که می‌چرخیم، حرکت می‌کنیم و خم می‌شویم در حال وارد آوردن فشار بر روی ستون فقرات هستیم. عوامل بسیاری در کنار زمان می‌تواند این اختلالات دژنراتیو ستون فقرات را تسریع نماید، که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود :
- آرتروز
- پوکی استخوان
- آتروز روماتیسمی
- صدمات، ضربات یا تصادف‌های ناگهانی مزمن به مانند آنهایی که در حین تصادف با خودرو، ورزش های شدید یا افتادن سخت رخ می‌دهد.
- عفونت
- تنگی فقراتی ( Spinal stenosis ) یا باریک شدگی کانال نخاعی
- بیرون زدگی یا فتق دیسک ( herniated discs )
- تومورهای خوش خیم
- سرطان
- استعمال دخانیات یا استفاد زیاد از الکل
- عدم تحرک و تمرین
- سوء تغذیه
- بیماری دژنراتیو دیسک
- کفش نامناسب
- انجام حرکات مکرر و شدید که معمولا در رابطه با افراد دارای مشاغلی که به شدت فیزیکی اند، رخ می‌دهد.
اگر فکر می‌کنید که در معرض استهلاک فقراتی پیش از موعد یا سریع هستید، یک جلسه مشاوره با بکی از کارشناسان ما ترتیب دهید. معمولا با اعمال اصلاحاتی اندک و انتخاب هوشیارانه سبک زندگی، می‌توان آثار شرایط دژنراتیو فقراتی را آهسته نمود یا کاهش داد.
علائم دژنراتیو ستون فقرات
به طور کلی، علائک دژنراتیو ستون فقرات عبارتند از :
- بدشکلی ستون فقرات
- محدودیت حرکتی، خشکی و دردهای مکرر
- دردهای تیز و مزمن که ممکن است در حین حرکت یا در استراحت ایجاد شود.
- آسیب‌های عصبی
- ضعف اندام‌های بدن مرتبط به ناحیه (های) عصبی آسیب دیده
- کرختی یا بی حسی در اندام های مرتبط با ناحیه (های) آسیب دیده
- مشکل در فعالیت های روزانه
- درد و ناراحتی همراه با برخی حرکات خاص
- درد گردن
- کاهش توانایی
- احساس ضربه زدن توسط کف پا بر روی زمین به هنگام حرکت که با نام ” پای افتاده ” شناخته می‌شود.
- احساس سوزن سوزن شدن در شت یا اندام ها
- از آنجاییکه مشکلات دژنراتیو ستون فقرات می‌تواند به نواحی مختلفی از بدن آسیب برساند، ممکن است به سادگی با مشکل موجود در آن اندام ها اشتباه گرفته شوند.
انواع متداول بیماری دژنراتیو ستون فقرات
اولین نکته‌ای که باید در مورد تحلیل ستون فقرات بدانیم، آن است که این فرآیند کاملا غیر قابل اجتناب است. با گذشت زمان و افزایش سن، اجزای آناتومیکی که گردن و کمر را نگه می‌دارند، به طور طبیعی از نتیجه‌ی سال‌ها استفاده فرسایش می‌یابند. این مسئله نباید به طور خاص موجب نگرانی شود؛ زیرا بخشی از دلیلی که بیشتر افراد پیر شدن را همراه با کند شدن می‌دانند، همین است. با پیشرفت سن، انعطاف پذیری بدن کاهش می‌یابد و ما بیشتر مستعد بروز درد گردن و کمر می‌شویم که امری طبیعی است. با این حال، زمانی که تحلیل ستون فقرات به حدی پیشرفت می‌کند که علائم آن بر فعالیت‌های روزمره تأثیر می‌گذارد، ممکن است نیاز به درمان داشته باشیم. در ادامه، برخی از شایع‌ترین شرایط دژنراتیو ستون فقرات که ممکن است مشکل ساز باشند، بیان شده است.
آرتروز ستون فقرات
این وضعیت که به آرتریت دژنراتیو ستون فقرات نیز معروف است، شامل تخریب غضروف بین مفاصل فاست در ستون فقرات می‌شود. با وقوع آرتروز، غضروف تحلیل می‌رود و استخوان‌ها در مفاصل با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند. این تماس ممکن است به التهاب، تشکیل خارهای استخوانی و تحریک عصب‌ها منجر شود.
بیماری دژنراتیو دیسک
این وضعیت به تحلیل دیسک‌های بین مهره‌ای اشاره دارد. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای خشک می‌شوند و پروتئین‌های حفظ کننده‌ی سلامت آنها تخریب می‌شوند. با کاهش کارایی دیسک‌ها در حمایت از مهره‌ها، استخوان‌های مهره ممکن است کمی جابه‌جا شوند و به ریشه‌های عصبی که بین مهره‌ها قرار دارند فشار آورده یا خود نخاع را فشرده کنند.
بیرون زدگی دیسک‌ها
بیرون زدگی دیسک به حالتی اطلاق می‌شود که دیسک بین مهره‌ای بیش از حد معمول خود در فضای بین مهره‌های مجاور متورم می‌شود. در این وضعیت، دیسک همچنان از نظر ساختاری سالم باقی می‌ماند، اما به دلیل افزایش فشار به داخل ستون فقرات گسترش پیدا می‌کند. دیسک بیرون زده معمولا بدون علامت است، اما زمانی که با نخاع یا ساختارهای عصبی مجاور برخورد می‌کند، علائم دردناک ظاهر می‌شوند.
فتق دیسک
فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که دیسک بین مهره‌ای دچار پارگی شود و مواد ژله‌ای داخل آن از طریق این پارگی به کانال نخاعی نفوذ کنند. این حالت می‌تواند دردناک باشد اگر اعصابی که به دیسک متصل هستند، در اثر پارگی تحریک شوند یا مواد خارج شده‌ی دیسک به اعصاب نخاعی فشار بیاورند. فتق دیسک ممکن است به دلیل آسیب‌دیدگی یا به علت ضعیف شدن دیسک به مرور زمان و با افزایش سن اتفاق بیفتد.
لغزش مهره
لغزش مهره وضعیتی است که در آن یک یا چند مهره در ستون فقرات از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شوند. ستون فقرات سالم دارای انحنای طبیعی S شکل است که وزن را به طور یکنواخت توزیع می‌کند. اما با لغزش مهره، یکی از مهره‌ها جابه‌جا می‌شود. این وضعیت براساس شدت لغزش درجه بندی می‌شود، به طوری که لغزش درجه ۱ نشان‌دهنده ۰ تا ۲۵ درصد لغزش و درجه ۴ نشان‌دهنده ۷۵ تا ۱۰۰ درصد لغزش است.
اسکولیوز دژنراتیو
اگرچه بسیاری اسکولیوز را با دوران بلوغ مرتبط می‌دانند، اسکولیوز دژنراتیو یک مشکل ستون فقرات است که ممکن است در مراحل بعدی زندگی پدید آید. در این وضعیت، ستون فقرات به یک سمت منحرف می‌شود که می‌تواند علائمی همچون قوز یا تغییر در شیوه‌ی راه رفتن را به همراه داشته باشد.
خار استخوانی
خارهای استخوانی زائده‌های صافی از جنس استخوان اضافی هستند که معمولا به دلیل تحلیل مرتبط با آرتروز ایجاد می‌شوند. اگرچه این زائده‌های استخوانی معمولا بدون علائم هستند، اما اگر با اعصاب مجاور برخورد کنند، می‌توانند مشکلاتی ایجاد کنند. خارهای استخوانی همچنین ممکن است پس از آسیب‌دیدگی نیز به وجود آیند.
تنگی کانال نخاع
تنگی کانال نخاعی به تنهایی مشکل ساز نیست، اما کاهش فضای کانال می‌تواند منجر به تحریک نخاع و سایر ساختارهای عصبی شود. علل شایع این تنگی شامل مواد ناشی از فتق دیسک، خارهای استخوانی و سایر مشکلات می‌باشد.
تنگی سوراخ بین مهره‌ای
تنگی سوراخ بین مهره‌ای به معنای کاهش فضای عبور ریشه‌های عصبی به داخل کانال نخاعی است. مانند تنگی کانال نخاعی، این وضعیت به خودی خود علائم ندارد، اما اگر فضا به اندازه‌ای تنگ شود که اعصاب تحت فشار قرار گیرند، ممکن است علائم دردناکی بروز کند. این حالت اغلب باعث ناراحتی در طول مسیر عصب تحت تأثیر می‌شود و می‌تواند در نواحی‌ای که ظاهراً با ستون فقرات مرتبط نیستند، درد ایجاد کند.
عصب تحت فشار
فشار بر روی عصب نخاعی وضعیتی شایع است که بسیاری از افراد با افزایش سن گهگاه آن را تجربه می‌کنند. اگر علائم این فشار ظرف چند روز به طور خودبه‌خود برطرف نشود، ممکن است ناشی از یکی از شرایط دژنراتیو ستون فقرات باشد که در بالا ذکر شد. برای تسکین علائم، شناسایی و رفع علت فشار بر عصب ضروری است.
سیاتیک
سیاتیک به عنوان یک مفهوم گسترده برای علائمی استفاده می‌شود که ناشی از التهاب و تحریک عصب سیاتیک ایجاد می‌شوند. این عصب از پایه‌ی نخاع شروع شده و از طریق پایین بدن به پایین پا ادامه می‌یابد. در بیشتر موارد، سیاتیک با درد مزمن در ناحیه پایین کمر و پا همراه است.
چه کسی در معرض خطر این بیماری است؟
گاهی اوقات، پیشرفت بیماری دژنراتیو ستون فقرات، بخشی از فرایند پیری است و کار زیادی از شما در پیشگیری از آن بر نمی آید. دیگر فاکتورهای موثر بر بیماری دژنراتیو ستون فقرات عبارتند از :
- سابقه آسیب گردن یا کمر
- دارا بودن اضافه وزن
- داشتن حالات بد در ایستادن و نشستن
- داشتن مشاغلی که نیازمند خم شدن و برداشتن بسیار زیاد است.
- مشارکت در ورزش های شدید و دارای اثر شدید
بهترین راه پیشگیری از بیماری دژنراتیو ستون فقرات، نگه داشتن وزن در بازه ایده‌آل، داشتن رژیم غذایی مناسب و فعال باقی ماندن است. اگر شغل یا فعالیت هایتان شما را در معرض خطر قرار می‌دهد، حتما از تجهیزات ایمنی مناسب و همچنین شکل درست برای برداشتن اجسام استفاده نمایید.
آزمایشات و تشخیص
اگر علائم اختلالات دژنراتیو ستون فقرات در یک بیمار مشاهده شود، ممکن است پزشک آزمایشات زیر را بخواهد :
- انجام عکس برداری با اشعه X ( که با عنوان فیلم ساده نیز شناخته می‌شود): آزمایشی که از اشعه‌های انرژی الکترومغناطیس (اشعه ایکس) برای عکس برداری از استخوان استفاده می‌کند. ساختارهای بافت های نرم مانند نخاع، اعصاب نخاعی و دیسک و رباط ها و همچنین اکثر تومورها و غدد، نقوص آوندی یا کیست‌ها معمولا در تصاویر گرفته شده با استفاده از اشعه ایکس دیده نمی شوند. تصاویر اخذ شده، معمولا ارزیابی کلی از ساختمان استخوانی و همچنین انحنا و موقعیت ستون فقرات را به دست می‌دهد. جابجا شدگی‌های ستون فقرات یا بیرون زدگی (که با عنوان اسپوندیلولیستیس یا رانش مهره نیز شناخته می‌شود)، قوز، اسکولیوز (انجراف و خمیدگی ستن فقرات به یکی از طرفین) و همچنین تعادل کلی و موضعی ستون فقرات را می‌توان با استفاده از این تصاویر مورد ارزیابی قرار داد. ناهنجاری‌های استخوانی بخصوص مانند التهاب استخوان، تنگ شدگی فضای دیسک، شکستگی مهره و ساییدگی را نیز در این تصاویر می‌توان مشاهده نمود. عکس برداری متغیر با اشعه ایکس یا flexion/extension (نوعی از عکس برداری که نخاع را در حرکت نمایش می‌دهد) را می‌توان به منظور نمایش هر گونه حرکات اضافی یا نابهنجار یا ناپایداری در ستون فقرات در سطوح متاثر به کار گرفت.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): تصاویری جزئی از بافت های نرم مانند دیسک ها، اعصاب و نخاع فراهم می‌نماید. این تصویربرداری امکان مشاهده نحوه تاثیر پذیری اعصاب و کانال نخاعی توسط شرایط دژننراتیو ستون فقرات را برای پزشک فراهم می‌نماید.
- تصویربرداری پرتونگاری محاسبه شده (CT): تصویری دارای جزئیات از ساختمان استخوانی در ستون فقرات فراهم خواهد نمود. سی تی اسکن از کامپیوترها و اشعه ایکس استفاده نموده و جزئیات بسیار بیشتری از تصاویر ساده اشعه ایکس فراهم می‌کند.
- آزمایش نخاع با عکس برداری اشعه ایکس / post myelogram CT: تصاویری فراهم می‌نماید که به تشخیص بیرون زدگی دیسک هایی که بر نخاع و ریشه عصب فشار می‌آورند، کمک می‌کند. این کار با تزریق رنگ‌های متضاد درون ستون فقرات و عکس برداری با اشعه ایکس و هم سی تی اسکن انجام می‌شود.
- برق نگاری ماهیچه ای (EMG): فعالیت الکتریکی ریشه عصب را مورد آزمایش قرار می‌دهد تا به تشخیص علت درد کمک نماید.
- عکس برداری از دیسک: به تشخیص اینکه آیا درد، ناشی از دیسک بین مهره ای آسیب دیده است یا خیر، کمک می‌کند. این کار را با تزریق رنگ‌های متضاد به درون دیسک و عکس برداری با اشعه ایکس و همچنین پرسش از بیمار راجع به بیمار انجام می‌شود.
روش های درمانی بیماری دژنراتیو ستون فقرات
برای درمان بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات می‌توان روش‌های مختلفی را معرفی کرد که عبارت اند از:
درمان‌های خانگی
استفاده از پدهای حرارتی و بسته‌های یخ، خرید کفش مناسب، گرفتن یک ماساژ حرفه ای و انجام اصلاحاتی دیگر که می‌تواند در کاهش شدت شرایط مرتبط به دژنراتیو ستون فقرات کمک کند. نوع درمان بخصوص استفاده شده ممکن است بسته به موقعیت و شدت مشکل ستون فقراتتان متفاوت باشد.
دارو
پزشکتان ممکن است داروهایی از جمله موارد زیر را تجویز کند :
- مسکن درد
- مواد ضد تورم به منظور کاهش تورم
- شل کننده عضلانی
- تزریقات نخاعی که مستقیما داروهای استروئیدی را به ناحیه درد وارد می‌کند.
- داروی ضد افسردگی
- خواب آورها
ممکن است پزشکتان داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضد تورم غیر استروئیدی (NSAID ها) (مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن) و یا مسکن هایی مانند آستامینوفن (تیلنول) را توصیه نمایند. از توصیه‌های پزشکتان در این رابطه برای پیشگیری از عوارض جانبی پیروی نمایید.
تمرین و ورزش درمانی
بر خلاف باور عموم، استراحت در تخت برای بیمارانی که از مشکلات دژنراتیوی ستون فقرات رنج می‌برند، مفید نیست. در عوض، تقویت مفاصل و عضلات اطراف ستون فقرات، کاهش وزن و افزایش انعطاف پذیری می‌تواند فشارهایی که بر ستون فقرات وارد می‌شود را کاهش دهد. ورزش درمانی که بخش میانی و نواحی تحت تأثیر ستون فقرات را هدف قرار می‌دهد، می‌تواند بسیار مؤثر باشد و نقش کلیدی در برنامه‌های بهبودی ایفا کند.
جراحی
اگر روش‌های غیرجراحی برای مدت شش ماه یا بیشتر به نتایج مطلوب نرسید، شاید زمان آن رسیده باشد که با یک جراح اعصاب مشورت کنید. وجود برخی نشانه‌های خاص، مانند از دست دادن کنترل ادرار یا دفع به علت فشار بر روی عصب، ممکن است نیاز فوری به جراحی را نشان دهد. نوع جراحی و نتایج قابل انتظار آن بستگی به تشخیص دقیق، نشانه‌ها، محل تخریب دیسک و وضعیت عمومی سلامتی شما دارد. به طور کلی، بیمارانی که سابقه استعمال دخانیات ندارند و چاق نیستند، نتایج بهتری از جراحی خواهند داشت.
روش‌های جراحی سنتی برای کاهش فشار و ثابت سازی عموماً شامل برداشتن یا بخشی از دیسک که فشار بر عصب ایجاد می‌کند و همچنین جوش‌دهی مهره‌ها به منظور استحکام‌بخشی است. این فرآیندها معمولاً همزمان انجام می‌شوند. جراح اعصاب گزینه‌های مختلفی را برای کاهش فشار و ثابت سازی بررسی خواهد کرد. این می‌تواند شامل ترکیب‌هایی از جراحی مفصلی، اصلاح تیزی استخوان و برداشتن یک یا بخشی از لامینا (غشاء استخوانی که نخاع را حفاظت می‌کند) باشد. وقتی لامینا بر روی نخاع فشار دارد، ممکن است باعث درد شدیدی شود. این تکنیک‌ها از پشت ستون فقرات (جنبه پشتی) انجام می‌شوند.
علاوه بر این، جراحی‌های کاهش فشار از سمت جلوی ستون فقرات (جنبه جلویی) نیز انجام می‌شوند، زیرا نخاع در این مسیر قرار دارد. یکی از گزینه‌ها دیسکتومی است که به وسیله‌ی یک رویکرد با برش‌های کوچک و دوره نقاهت کوتاه، بخشی یا کل دیسک را برداشت می‌کند. گزینه دیگری که وجود دارد، کورپکتومی یا ورتبرکتومی است که در آن یک یا چند مهره که فشار را به عصب وارد می‌کنند، برداشته شده و فضای خالی با استفاده از استخوان‌ایجاد شده از مکان دیگری پر می‌شود.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”
