جراحی، روش اولین و رایج برای درمان بیماران مبتلا به تومور مغزی است. در برخی موارد، جراحی و برداشت تومور می‌تواند تنها راه درمانی مورد نیاز باشد و نیاز به نظر بیشتری نداشته باشد. این مقاله به شما اطلاعاتی درباره انواع تومورها، کاربردها، مزایا، آماده‌سازی، روش‌های درمان، مراقبت‌های پس از جراحی و عوارض جانبی جراحی تومور مغزی ارائه خواهد داد. باید به یاد داشته باشید که هر زمان که قصد درمان تومور مغزی را دارید، به یک پزشک ماهر و با تجربه مراجعه کنید که دارای دانش کاملی درباره روش‌های درمان و کنترل عوارض آنها است. این اقدام می‌تواند خطرات و عوارض جانبی را کاهش داده و دوره بازگشت به سلامتی پس از جراحی را کوتاهتر کند.
هدف جراحی تومور مغز چیست؟
هدف این جراحی می تواند شامل موارد زیر گردد:
- حذف کامل (برداشتن) تومور مغزی
- برداشتن قسمتی از تومور که نزدیک مناطق حساس مغز است و به منظور رفع علائم و کمک یا افزایش تاثیر درمان های دیگر انجام می شود. فشار کمتر در جمجمه یعنی کاهش علائم و بهبود توانایی عملکرد مغز (مثلا فکر کردن، صحبت کردن یا بینایی بهتر).
- بیوپسی معمولا در طی جراحی برداشتن تومور انجام می شود. اگر بدون آسیب به بخش های مهم مغز نتوان تومور را برداشت یا اگر جراحی مناسب بیمار نباشد، بیوپسی در جراحی جداگانه می تواند انجام شود. با بیوپسی پزشک می تواند تشخیص (نوع، بدخیمی و مرحله تومور) را تایید کرده و مناسب ترین درمان را توصیه کند. اگر پزشک نتواند بیوپسی انجام دهد، تومور مغزی تشخیص داده می شود و بر اساس نتایج تست درمان برنامه ریزی می گردد. بعد از بیوپسی ممکن است یک هفته یا بیشتر طول بکشد تا اسم و نوع تومور مغزی مشخص گردد.
- تخلیه مایه جمع شده در مغز (هیدروسفالی)
- کمک به ارائه درمان های دیگر مانند شیمی درمانی
چالش جراحی برداشتن تومور یعنی برداشتن تومور تا جایی که به بافت های طبیعی مغز آسیب شدیدی وارد نشود که نیاز به تجربه، مهارت و همچنین فناوری پیشرفته و تیمی کاملا هماهنگ دارد.
چه کسی جراحی را انجام می‌دهد؟
تیم تخصصی از پزشکان، معمولاً به عنوان جراحان مغز و اعصاب شناخته می‌شوند، مسئول انجام این جراحی هستند. این تیم ممکن است تحت هدایت یک مشاور جراحی مغز و اعصاب عمل کند. همچنین احتمالاً تخصصی‌های دیگر نیز در تیم جراحی همکاری میکنند. به عنوان مثال، اگر شما دارای تومور شوانوم دهلیزی (نورموم آکوستیک / تومور بافت عصبی گوش) یا تومور هیپوفیز هستید، ممکن است جراحان گوش، حلق و بینی (ENT) نیز در تیم درمانی شما حضور داشته باشند.
آمادگی برای جراحی تومور مغزی
برای تشخیص موقعیت دقیق تومور و برنامه ریزی برای فرایند جراحی مغز، جراح مغز و اعصاب در صورت نیاز تصویر برداری هایی را تجویز می کند که ممکن است به صورت زیر باشند:
- تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، از جمله تصویر برداری MRI عملکردی و دیفیوژن تنسور
- توموگرافی کامپیوتری ( تصویر براری CT یا CAT)
- آنژیوگرافی
جراح احتمالا از نشانه‌گرهای فیدوشیال (برچسب های کوچکی شبیه به دونات های سفید) استفاده کند تا نواحی خاصی را برای برداشتن یا درمان هدف قرار دهد. قبل از عمل تیم رادیولوژی آنها را روی پوست سر می چسباند و بدون درد می باشد. تصویر برداری CT یا MRI همراه با فیدوشیال ها یک نقشه سه بعدی از سر شما ایجاد می کنند. در طی جراحی، این فیدوشیال ها چندین نقطه را در روی نقشه سه بعدی برای هدایت جراح ارائه می دهد.
این تکنیک به همراه تصویربرداری به جراح در پیدا کردن مسیری در اطراف مغز کمک کرده و به دقت موقعیت تومورها را مشخص می کند و همانطور که جراح به جراحی ادامه می دهد، درست مانند سیستم GPS، تحریک عمیق مغزی و دیگر ضایعات را در سه بعد هدف می گیرد. جراح مغز و اعصاب از این نقشه برای برنامه ریزی درمان استفاده کرده و از نواحی در مغز که مربوط به عملکردهای اصلی هستند دور می ماند.
یک یا دو روز قبل از جراحی، ممکن است فیدوشیال ها برای شما نصب گردند. نباید آنها را متخلخل کنید یا بکنید. از جراح بپرسید که چه زمان می خواهد آنها را بچسباند، زیرا وقتی که آنها را چسباندند دیگر نمی توانید موهای خود را بشویید یا دوش بگیرید. وقتی جراحی شما تمام شود، آنها را برمی دارند.
علاوه بر آزمایشات و عکسبرداری های قبل از جراحی، پزشک به شما در مورد داروهایی که می توانید و نمی توانید قبل از جراحی مصرف کنید، توضیح خواهد داد. پزشک در مورد اینکه آیا قبل از جراحی مدت زمان خاصی را نیاز به نخوردن غذا دارید یا خیر صحبت خواهد کرد.
انواع جراحی تومور مغزی
انواع مختلفی از جراحی برای تومورهای مغزی وجود دارد:
- کرانیوتومی: باز کردن جمجمه و برداشتن تمام یا بخشی از تومور مغزی
- جراحی تومور هیپوفیز: جراحی روی تومور از طریق بینی
- جراحی شنت مغز: قرار دادن لوله ای در مغز برای تخلیه مایعی که باعث ایجاد فشار می شود.
نوع جراحی که انجام می شود به اندازه تومور و جایی که در مغز است و سلامت کلی شما، بستگی دارد. جراحی مغز برای همه مناسب نمی باشد. اگر جراح بافت مغز را بردارد، احتمال آسیب به بخش های کناری مغز نیز وجود دارد. این موضوع می تواند منجر به بروز عوارض جانبی جدی گردد. اگر جراح فرض کند جراحی به بخش های دیگر مغز آسیب می زند، ممکن است جراحی را پیشنهاد ندهد یا تمامی تومور را برندارد.
کرانیوتومی / جراحی برداشتن کاسه سر
مرسوم ترین نوع جراحی به منظور برداشتن تومورکرانیوتومی می‌باشد. این روش شامل ایجاد برشی در پوست سر و برداشتن قسمتی از استخوان جمجمه می شود تا به جراح امکان دسترسی به تومور را بدهد. روش های جراحی که به دقت برنامه ریزی شده اند می توانند به جراح مغز و اعصاب در مقابله با تومورهای زیر جمجمه ای خطرناک کمک کنند.
برداشتن توسط لیزر با هدایت MRI
برداشتن توسط لیزر با هدایت MRI روش جراحی عصبی کم تهاجمی برای برخی از بیماری ها می باشد که شامل تومورهای مغزی نیز می گردد. در این درمان از لیزر برای هدف گیری و تخریب تومور استفاده می شود. جراحان به کمک این روش می توانند تومورهای مغزی حاد مانند گلیوبلاستوما چند شکلی و تورمورهای مغزی که به ساختار های حساس مغز نزدیک هستند و دسترس به آنها از طریق جراحی های باز مرسوم دشوار است را جراحی کنند. در این روش درد پس از جراحی کمتر بوده و در مقایسه با کرانیوتومی دوره نقاهت کمتری وجود خواهد داشت.
جراحی آندوسکوپی تومور مغزی (نورواندوسکوپی)
نورو اندوسکوپی روش جراحی کم تهاجمی می باشد که در آن جراح مغز از طریق یک حفره کوچک (نسبتا به اندازه یک سکه) در جمجمه، دهان یا بینی، تومور را خارج می کند. جراحی که از طریق بینی انجام می شودجراحی اندوسکوپی اندونازال (داخل بینی) نامیده می شود. این روش به جراح اجازه می دهد تا به نواحی مغز که در جراحی سنتی قابل دسترس نیستند، دسترسی یافته و بدون برش یا آسیب به بخش های دیگر جمجمه تومور را بردارد. نورو اندوسکوپی مزایای زیر را نیز دارد:
- درد کمتر نسبت به جراحی سنتی
- ریکاوری سریعتر نسبت به جراحی سنتی
- جای زخم جزئی
تومورهای مغزی که ممکن است با نورواندوسکوپی درمان شوند عبارتند از:
- تومورهای ناحیه پینه آل
- تومورهای مخچه
- کیست شکاف راتکس
- تومورهای زیر جمجمه
- تومورهای بطنی
مراقبت ها و بهبودی پس از جراحی تومور مغزی
بعد از جراحی تومور مغزی، احتمالا یک شب در بخش مراقبت های ویژه (CCU) به منظور تحت نظر بودن بمانید. ممکن است دستگاه های وریدی، مانیتور نشان دهنده وضعیت قلب، یک کاتتر و ماسک اکسیژن به شما وصل شود و به مدت یک یا دو روز نیز بانداژ (پانسمانی) روی سر شما قرار بگیرد. وقتی CCU را ترک می کنید، به بخش بستری مغز و اعصاب برای ریکاوری بیشتر منتقل می شوید. روز بعد از جراحی باید بتوانید از تخت خارج شده، غذا بخورید و پیاده روی کوتاهی داشته باشید. زمانی که به طور طبیعی غذا خوردید و نوشیدید، دستگاه های وریدی از بازوی شما خارج می گردد. بعد از جراحی نباید درد زیادی داشته باشید. اکثر بیماران برای دردهای جزئی استامینوفن مصرف می کنند، اما در صورت توصیه پزشک، استفاده از مسکن های قوی تر بلامانع است.
بستری شدن در بیمارستان پس از جراحی تومور مغزی
بعد از جراحی تومور مغزی، مدت زمان بستری شدن در بیمارستان معمولا بین 2 تا 5 روز می‌باشد. روز بعد از جراحی ، به منظور سنجش موفقیت درمان، تصویربرداری CT یا MRI انجام می‌شود. مدت زمان بستری شدن در بیمارستان به عوامل زیادی مانند نوع جراحی انجام شده و اینکه آیا عوارضی که نیاز به درمان بیشتر داشته باشد وجود داشته یا خیر، بستگی دارد.
بازگشت به خانه پس از جراحی تومور مغزی
قبل از ترخیص از بیمارستان، در مورد مراقبت از خود در خانه و اینکه در طی دوره نقاهت باید انتظار چه چیزی را داشته باشید، دستورات دقیقی دریافت خواهید کرد.
بعد از اینکه از بیمارستان مرخص شدید، در صورت نیاز، با درمان های خانگی، کاردرمانی، گفتار درمانی یا درمان های سرپایی به بهبود خود ادامه دهید. یک هفته بعد یا بیشتر، برای بررسی های بعد از عمل باید به مطب جراح بازگردید تا سلامت شما بررسی شده و هر نوع منگنه یا بخیه ای کشیده شود. در برخی موارد، نیاز به بستری شدن بیشتر نمی باشد.
بازگشت به سطح معمول انرژی خود زمان بر خواهد بود و بهبودی نیازمند استراحت بیشتر است. مدت زمانی که برای ریکاوری پس از جراحی مغز نیاز است برای هر شخص متفاوت بوده و به موارد زیر بستگی دارد:
- فرایندی که برای برداشتن تومور مغزی استفاده شده است.
- موقعیت تومور در مغز
- نواحی از مغز که تحت تاثیر جراحی قرار می گیرند.
- سن و سلامت کلی بیمار
عوارض جانبی جراحی تومور مغزی
جراحی روی مغز و طناب نخاعی، سخت و خطرناک می باشند و در طی جراحی، جراحان با دقت زیادی سعی می کنند مشکلات را کم کنند. بهبودی از جراحی مغز می تواند زمان بر باشد. ممکن است بلافاصله بعد از جراحی عوارض جانبی مانند ضعف و سرگیجه و برخی عوارض جانبی طولانی مدت مانند مشکل در تکلم داشته باشید. هنگام جراحی یا بعد از آن عوارضی مانند خونریزی، عفونت یا حساسیت به بی هوشی می تواند بروز کند، اما این موارد شایع نمی باشند.
بعد از جراحی بیشترین نگرانی مربوط به ورم مغز می باشد. معمولا قبل و چند روز بعد از جراحی داروهایی به نام کورتیکواستروئیدها به منظور کاهش این احتمال مصرف می شود.
تشنج نیز گاهی بعد از جراحی مغز ممکن است روی دهد، داروهای ضد تشنج می تواند در پایین آوردن احتمال این مورد کمک کند، اما این داروها کاملا از تشنج پیشگیری نمی کنند.
یکی از بزرگترین نگرانی ها در هنگام برداشتن تومورهای مغزی احتمال از دست رفتن عملکرد مغز می باشد . به همین دلیل پزشکان بسیار دقت می کنند تا فقط به حدی بافت را بردارند که بی خطر باشد. ممکن است مشکلاتی درست پس از جراحی یا چند روز و حتی هفته بعد پیش بیایند، بنابراین نظارت دقیق بر هر نوع تغییری مهم می باشد.
ممکن است دانستن در مورد این عوارض جانبی ناراحت کننده می باشد. در مورد چیزی که بعد از جراحی مغز ممکن است پیش آید با پزشک تا متخصص بالینی صحبت کنید. در مورد عوارض جانبی که ممکن است پیش آید و کمکی که دریافت خواهید کرد، با آنها صحبت کنید.
سوالات متداول
جراحی تومور مغزی تا چه حد خطرناک است؟
جراحی مغز عملی دشوار است و جراحان سعی میکنند با دقت بسیار هر نوع مشکلی را چه در هنگام یا پس از جراحی کم کنند. در طی هر نوع جراحی، عوارض ممکن است شامل خونریزی، عفونت یا حساسیت به بیهوشی باشند، اما این موارد مرسوم نمی باشند.
نرخ زنده ماندن در جراحی تومور مغزی چقدر است؟
در اینجا برخی از آمارهای زنده ماندن پس از جراحی آورده شده است:
- الیگودندروگلیوما: 90% در بیمارن 20 تا 44 سال، 82% در بیماران 45 – 54 سال و 69% در بیماران 55 تا 64 سال.
- مننژیم: 84% در بیماران 20 تا 44 سال، 79% در بیماران 45 تا 54 سال و 74% در بیماران 55 تا 64 سال.
چه مدت بعد از جراحی تومور مغزی می توان به زندگی ادامه داد؟
پس از تشخیص تومور مغزی مدت زمان برای زندگی کردن فقط 14 ماه می باشد. کارشناسان بیان می کنند در احتمال بالای قطعی بودن عود مجدد، ارزش انجام جراحی های دوم، سوم و حتی چهارم، به خصوص با توجه به خطرات جراحی مغزی ، مانند خطر آسیب عصبی یا مرگ، زیر سوال می رود.
آیا بعد از جراحی تومور مغزی می توانید حرف بزنید؟
بزرگترین خطرات جراحی مغز شامل از دست رفتن عملکرد مغز، مثلا ناتوانی در تکلم، راه رفتن یا فکر کردن می باشد. برخی بعد از جراحی برای بازیافت این عملکردها نیاز به توانبخشی دارند.
آیا می توان تومور مغزی را به طور کامل برداشت؟
تومورهای مغزی خوش خیم (غیر سرطانی) را معمولا می توان با موفقیت توسط جراحی برداشت و معمولا عود نمی کنند. این امر اغلب بستگی به جراح دارد که آیا بتواند تمامی تومور را بدون آسیب خارج کند یا خیر. اگر مقداری از تومور باقی بماند، توسط تصویر برداری می توان آن را تحت نظر گرفته یا با رادیوتراپی درمان کرد.
پس از جراحی برداشتن تومور مغزی بهبودی چقدر طول می کشد؟
بعد از عمل، اکثر بیماران نسبتا فعال هستند و در عرض چند روز می توانند به فعالیت های عادی خود بازگشته و اغلب حدود 4 تا 6 هفته پس از جراحی به سر کار خود باز می گردند.
بعد از برداشتن تومور مغزی چه اتفاقی می افتد؟
بعد از جراحی انتظار ورم مغزی وجود دارد، بنابراین ریکاوری زمان بر بوده و تاثیرات جراحی بلافاصله نمایان نمی شوند. احتمالا برای کمک به رفع التهاب ممکن است استروئید تجویز شود، اما این داروها نیز ممکن است عوارض جانبی خود (مثلا مشکل در خوابیدن، تعرق، زیاد شدن اشتها و پریشانی) را داشته باشند.
بعد از جراحی تومور مغزی چه مدت در بیمارستان بستری می شوید؟
بعد از جراحی کرانیوتومی تومور مغزی، بدون هیچ عوارضی، مدت زمان معمول برای بستری در بیمارستان دو شب یا سه روز می باشد. بیمارانی که مشکلات پس از عمل دارند ممکن است نیاز به بستری بیشتر در بیمارستان داشته باشند.
هزینه برداشتن تومور مغزی چقدر است؟
هزینه جراحی بسته به بیمارستان، پوشش بیمه و نوع درمان، اندازه، تعداد و مکان تومورها، بسیار متفاوت می باشد.
