مراقبت‌های بعد از جراحی ستون فقرات نقش بسیار مهمی در سریع‌تر شدن بهبودی و جلوگیری از بروز عوارض احتمالی دارند. جراحی ستون فقرات یکی از مراحل حساس درمانی است که برای بهبود وضعیت بیمارانی که با مشکلات جدی در این ناحیه مواجه هستند، انجام می‌شود. اما رعایت نکات مراقبتی و پیروی از توصیه‌های پزشکی پس از عمل، می‌تواند تضمینی برای بازگشت سلامتی و کیفیت زندگی باشد. با رعایت حرکات صحیح و ایجاد سبک زندگی مناسب، شما می‌توانید به بهبود کامل و بازگشت به فعالیت‌های روزمره خود نزدیک‌تر شوید. برای آشنایی بیشتر با این نکات مراقبتی تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
انجام مراقبت‌های بعد از عمل برای داشتن دوران نقاهت کم دردسر
بعد از ترخیص بیمار از مرکز جراحی ستون فقرات، باید بر جنبه‌های مختلف دوره نقاهت تمرکز کرد. این موارد شامل فراهم کردن شرایط لازم برای بهبود کامل ستون فقرات، داشتن تغذیه سالم، خواب کافی در شب و افزایش تدریجی فعالیت‌ها طبق برنامه زمانی توصیه‌شده توسط جراح است. آگاهی از مراقبت‌های پس از جراحی قبل از عمل، به شما کمک می‌کند تا دوره نقاهت را آسان‌تر و سریع‌تر طی کرده و به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید. مهم‌ترین توصیه برای دوران بهبود پس از جراحی ستون فقرات و گردن، رعایت دقیق دستورات جراح است تا بتوانید فرایند بهبودی را با ایمنی و سرعت بیشتری تجربه کنید.
مراقبت‌های بعد از عمل جراحی ستون فقرات در بیمارستان
بعد از جراحی دیسک کمر، در طول زمان بستری در بیمارستان مراقبت‌هایی برای بیمار انجام می‌شود:
بخش ریکاوری
دوران نقاهت پس از عمل در بخش مراقبت‌های پس از بیهوشی (PACU) شروع می‌شود. متخصص وضعیت بیمار را تحت نظر می‌گیرد و نیازهای وی را برطرف می‌کند تا احتمال بروز عوارض پس از جراحی ستون فقرات به حداقل برسد.
بیهوشی و به هوش آمدن
بازیابی از بیهوشی، علیرغم زمان کوتاهی که برای بیهوش شدن لازم است، زمان بیشتری برای به هوش آمدن می‌طلبد. متخصص بیهوشی در طول جراحی، بیمار را در حالت خواب عمیق نگه می‌دارد. در این مدت، عضلات و چربی مقداری از داروی بیهوشی را جذب می‌کنند و میزان آن در مغز و خون در سطح مطلوبی حفظ می‌شود. برای دفع داروی بی‌حسی از بافت‌های بدن، مدتی زمان می‌برد. عوامل متعددی بر مدت زمان بیهوش ماندن بیمار تأثیر دارند، از جمله داروهای مصرف شده قبل از عمل، نوع بیهوشی و مدت زمان بیهوشی در طی جراحی. شنوایی اولین حسی است که پس از بیهوشی عمومی بازمی‌گردد، به همین دلیل، کارکنان بخش PACU با یک لحن آرامش‌بخش با بیمار درباره وضعیت و اقداماتی که صورت می‌گیرد، صحبت می‌کنند.
ارزیابی نیازهای بیمار و علائم حیاتی
در بخش PACU، دستگاه‌های خاصی مانند کاف فشارخون، اکسیمتر برای اندازه‌گیری نبض و رابط‌های EKG برای نظارت بر وضعیت قلب، به بیمار متصل می‌شوند تا علائم حیاتی را به صورت خودکار نشان دهند. همچنین، بیمار داروها و مایعات را از طریق سرم درون وریدی دریافت می‌کند. سوند ادراری نیز برای جمع‌آوری ادرار استفاده می‌شود تا پرستار بتواند عملکرد کلیه و میزان آب بدن را از این طریق بررسی کند. پرستار به طور مداوم وضعیت کلی بیمار را ارزیابی می‌کند تا عوارض پس از جراحی ستون فقرات را به حداقل رسانده و بهبودی بیمار را نظارت کند. علاوه بر این، پرستار پتوی گرمی را دور بدن بیمار پیچیده تا احساس سرما در بیماران پس از جراحی را کاهش دهد.
مدیریت درد
به دلیل اثرات موثر داروی بیهوشی پس از عمل، بیمار ممکن است تا یک مدت درد را حس نکند. با این حال، روش‌های دیگری نیز برای بهبود اثر بیهوشی و کاهش درد مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از روش‌های مدیریت درد پس از جراحی ستون فقرات، کنترل درد توسط بیمار (PCA) است. در این روش، بیمار با فشردن یک دکمه روی دستگاه PCA، می‌تواند دوز داروی مسکن را خودکار کنترل کند.
دستگاه PCA یک پمپ کامپیوتری است که به طور برنامه‌ریزی شده، مقدار کمی از داروی مسکن را به طور مداوم در سرم آزاد می‌کند. پزشک پارامترهای دستگاه را به گونه‌ای تنظیم می‌کند که بیمار مقدار مناسبی از دارو را دریافت کند. در ابتدا، بیمار از طریق سرم با کنترل دستگاه PCA مسکن دریافت می‌کند و سپس با داروهای مسکن خوراکی جایگزین می‌شود. بیمار خواسته می‌شود اگر هنوز درد شدیدی دارد، این موضوع را به پزشک یا پرستار اطلاع دهد.
تنفس صحیح
دراز کشیدن به مدت طولانی باعث انباشت مایعات در ریه‌ها می‌شود. بنابراین، پرستار به بیمار کمک می‌کند تا نشسته شود، نفس عمیق بکشد و سرفه کند. این اقدام باعث شل شدن ترشحات و کمک به دفع آنها می‌شود و از بروز عفونت ریه جلوگیری می‌کند. نفس عمیق کشیدن باعث افزایش گردش خون می‌شود و به دفع داروی بیهوشی کمک می‌کند. برخی بیماران از دستگاه اسپیرومتر استفاده می‌کنند، اسپیرومتر یک دستگاه است که توانایی بیمار را در نفس عمیق کشیدن (ظرفیت ریه) اندازه‌گیری می‌کند و به عنوان یک محرک عمل می‌کند تا بیمار درک کند که چقدر نفس عمیق می‌کشد.
مراقبت‌های لازم در روزهای اول بعد از جراحی ستون فقرات
بعد از جراحی ستون فقرات توسط بهترین جراح ستون فقرات، مراقبت‌های اولیه اهمیت زیادی در بهبودی و جلوگیری از عوارض احتمالی دارند. در روزهای اول، بیمار باید از حرکت‌های ناگهانی و بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کند. استراحت و خواب کافی، مهم‌ترین عامل در کاهش التهاب و بهبود سریع‌تر است. همچنین رعایت نکات زیر بسیار مهم است:
داروهای تجویز شده: بیمار باید داروهای مسکن و ضدالتهاب را طبق تجویز پزشک مصرف کند.
پوزیشن خواب: خوابیدن به پشت با یک بالش کوچک زیر زانوها یا خوابیدن به پهلو با یک بالش بین پاها می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
محدودیت در حرکت: بیمار باید از خم شدن، چرخیدن یا حرکات سنگین پرهیز کند، زیرا ممکن است به بخیه‌ها و ناحیه جراحی آسیب بزند.
مصرف مایعات و غذاهای سبک: برای جلوگیری از یبوست، مصرف آب و مواد غذایی فیبردار توصیه می‌شود.
این مراقبت‌ها در روزهای اول پس از جراحی برای کمک به بدن در ترمیم و کاهش احتمال عوارض بسیار مهم هستند.
نحوه خوابیدن بعد از جراحی ستون فقرات برای کاهش درد و بهبود سریع‌تر
نحوه خوابیدن بعد از جراحی ستون فقرات تاثیر زیادی بر کاهش درد و بهبود سریع‌تر دارد. بهترین وضعیت خواب به‌طور معمول خوابیدن به پشت با بالشت زیر زانوها است. این کار به کاهش فشار روی ستون فقرات کمک می‌کند. نکات زیر می‌تواند به خواب راحت‌تر و کاهش درد کمک کند:
خوابیدن به پشت: قرار دادن یک بالش کوچک زیر زانوها به کاهش فشار بر کمر کمک می‌کند.
خوابیدن به پهلو: خوابیدن به پهلو با قرار دادن یک بالش بین زانوها می‌تواند از چرخش ناگهانی کمر جلوگیری کرده و راحتی بیشتری فراهم کند.
خودداری از خوابیدن روی شکم: این حالت می‌تواند فشار زیادی به ستون فقرات وارد کند و بهتر است تا چندین هفته از آن اجتناب شود.
استفاده از تشک و بالش مناسب نیز بسیار مؤثر است و در کنار رعایت این نکات، بهبودی و راحتی بیشتری فراهم می‌کند.
رژیم غذایی مناسب برای بهبود سریع‌تر بعد از جراحی ستون فقرات
تغذیه نقش مهمی در بهبودی سریع‌تر پس از جراحی دارد. رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب و تسریع بهبود زخم‌ها کمک کند. توصیه‌های غذایی زیر برای بهبودی پس از جراحی ستون فقرات مفید است:
پروتئین‌ها: مواد پروتئینی به بازسازی بافت‌های آسیب دیده و بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کنند. منابع پروتئین شامل گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، و حبوبات است.
ویتامین C: این ویتامین به تولید کلاژن و ترمیم زخم‌ها کمک می‌کند. مصرف مرکبات، فلفل دلمه‌ای و توت‌ها منابع غنی ویتامین C هستند.
کلسیم و ویتامین D: این دو ماده برای تقویت استخوان‌ها ضروری هستند. محصولات لبنی، سبزیجات برگ‌دار و ماهی سرشار از کلسیم و ویتامین D هستند.
فیبر: مصرف مواد غذایی فیبردار مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل برای جلوگیری از یبوست ناشی از داروها توصیه می‌شود.
مصرف آب کافی نیز به هیدراته نگه‌داشتن بدن و جلوگیری از خشکی مفاصل کمک می‌کند. این رژیم غذایی مناسب می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ نکات مهم پس از جراحی ستون فقرات
بعد از جراحی ستون فقرات، دانستن علائم خطرناک و زمان مراجعه به پزشک از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید:
درد شدید و غیرقابل کنترل: اگر درد شدید و مداوم داشتید که با داروها کاهش نمی‌یابد، به پزشک اطلاع دهید.
تب و علائم عفونت: بروز تب، قرمزی یا ترشح از محل جراحی ممکن است نشانه عفونت باشد.
بی‌حسی یا ضعف ناگهانی: اگر احساس بی‌حسی یا ضعف شدید در پاها یا بازوها کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
مشکلات ادراری و روده‌ای: دشواری در کنترل ادرار یا اجابت مزاج می‌تواند نشانه‌ای از مشکل جدی باشد.
پیگیری این علائم و مراجعه به پزشک در زمان مناسب می‌تواند از بروز عوارض احتمالی پیشگیری کرده و به بهبود بهتر کمک کند.
اقدامات لازم برای تسهیل و تسریع بهبودی پس از جراحی ستون فقرات
برای تسریع و تسهیل دوران بهبودی بعد از عمل ستون فقرات لازم است مراقبت‌های بعد از جراحی ستون فقرات زیر را در نظر داشته باشید:
حمام رفتن
بین 2 تا 5 روز بعد از جراحی (بسته به صلاح دید پزشک) اجازه دارید به حمام بروید ولی برای شستت و شو حتماً از شامپوی بچه استفاده کنید.
رسیدگی به پانسمان‌ها
لازم است پانسمان زخم به صورت روزانه تعویض شود تا از بروز عفونت و سایر مشکلات جلوگیری به عمل آید ولی به هیچ عنوان بتادین را مستقیما روی زخم نریزید زیرا ترمیم زخم را دشوار می کند بلکه تنها اطراف زخم را با بتادین شست و شو دهید.
طب فیزیکی
طب فیزیکی و فیزیوتراپی یکی از مهم‌ترین روش‌های توانبخشی است. متخصص روش صحیح حرکت کردن و انجام دادن فعالیت‌ها را با هدف پیشگیری از درد و نگه داشتن ستون فقرات در یک وضعیت ایمن به بیمار آموزش می‌دهد. همچنین متخصص طب فیزیکی روش ایمن پایین آمدن از تخت و بلند شدن از صندلی، لباس پوشیدن و لباس درآوردن، روش صحیح نگه داشتن ستون فقرات هنگام انجام دادن فعالیت‌های مختلفی مانند بلند کردن و حمل اشیاء را به بیمار آموزش می‌دهد.
بریس
کمربند طبی یا بریس ستون فقرات را در دوران نقاهت ثابت نگه می‌دارد. بیمار باید بریس را هنگام نشستن یا راه رفتن ببندد و فقط آن را در زمان‌هایی که پزشک اجازه داده است، باز کند.
بایدها و نبایدهای پس از جراحی فقرات چیست؟
نبایدهای پس از جراحی ستون فقرات به اندازه بایدهای آن مهم است. اگر به تازگی عمل جراحی ستون فقرات انجام داده‌اید، موارد زیر برای شما ممنوع است.
عجول بودن
دوران نقاهت پس از جراحی ستون فقرات، بسته به نوع و گستردگی عمل، چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. مهم‌ترین نکته این است که عجله نکنید و به امید کوتاه‌تر کردن دوران بهبود به بدن فشار نیاورید، چون دقیقاً نتیجه عکس خواهد داد. به بدن زمان بدهید تا کاملاً التیام بیابد.
بالا و پایین رفتن از پله‌ها
یک یا دو بار در روز بالا و پایین رفتن از پله‌ها در چند هفته اول پس از عمل اشکالی ندارد، اما زیاده‌روی نکنید.
خم شدن از کمر
به جای آن که از کمر خم شوید، زانوها را خم کنید، سرپا بنشینید و اشیاء را بلند کنید.
بلند کردن اشیاء سنگین
به هیچ وجه اشیاء سنگین‌تر از 4.5 کیلوگرم بلند نکنید، یعنی بلند کردن سبد رخت، کیسه‌های خرید یا بچه‌های کوچک ممنوع. اگر عمل فیوژن ستون فقرات انجام داده‌اید، تا زمانی که پزشک اجازه نداده است، اشیاء را بالای سر نبرید.
رانندگی
رانندگی حداقل تا دو هفته پس از جراحی ممنوع استف به علاوه سعی کنید که به عنوان یک مسافر نیز مدت کمتری در ماشین بنشینید.
استعمال دخانیات
سیگار کشیدن یا استعمال هر گونه دخانیات فرایند التیام را مختل می‌کند. بنابراین لازم است از هر گونه مواد مخدر دوری نمایید.
|
اگر با علائم زیر مواجه شدید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید |
|
اگر تب کردید، دست‌ها یا پاهایتان بی‌حس شد، دچار بی‌اختیا ری مدفوع یا ادرار شدید یا ادرار کردن برایتان سخت شد، یا اگرکمردردتان تشدید شد و درد با استراحت کردن و مصرف مسکن نیزتسکین نیافت، تردید نکنید و حتماً با پزشک معالج خود تماس بگیرید. |
تمرینات و فعالیت‌های مجاز بعد از جراحی ستون فقرات
بعد از جراحی ستون فقرات، برای جلوگیری از سفتی عضلات و افزایش گردش خون، انجام تمرینات و فعالیت‌های ملایم ضروری است. با این حال، این فعالیت‌ها باید تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شوند. برخی از تمرینات و فعالیت‌های مجاز شامل موارد زیر است:
پیاده‌روی سبک: پیاده‌روی‌های کوتاه و مکرر در روز می‌تواند گردش خون را بهبود بخشد و عضلات را فعال نگه دارد.
تمرینات تنفسی: انجام تمرینات تنفسی عمیق به بهبود اکسیژن رسانی و کاهش استرس کمک می‌کند.
تمرینات کششی ملایم: با مشورت فیزیوتراپیست، تمرینات کششی ساده می‌تواند برای کاهش سفتی و درد عضلات مؤثر باشد.
تا زمانی که پزشک اجازه نداده، از انجام ورزش‌های سنگین و تمرینات با فشار بالا خودداری کنید. به‌تدریج، با گذشت زمان، می‌توانید فعالیت‌های بیشتری انجام دهید.
قبل از شروع انجام فعالیت‌ها با پزشک معالج خود مشورت کنید تا ایشان بهترین زمان را برای ازسرگیری تدریجی فعالیت‌ها تعیین کنند. برخی بیماران می‌توانند فعالیت‌های سبکی مانند راه رفتن را چند روز پس از عمل شروع کنند، حال آن که اگر جراحی شدیدتر باشد، ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا بیمار بتواند از تخت پایین بیاید و حرکت کند. شنا، گلف، دویدن یا هرگونه فعالیت بدنی سنگین بدون تایید پزشک ممنوع است.
ورزش درمانی پس از جراحی کمر
ورزش درمانی بعد از جراحی دیسک کمر یکی از مراقبت‌های بعد از جراحی ستون فقرات است. انجام ورزش‌های زیر تحت نظر پزشک به تسریع بازگشت سلامتی شما کمک خواهد کرد.
لغزاندن بدن روی دیوار
پشت به دیوار بایستید و پاها را حدوداً 25 سانتیمتر جلوتر بگذارید. هر دو زانو را به آهستگی خم کنید و بالاتنه را پایین بیاورید. 10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس حرکت را تکرار کنید.
بالا بردن پاشنه‌ها
همان طور که به پشت دراز کشیده‌اید، مچ پاها را به آرامی به سمت بدن بلغزانید و زانوها را خم کنید. سپس پاها را به آهستگی صاف کنید. حرکت را 10 بار برای هر دو پا انجام دهید.
کشش عضلات همسترینگ
به پشت دراز بکشید و پاها را صاف مقابلتان دراز کنید. دست‌ها را زیر ران بگذارید و زانو را به آرامی تا جایی صاف کنید که کشش ملایمی را حس کنید. 20 ـ 10 ثانیه در این حالت بمانید، سپس حرکت را برای پای دیگر تکرار کنید.
ورزش درمانی پس از جراحی مهره‌های صدری و فوقانی
انجام ورزش‌های زیر تحت نظر پزشک می‌تواند به روند بهبودی شما کمک کند.
حرکت پروانه
بایستید یا بنشینید، کف دست‌ها را به گونه‌ای روی شانه‌ها بگذارید که نوک انگشتان رو به پایین باشد. دست‌ها را در این حالت نگه دارید و آرنج‌ها را به هم بچسبانید یا تا جایی که می‌توانید به هم نزدیک کنید. 10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس حرکت را تکرار کنید.
کشش گربه
چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید، بهتر است تشک یا فرش زیر بدن بیاندازید تا زانوها آسیب نبیند. زانوها را به عرض لگن از هم باز کنید و هر دو کف دست را مستقیم زیر شانه بگذارید. همان طور که نفس‌تان را بیرون می‌دهید، کمر را قوس بدهید و سر و استخوان دنبالچه را پایین بیاورید. همان طور که نفس را داخل می‌کشید و سر و استخوان دنبالچه را بالا می‌برید، کمر را پایین بیاورید. این حرکت را هر چند بار که می‌توانید، تکرار کنید.
کبری
دمر روی فرش یا تشک دراز بکشید، روی پاها را روی زمین و دست‌ها را زیر شانه بگذارید و ارنج‌ها را بکشید. هنگام انجام عمل دم، بدن را روی بازوها بالا بکشید تا سر و قفسه سینه از روی زمین بلند شود. حتماً استخوان شرمگاهی و کمر را روی زمین نگه دارید. 20 ثانیه در این حالت بمانید و حرکت را 5 بار تکرار کنید.
سخن پایانی
در نهایت، مراقبت‌های پس از جراحی ستون فقرات نه تنها به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند، بلکه از بروز عوارض احتمالی نیز جلوگیری می‌کند. توجه به توصیه‌های پزشکی، انجام فعالیت‌های بدنی به شکل اصولی و ایجاد یک سبک زندگی مناسب می‌تواند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد و به بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره کمک کند. با دقت به نیازهای بدنتان و مراجعه منظم به پزشک، می‌توانید این مسیر را با اطمینان و آرامش طی کنید و به زندگی فعال و سالم خود بازگردید.
