تومور مغزی خوش خیم چه علائمی دارد و روش های درمان آن چیست؟

تا به امروز، بیش از ۱۵۰ نوع مختلف از تومورهای مغزی توسط محققان ثبت شده است. اما دو نوع اصلی این تومورها شامل تومورهای اولیه و متاستاتیک می‌باشند. تومورهای مغزی اولیه یا به عبارت دیگر “تومورهای خوش خیم مغزی”، به عنوان رخدادهایی پیچیده در سلامت معروفند که بررسی و تفسیر دقیق علت وقوع آن‌ها چالش‌های زیادی را برای پزشکان ایجاد کرده است. بعضی اوقات، این تومورها به صورت تصادفی توسط پزشکان تشخیص داده می‌شوند. جالب است که زنان، در مقایسه با مردان، با خطر بیشتری از ابتلا به تومور مغزی خوش خیم روبه‌رو هستند؛ اما دلیل این اختلاف به طور کامل واضح نیست. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر تومورهای مغزی خوش خیم، علائم، عوامل موثر و انواع آن می‌پردازیم.

تومور مغزی خوش خیم چیست؟

تومور مغزی خوش خیم، که به آن تومور غیرسرطانی نیز اطلاق می‌شود، حاوی یک توده غیرطبیعی است که در آن سلول‌ها به طور کمی رشد و افزایش می‌یابند. این تومورها به طور معمول در یک مکان مشخص در مغز متمرکز می‌شوند و تمایل به گسترش یا پخش ندارند. اغلب این نوع تومورها به موفقیت درمان می‌شوند، اما ممکن است به عنوان یک مسئله جدی برای زندگی فرد مطرح شوند. اما خوشبختانه، این تومورها به طور عمومی به سایر بخش‌های بدن منتقل نمی‌شوند و بیشتر مواقع قابل درمان هستند. به نظر می‌رسد که سبک زندگی تاثیر زیادی بر خطر ابتلا به این بیماری ندارد و بیشتر این نوع تومورها ارتباط ژنتیکی خاصی ندارند. تنها عامل خطر شناخته شده، اتلاف در معرض پرتوهای قابل توجه است. با این حال، تومورهای خوش خیم مغز، بزرگ یا کوچک، نیازمند مراقبت پزشکی هستند.

علائم تومور مغزی خوش خیم

علائم تومور مغزی خوش خیم بستگی به اندازه و موقعیت آن در مغز دارند. برخی از این تومورها به دلیل رشد آرام، ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند. با این حال، علائم شایع این نوع تومورها شامل:

• سردردهای جدید و مکرر
•  تشنج‌ها یا حملات صرعی
•  احساس بیماری و خواب‌آلودگی مداوم
•  تغییرات ناگهانی در رفتار یا شخصیت
•  ضعف یا فلج
•  مشکلات بینایی، شنوایی یا گفتاری
•  مشکلات در تعادل و راه رفتن

 و مشکلات در گفتار، درک، یا حافظه ممکن است علائمی باشند که نشانه حضور تومور مغزی خوش خیم باشند.

علت ایجاد تومور خوش خیم مغزی

علت بیشتر تومورهای مغزی خوش خیم هنوز مبهم است، اما احتمال ابتلا به آن در شرایط زیر بیشتر می‌شود

1. سن بیش از ۵۰ سال
2. داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به تومور مغزی
3. برخی از اختلالات ژنتیکی نادر. 

مبتلایان به برخی از بیماری‌های ژنتیکی مانند نوروفیبروماتوز نوع ۱ و ۲، توبروس اسکلروزیس، سندرم Turcot، سندرم سرطان Li-Fraumeni، سندرم فون هیپل-لیندو و سندرم گورلین، با احتمال بیشتری به ابتلا به تومور مغزی خوش خیم مبتلا می‌شوند.

 

درمان تومور مغزی خوش خیم

درمان تومور مغزی خوش خیم وابسته به نوع و موقعیت تومور است. اگر جراح مغز و اعصاب قادر باشد تومور را به طور کامل بردارد، احتمال بازگشت تومور کم است. اما، اگر جراح نتواند تومور را به طور کامل بردارد، خطر بازگشت تومور وجود دارد. درمان تومور مغزی خوش خیم ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، یا گامانایف باشد، اما برنامه درمانی بستگی به ویژگی‌های بیمار و مشخصات تومور دارد. به طور کلی، جراحی برای برداشتن تومور معمولا انجام می‌شود و پس از آن، تومور معمولاً بازنمی‌گردد. با این حال، در برخی موارد، تومور می‌تواند دوباره ظاهر شود یا به سرطانی تبدیل شود. اگر تومور به طور کامل برداشته نشود، درمان‌های دیگری مانند رادیوتراپی یا شیمی درمانی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، ام آر آی می‌تواند به کنترل دقیق تومور کمک کند.

جراحی تومور مغزی خوش خیم

هدف اصلی از انجام جراحی تومور مغزی خوش خیم، حذف تمام بافت تومور بدون تضرر از بافت مغزی اطراف است. در اکثر موارد، از روش کرانیوتومی برای این منظور استفاده می‌شود. بر اساس مکان قرارگیری تومور، جراح تصمیم می‌گیرد که بیمار باید در حالت بیهوشی کامل باشد یا برای پاسخ به برخی سوالات، در حالت هوشیار باشد و از طریق بی‌حسی موضوعی از درد محافظت شود.

 

رادیوسرجری

رادیوسرجری، نوع خاصی از رادیوتراپی است که به آن به عنوان رادیوسرجری استریوتاکتیک نیز اشاره می‌شود. این روش برای درمان تومورهایی که در عمق مغز قرار دارند و امکان جراحی بدون تضرر از بافت مغزی وجود ندارد، استفاده می‌شود. در این فرآیند، پرتوهای کوچکی از پرتوهای پرانرژی بر روی تومور متمرکز می‌شوند و با این کار، سلول‌های غیرسرطانی از بین می‌روند.

شیمی درمانی و رادیوتراپی

از شیمی‌درمانی به طور معمول برای کاهش اندازه تومور مغزی خوش خیم یا کشتن سلول‌های باقی‌مانده پس از جراحی استفاده می‌شود. در روش پرتودرمانی، با استفاده از دوزهای کنترل‌شده، پرتوهای پرانرژی به سلول‌های غیر سرطانی حمله می‌کند. این روش ممکن است به صورت قرص، تزریق یا قطره به بیمار داده شود. همچنین، این روش عوارضی نیز دارد که شامل خستگی، ریزش مو، حالت تهوع و قرمزی پوست می‌شود.

انواع تومور مغزی خوش خیم

تومورهای مغزی بر اساس سرعت رشد، گسترش و احتمال بازگشت پس از درمان، به چهار گرید مختلف تومور مغزی طبقه‌بندی می‌شوند. تومورهای مغزی خوش خیم، معمولا در گرید ۱ یا ۲ قرار دارند. این تومورها از انواع مختلفی بسته به نوع سلول‌های مغزی تشکیل می‌شوند. در ادامه، به معرفی چند نمونه از این تومورها می‌پردازیم:

کوردوما

این تومورهای نادر، که به طور آرام رشد می‌کنند، معمولا افراد را در بازه سنی ۵۰-۶۰ سالگی درگیر می‌کند و بیشتر در نواحی نزدیک به پایه جمجمه یا پایین ستون فقرات قرار می‌گیرند. در تومور مغزی کوردوما، امکان حمله به استخوان‌های اطراف وجود دارد. علاوه بر این، این تومورها ممکن است فشاری بر بافت‌های اطراف مغز ایجاد کرده و منجر به درد یا مشکلات حرکتی در بیمار شوند.

کرانیوفارنژیوم

تومور مغزی کرانیوفارنژیوما، نزدیک به ساقه مغز است که معمولا در کودکان، نوجوانان و جوانان تشخیص داده می‌شود. انجام جراحی برای برداشتن این تومور مغزی خوش خیم ممکن است چالش‌ برانگیز باشد زیرا اغلب در اعماق ساختارهای حیاتی مغز، به خصوص در بخشی از غده هیپوفیز، شکل می‌گیرند. از آنجا که هیپوفیز نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های بدن دارد، بیماران ممکن است به درمان جایگزینی هورمون نیاز داشته باشند.

گانگلیوسیتوم و گلیوم

هر دو نوع این تومورها از سلول‌های عصبی تشکیل می‌شوند. تومورهای گلیالی بافتی به نام گلیوم، که به عنوان نگهدارنده‌های سلولی و رشته‌های عصبی عمل می‌کنند، از آنها حمایت می‌کنند. همچنین، گانگلیوسیتوما یک نوع نادر از تومور مغزی خوش خیم است که به طور آهسته در سیستم عصبی مرکزی رشد می‌کند. این تومورها معمولا افراد ۱۰ تا ۳۰ ساله را تحت تاثیر قرار می‌دهند و اغلب با صرع همراه هستند.

گلوموس ژوگولار

تومور گلوموس ژوگولار در قسمت استخوانی به نام تمپورال جمجمه و در قسمتی به نام حفره ژوگولار رشد می‌کند. حفره ژوگولار، یک مکان است که ورید ژوگولار و چندین عصب مهم دیگر از جمجمه خارج می‌شوند. این تومورهای نادر، هرچند ممکن است در هر سنی ایجاد شوند، اما در بزرگسالان ۶۰ تا ۷۰ ساله شایع‌تر هستند.

پینهوسیتوم

پینهوسیتوم یک نوع تومور است که غده پینه آل در مغز را درگیر می‌کند و مسئول تولید هورمون تنظیم‌ کننده خواب یعنی ملاتونین است. این تومورها به طور کند رشد می‌کنند و به ندرت به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند.

مننژیوم

تومور مغزی مننژیوم، یک نوع تومور غشایی است که در غشای محافظ اطراف مغز یافت می‌شود و آن را پوشش می‌دهد. این نوع تومورها معمولا نوعی از تومورهای مغزی خوش خیم و شایع در داخل جمجمه هستند که از مننژها نشأت می‌گیرند و دارای ساختارهای غشایی مشابه‌ای است که مغز و نخاع را احاطه می‌کنند. 

آدنوم هیپوفیز

تومورهای هیپوفیز، غده‌ای به اندازه نخود در سطح زیرین مغز هستند که بسیار متداول هستند. این غده، که در پایه مغز و مستقیما در پشت چشم‌ها واقع شده است، مسئول تنظیم هورمون‌های بدن است. آدنوم هیپوفیز

شوانوما یا نوروم آکوستیک

تومورهای عصب آکوستیک، با نام دیگر شوانوما دهلیزی شناخته می‌شوند. این تومورهای شایع، در غلاف عصبی بزرگسالان رشد می‌کنند و اغلب در سلول‌هایی که تکانه‌های عصبی را هدایت می‌کنند، شکل می‌گیرند. شوانوما می‌تواند در هر قسمتی از بدن و در هر سنی ایجاد شود. درمان این نوع تومور وابسته به محل رشد غیرطبیعی بافت و میزان ناراحتی و رشد سریع آن است.

همانژیوبلاستوم

این نوع تومور مغزی خوش خیم، جزو تومورهای عروق خونی مغز قرار دارند و در رگ‌های خونی مغز یافت می‌شوند. این یک نوع بسیار نادر از تومور است که به بافت‌های نزدیک خود حمله نمی‌کند و قبل از بروز علائم قابل درمان است.

 

تومور مغزی خوش خیم در زنان و مردان

یک توضیح علمی در مورد اینکه چرا احتمال وقوع تومور مغزی خوش‌ خیم در زنان نسبت به مردان بیشتر است، مربوط به میزان سطوح بالاتر استروژن در خانم‌ها است. بررسی‌ها نشان داده است که تومورهای خوش‌خیم مننژیوم دارای برخی گیرنده‌های استروژن هستند، به این معنی که ممکن است از طریق هورمون استروژن تغذیه شوند. این موضوع می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی از مننژیوم‌ها در دوران بارداری، زمانی که سطح هورمون‌ها بالاتر از حد طبیعی است، رشد می‌کنند. البته، هنوز بسیاری از جوانب این پدیده ناشناخته است!

نتیجه گیری

در این مقاله، تومور مغزی خوش خیم، که به سایر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابد، مورد بررسی قرار گرفته است. این تومورها عمدتا با استفاده از تصویر برداری تشخیص داده می‌شوند و درمان آنها معمولا با جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی انجام می‌شود. بعد از درمان، افراد معمولا بهبود یافته و به فعالیت‌های روزمره خود ادامه می‌دهند. تصمیمات درمانی همیشه بسته به شرایط بیمار اتخاذ می‌شود و هر نوع درمان ممکن است خطرات و عوارض جانبی خود را داشته باشد.