سردرد به دردی اطلاق میشود که در ناحیه سر و پشت گردن احساس میشود. درد ناشی از این عارضه از بافت‌ها و ساختارهایی که جمجمه را احاطه می‌کنند، ریشه می‌گیرد. این درد از آنجا ناشی میشود که مغز به طور مستقیم هیچ عصبی (الیاف درد) ندارد که باعث احساس درد شود. عواملی مانند تورم و تحریک لایه نازک محافظت‌کننده استخوان‌ها (پریاستیوم استخوان)، عضلاتی که جمجمه، سینوس، چشمان و گوش‌ها را دربرگرفته‌اند، و بافت‌های نازکی که سطح مغز، ستون فقرات، عروق مغزی، رگ‌ها و اعصاب را پوشش می‌دهند، می‌توانند منجر به سردرد شوند. سردرد ممکن است به صورت خفیف، شدید، ضربان‌دار، مداوم و یا تناوبی باشد.
[shortcode-variables slug=”alert”] سردرد یکی از شایع ترین مشکلات امروز است. سردرد انواع مختلفی دارد و عوامل مختلفی باعث سردرد میشود که شناسایی نوع و عامل سردرد در درمان نقش مهمی دارد. برای تشخیص و درمان سردرد لازم است که به متخصص مغز و اعصاب با تجربه مراجعه شود. [shortcode-variables slug=”name”] به عنوان پزشک متخصص مغز و اعصاب متبحر به بیماران در تشخیص نوع سردرد و درمان آن کمک میکند. برای مشاوره، کسب آگاهی بیشتر و مراجعه می توانید از طریق شماره [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
دسته‌بندی سردردها
ترجمه تصویر از سمت چپ: سینوسی، تنشی، میگرنی، خوشهای
در این قسمت به معرفی سه دسته‌ی اصلی سردرد براساس منبع درد می‌پردازیم:
- سردردهای اولیه
- سردردهای ثانویه
- درد پشت سر، درد صورت و سایر دردها
البته باید یادآور شد که در برخی مواقع بیمار دارای علائمی است که با بیش از 1 نوع سردرد سازگار است و یا در آن واحد ممکن است بیش از یک نوع سردرد را داشته باشد.
سردردهای اولیه کدامند؟
سردرهای میگرنی، تنشی، خوشهای و برخی از سردردهای دیگر که کمتر رایج هستند در دسته سردردهای اولیه قرار دارند.
- سردردهای تنشی از شایع‌ترین نوع سردردهای اولیه هستند. این نوع سردرد در بین زنان بیشتر از مردان مشاهده میشود.
- سردردهای میگرنی دومین نوع رایج سردردهای اولیه هستند. این نوع سردرد ممکن است هم کودکان و هم بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد. دختران و پسران قبل از سن بلوغ معمولا به یک نسبت دچار این نوع سردرد میشوند اما بعد از بلوغ در بین زنان بیشتر می‌باشد.
- سردردهای خوشهای نوع نادر سردردهای اولیه هستند. این نوع سردرد معمولا در در مردان (اواخر 20 سالگی) رایج‌تر است اما با این وجود ممکن است زنان و کودکان را هم درگیر خود کند.
سردردهای اولیه کیفیت زندگی هر فردی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. سردرد در برخی از افراد هرزگاهی رخ داده و ممکن است خیلی زود برطرف شود اما در برخی ممکن است موجب مختل شدن زندگی شود. با وجود این‌که این سردردها خطرناک نیستند اما ممکن است با علائم سکته مغزی مرتبط باشند. بسیاری از بیماران سردردهای شدید را با سردردهای میگرنی اشتباه می‌گیرند. اما لازم به ذکر است که میزان درد نمی‌تواند دلیل خوبی برای تشخیص سردرد میگرنی باشد.
سردردهای ثانویه کدامند؟
سردردهای ثانویه ناشی از مشکلات ساختاری و عفونی در سر و گردن رخ می‌دهند. این نوع سردردها شامل یک گروه گسترده از علل است، از جمله درد دندان ناشی از عفونت دندان یا سینوس، و همچنین بیماریهای خطرناک مانند خونریزی مغزی، آنسفالیت و مننژیت. سردردهای تروماتیک نیز در این گروه قرار می‌گیرند و ناشی از ضربه به مغز هستند. همچنین، سردردهای ناشی از مصرف مواد مخدر، مصرف بیش از حد داروهای مسکن و سردردهای الکلی نیز در دسته سردردهای ثانویه قرار می‌گیرند. افراد مست در اغلب موارد، در روز بعد از مصرف الکل به دلیل تأثیرات الکل و خشکی بدن، با سردرد مواجه میشوند.
درد پشت سر، درد صورت و سایر دردها
واژه نورآلژی که از ترکیب دو کلمه‌ی عصب و آلژیا تشکیل شده به معنای درد عصبی است. التهاب یکی از 12 اعصاب جمجمه ای مغز موجب درد پشت سر میشوند. اعصاب جمجمه ای نقش کنترل عضلات را برعهده داشته و سیگنال‌های حسی نظیر درد را از سر و گردن به مغز و بالعکس ارسال می‌کنند. نورآلژی عصب سه‌قلو شایع ترین نوع درد پشت سر است که میتواند عصب سه قلو (عصب پنجم جمجمه ای) را تحت تاثیر قرار دهد. عصب سه‌قلو یک عصب مغزی با ریشه‌های حسی و حرکتی است که اعصاب صورت را تامین میکند. تحریک و التهاب عصب سه‌قلو میتواند موجب درد شدید صورت شود.
17 نوع مختلف سردرد
سردردها معمولا با توجه به گروهی که به آن تعلق دارند دسته بندی میشوند. انواع رایج سردرد شامل:
- سردردهای اولیه تنشی اپیزودیک
- سردردهای اولیه تنشی مزمن
- سردردهای اولیه انقباض عضلانی
- سردردهای اولیه میگرنی همراه با اورا
- سردردهای اولیه میگرنی بدون اورا
- سردردهای اولیه خوشهای
- سردرد یک طرفه حمله‌ای (نوعی سردرد خوشهای)
- سردرد اولیه همراه باسرفه
- سردرد اولیه ناشی از دندان درد
- سردرد اولیه مرتبط با رابطه جنسی
- سردرد اولیه ناشی از سرماخوردگی
- سردردهای اولیه هیپنیک ( موجب بیدار شدن از خواب میشود)
- سردردهای همی‌کرانیا (سردردهای مداوم یک طرفه که تنها سمت راست یا چپ صورت را درگیر میکند)
- سردردهای مداوم و مزمن روزانه
- سردردهای پشت سر و سایر سردردهای ناشی از التهاب عصب جمجمه
- سردردهای نورآلژی عصب سه‌گانه و التهاب عصب جمجمه
- سردردهای ثانویه ناشی از:
o تروما
o اختلالات
o عفونت
o مشکلات ساختاری در استخوان‌ها، دندان، چشم، گوش، بینی، سینوس و ساختارهای دیگر
o مصرف زیاد مواد مخدر یا ترک مواد
چه عواملی موجب سردرد میشوند؟
التهاب یا تحریک ساختارهایی که مغز را احاطه می‌کنند و یا آسیب به عملکرد مغز می‌رسانند، باعث سردرد میگرنی میشوند. زیرا مغز به طور خودی خود فاقد الیاف عصبی است، بنابراین هر گونه اختلال در ناحیه شانه، گردن، جمجمه و صورت میتواند منجر به سردرد شود.
بیماریهای سیستمیک مانند عفونت یا کم آبی بدن نیز ممکن است با سردرد همراه باشند. این نوع سردردها معمولاً به عنوان سردردهای سیستمیک شناخته میشوند. تغییرات در جریان خون، گردش خون و یا تروما نیز می‌توانند باعث سردرد شوند. همچنین، هرگونه تغییر در ساختار مغز ناشی از مصرف دارو، ترک مواد مخدر و یا مصرف بیش از حد مواد، ممکن است منجر به سردرد شود. با توجه به تفاوت‌های فردی، سردردها نیز در افراد مختلف متفاوت هستند. تشخیص الگوها یا پیش‌بینی عوامل مانند تغذیه، استرس و سایر عوامل با معاینه فیزیکی و بررسی علائم مرتبط، به تشخیص علت سردرد در افراد کمک میکند.چه عواملی موجب سردردهای تنشی میشوند؟
اگرچه سردردهای تنشی از رایج‌ترین نوع سردردها هستند، اما هنوز علت دقیق آنها مشخص نیست. انقباض عضلات احاطه‌کننده جمجمه یکی از احتمالات علت سردردهای تنشی است. وقتی این عضلات تحت فشار قرار می‌گیرند، ممکن است التهاب و اسپاسم داشته باشند و به سردرد منجر شوند. محل‌های شایع بروز این التهاب و اسپاسم عبارتند از: پایه جمجمه که عضلات گردن در آن قرار دارند، گیجگاه‌ها که عضلات حرکت‌دهنده فک در آن قرار دارند، و نقاط رایج در پیشانی. با این حال، تحقیقات محدودی برای تأیید دقیق علت سردردهای تنشی وجود دارد.
فرضیه‌ای وجود دارد که سردردهای تنشی ناشی از فشار فیزیکی بر عضلات سر رخ می‌دهند. به عنوان مثال، این فشار میتواند باعث فشار دادن عضلات دربرگیرنده جمجمه به دندان‌ها شود و اسپاسم آنها را ایجاد کند. عوامل استرس‌زای فیزیکی نیز می‌توانند سبب سردرد تنشی شوند، مانند کارهای سنگین یا نشستن طولانی پشت میز و تمرکز طولانی روی کامپیوتر. استرس و فشارهای روحی نیز ممکن است باعث انقباض عضلات دربرگیرنده جمجمه شده و سردردهای تنشی را ایجاد کنند.
چه عواملی موجب سردردهای خوشهای میشوند؟
سردردهای خوشهای سردردهایی هستند که به صورت دوره‌ای و متناوب رخ می‌دهند. آنها ممکن است در یک زمان خاص در طول روز، به مدت چند روز یا چند هفته ظاهر شده و سپس برای ماه‌ها یا سال‌ها بهبود یابند و در این مدت بیمار هیچگونه سردردی نداشته باشد. سردردهای خوشهای اغلب در زمان خاصی از روز و به خصوص در نیمه شب رخ می‌دهند و می‌توانند باعث بیدارشدن شخص از خواب شوند. علت دقیق سردردهای خوشهای هنوز مشخص نشده است، اما انتشار ناگهانی موادی مانند هیستامین و سرتونین در مغز ممکن است یکی از عوامل ایجاد سردردهای خوشهای باشد. هیپوتالاموس که در پایه مغز واقع شده است، یک بخش مهم از مغز است که در کنترل ساعت زیستی بدن نقش دارد و ممکن است منبع سردردهای خوشهای باشد. اسکن مغز بیماران مبتلا به سردردهای خوشهای، فعالیت‌های غیرطبیعی در هیپوتالاموس را نشان می‌دهد.
سردردهای خوشهای:
- ممکن است ژنتیکی بوده و در بین اعضای خانواده مشاهده شود.
- ممکن است ناشی از تغییر در الگوهای خواب باشد.
- ممکن است ناشی از مصرف داروهایی نظیر نیتروگلیسیرین که برای درمان بیماری های قلبی استفاده میشود باشد.
درصورتی که فردی مستعد سردردهای خوشهای باشد عوامل دیگری نظیر مصرف دخانیات، الکل، برخی از خوراکی‌ها ازجمله شکلات و غذاهای حاوی نیتریت نظیر گوشت دودی ممکن است موجب سردرد شود.
کدام بیماری‌ها موجب سردردهای ثانویه میشوند؟
سردرد عارضه‌ای است که با بیماریهای دیگر درارتباط است. با وجود این‌که علت سردردهای اولیه شرایط بالینی دیگر نمی‌باشند اما سردردهای ثانویه ناشی از بیماری نهفته و صدماتی هستند که نیاز به تشخیص و درمان دارند. کنترل علائم سردرد باید همزمان با انجام آزمایشات تشخیص پزشکی انجام شود. برخی از علل سردردهای ثانویه ممکن است خطرناک و کشنده باشد. درصورتی که علل سردرد محدود باشد تشخیص و درمان زودهنگام ضروری خواهد بود.
آسیب سر و گردن
آسیب وارده به مغز ممکن است منجربه خونریزی در فواصل بین مننژها یا بافت مغز (خونریزی درون مغزی) شود. مننژها لایه‌های بافتی هستند که مغز (فضاهای سابدورال، اپیدورال و ساب آراکنوئید) را احاطه کرده‌اند.
- ادم یا تورم بدون خونریزی در درون مغز ممکن است موجب سردرد و تغییر در عملکرد مغز شود.
- ضربه مغزی و آسیب سر بدون خونریزی. سردرد یکی از نشانه‌های سندروم پس از ضربه مغزی است.
- ضربه شدید به گردن می تواند منجربه سردرد شود.
مشکلات رگ‌های خونی در سر و گردن
- سکته مغزی یا حمله ایسکمیک
- بدشکلی شریان وریدی هنگامی که دچار سوراخ و نشت میشوند.
- آنوریسم عروق مغزی و خونریزی ساب آراکنوئید. آنوریسم یا به عبارتی ضعیف شدن دیواره شریان خونی ممکن است گسترش یافته و منجربه نشت خون و درنهایت سردرد شود. این شرایط میتواند زنگ اخطاری باشد برای وقوع فاجعه خونریزی مغز در آینده
- تورم سرخرگ کاروتید
- آرتریت گیج‌گاهی: تورم سرخرگ های گیج گاهی
مشکلات مغزی ناشی از رگ‌های غیرخونی
- تومورهای مغزی، که شامل تومورهای اولیه که در مغز هستند و همچنین متاستاز است که ناشی از سرطان در یک عضو دیگر بدن است.
- تشنج
- افزایش خوش خیم فشار خون داخل جمجمه که به تومور کاذب مغزی معروف است. علت این عارضه نامشخص است و با وجود این که ممکن است در هر سنی رخ دهد اما بیشتر در بین زنان جوان و خیلی چاق مشاهده می شود. افزایش فشارخون درون جمجمه می تواند موجب سردرد شده و در صورت عدم درمان و پیگیری میتواند منجربه نابینایی گردد.
مصرف دارو یا مواد مخدر (همچنین ترک مواد)
مصرف برخی از داروها ممکن است عاملی برای ایجاد سردرد باشد. به عنوان مثال، داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال نعوذ، فشار خون و بیماریهای قلبی ممکن است سبب سردرد شوند. همچنین، مصرف مکرر داروهای مسکن مانند استامینوفن (تیلنول و سایر نام‌های تجاری)، آسپرین، ایبوپروفن (ادویل)، داروهای ضدافسردگی حاوی کافئین و داروهای ضدمخدر و دیگر داروهای تجویزی ممکن است منجر به سردرد شوند. اما لازم به ذکر است که هر فرد به طور متفاوت به داروها واکنش نشان می‌دهد و عوارض جانبی ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. در صورت بروز سردرد پس از مصرف داروها، مهم است با پزشک خود مشورت کنید تا به بررسی علت سردرد و اداره درمان مناسب بپردازید.
عفونت
- مننژیت
- آنسفالیت
- اچ آی وی یا ایدز
- عفونت‌های سیستمیک (نظیر آنفولانزا و سینه پهلو)
تغییرات محیط داخلی بدن
- فشار خون بالا
- کم آبی
- کم کاری تیروئید
- دیالیز کلیه
مشکلات مرتبط با چشم، گوش، بینی، گلو، دندان، سینوس و گردن
- عفونت سینوس
- دندان درد
- آب سیاه
- ورم عنبیه چشم
سردرد را چگونه با دارو درمان کنیم؟
درمان سردرد به وسیله استراحت و مصرف داروهای مسکن از جمله روش‌های شایع است. داروهای مسکن عموماً در داروخانه‌ها به صورت عمومی و بدون نیاز به نسخه پزشک موجود هستند. در برخی موارد، پزشکان ممکن است با تجویز داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای، داروهای گیرنده سروتونین، داروهای ضدصرع و بتابلوکرها به درمان سردرد بپردازند. در این موارد، منطقی است که داروها را طبق توصیه و تجویز پزشک مصرف کنید، زیرا مصرف زیاد داروهای مسکن ممکن است به جای کاهش درد، سبب ایجاد سردرد شود. همچنین، کاهش یا ترک داروهای مسکن میتواند منجر به بازگشت سردرد شود. در موارد شدید، ممکن است نیاز به بستری کوتاه مدت در بیمارستان باشد.
درمان های خانگی سردرد
در این قسمت به معرفی مواردی می‌پردازیم که با رعایت و انجام آنها در منزل می توان خطر ابتلا به سردرد را کاهش داد:
- قرار دادن کیسه آب گرم یا آب یخ روی گردن. البته نباید خیلی گرم یا سرد باشند.
- در صورت امکان، اجتناب از عوامل استرس‌زا و توسعه راهکارهای مقابله با استرس‌های اجتناب ناپذیر
- مصرف منظم غذا و کنترل میزان قند خون. با وجود این‌که در موارد نادر آب گرم میتواند موجب درمان سردرد شود اما دوش آب گرم ممکن است در درمان سردرد بی تاثیر نباشد. ورزش منظم و استراحت کافی به سلامت عمومی و کاهش استرس کمک شایانی میکند.
- استفاده از چای زنجبیل و دارچین به علت خواص ضد التهابی که دارند میتواند سبب کاهش درد شود همچنین در سردرد های میگرنی میتوان از عرق استخدوس استفاده کرد یا با کشیدن یک برش لیمو ترش بر پیشانی درد را کاهش داد.
- ماساژ فاصله بین انگشت شست و اشاره نیز به کاهش درد کمک میکند.
