پارگی دیسک گردن یکی از شایع‌ترین دلایل دردهای گردنی و تیرکشیدن به شانه و بازوهاست. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که ماده ژله‌ای داخل دیسک بین مهره‌ای از جای خود بیرون زده و به ریشه‌های عصبی فشار وارد می‌کند. اگرچه شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است، اما شناخت به‌موقع این بیماری و اقدام به درمان آن می‌تواند از پیشرفت درد و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. در ادامه با علائم، علل و روش‌های درمان پارگی دیسک گردن بیشتر آشنا می‌شوید.
پارگی دیسک گردن چیست؟
پارگی دیسک گردن یکی از مشکلات رایج ستون فقرات گردنی است که در اثر بیرون زدگی ماده ژله‌ای داخل دیسک (هسته دیسک) از لایه محافظ بیرونی آن ایجاد می‌شود. این بیرون زدگی می‌تواند به ریشه‌های عصبی اطراف فشار وارد کند و باعث ایجاد درد، بی‌حسی، گزگز یا ضعف در گردن، شانه‌ها، بازوها و حتی انگشتان دست شود.
دیسک‌های گردنی مانند بالشتک‌هایی بین مهره‌های گردن قرار دارند و نقش ضربه‌گیر را ایفا می‌کنند. اما با افزایش سن، حرکات ناگهانی، آسیب‌های ورزشی یا وضعیت‌های نادرست بدنی، ممکن است این دیسک‌ها دچار پارگی یا فتق شوند. اگر این عارضه به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند منجر به درد مزمن و محدودیت حرکتی شود.
علت پارگی دیسک گردن چیست؟
پارگی دیسک گردن علل مختلفی دارد که در ادامه هرکدام از این علل را بررسی می‌کنیم:
افزایش سن (فرسایش تدریجی یا دژنراسیون)
با بالا رفتن سن، ساختار دیسک‌های بین‌مهره‌ای به مرور تحلیل می‌رود. دیسک‌ها خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و خشک‌تر می‌شوند. این روند به طور طبیعی باعث ترک خوردگی لایه خارجی دیسک (آنولوس فیبروزوس) شده و زمینه را برای بیرون زدگی ماده ژله‌ای داخل دیسک (نوکلئوس پولپوزوس) فراهم می‌کند. این نوع آسیب اغلب بدون علامت آغاز می‌شود و به‌مرور باعث درد می‌گردد.
حرکات تکراری و وضعیت‌های نادرست بدنی
نشستن طولانی با گردن خم‌شده، مانند زمانی که فرد ساعت‌ها به لپ‌تاپ یا موبایل نگاه می‌کند، فشار مداومی به دیسک‌های گردنی وارد می‌کند. این فشار مداوم، به خصوص در طولانی مدت، دیسک را تحت تنش قرار می‌دهد و احتمال پارگی را افزایش می‌دهد. کارمندان اداری، کاربران کامپیوتر، رانندگان و دانشجویان در معرض این نوع آسیب هستند.
آسیب‌های ناگهانی و تروماتیک
ضربه مستقیم به گردن در اثر تصادف رانندگی، زمین خوردن یا آسیب‌های ورزشی می‌تواند باعث پارگی ناگهانی دیسک شود. در این حالت، فشار شدید به دیسک وارد می‌شود و ممکن است دیسک به صورت حاد و سریع دچار فتق یا بیرون زدگی شود.
بلند کردن اجسام سنگین به روش نادرست
بلند کردن بار سنگین بدون استفاده صحیح از عضلات کمر و پاها، فشار زیادی به گردن و ستون فقرات وارد می‌کند. اگر این کار با چرخاندن ناگهانی سر یا گردن همراه باشد، احتمال آسیب دیسک بسیار بالا می‌رود.
ضعف عضلات گردن و شانه
عضلاتی که از ستون فقرات گردنی حمایت می‌کنند، نقش مهمی در پایداری دیسک‌ها دارند. اگر این عضلات ضعیف باشند، فشارهای روزمره بیشتر مستقیماً به دیسک وارد می‌شود و احتمال پارگی بالا می‌رود.
عوامل ژنتیکی و ارثی
برخی افراد به صورت ژنتیکی مستعد دژنراسیون زودهنگام دیسک هستند. در این افراد، حتی فعالیت‌های معمول نیز ممکن است منجر به پارگی دیسک شود.
استرس و تنش عصبی مداوم
گرچه استرس به طور مستقیم دیسک را پاره نمی‌کند، اما تنش عضلانی ناشی از اضطراب مزمن می‌تواند عضلات گردن را درگیر و منقبض کند. این انقباض مداوم، فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کرده و در درازمدت می‌تواند زمینه ساز آسیب‌های دیسکی باشد.
در مجموع، پارگی دیسک گردن حاصل ترکیب عواملی مانند سن، سبک زندگی، وضعیت بدن، و حتی عوامل روحی است. شناخت این عوامل می‌تواند به پیشگیری مؤثر و درمان به موقع کمک زیادی کند.
پارگی دیسک گردن چه علائمی دارد؟
پارگی دیسک گردن می‌تواند علائم متنوعی ایجاد کند که شدت آن‌ها بسته به محل پارگی و میزان فشار وارد شده به اعصاب متفاوت است. برخی افراد ممکن است فقط درد خفیفی احساس کنند، در حالی که دیگران با دردهای شدید و محدودیت حرکتی مواجه شوند. در ادامه مهم‌ترین علائم پارگی دیسک گردن را بررسی می‌کنیم:
- درد گردن: درد در ناحیه گردن احساس می‌شود و ممکن است به شانه‌ها، بالای بازوها یا حتی دست‌ها گسترش یابد.
- درد منتشر به بازوها و دست‌ها: فشار وارد شده به اعصاب به دلیل پارگی دیسک می‌تواند باعث تیر کشیدن یا سوزش از گردن به بازوها و دست‌ها شود.
- بی‌حسی و ضعف عضلات: ممکن است با فشاری که به اعصاب وارد می‌شود، احساس بی‌حسی، کرختی و یا ضعف در دست‌ها، انگشتان و حتی شانه‌ها ایجاد شود.
- درد هنگام حرکت گردن: حرکت دادن گردن یا چرخش آن می‌تواند درد را تشدید کند و حس محدودیت در حرکت ایجاد کند.
- سردرد: در برخی موارد، فشار به اعصاب گردن باعث بروز سردردهایی در ناحیه پشت سر یا ناحیه گردن می‌شود.
- حس سوزن سوزن شدن یا مورمور شدن: این احساسات به دلیل فشار به اعصاب در ناحیه دست‌ها و انگشتان ایجاد می‌شوند.
اگر علائم به طور مداوم ادامه پیدا کنند یا با درد شدید همراه باشند، بهتر است برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.
پارگی دیسک گردن چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص پارگی دیسک گردن با استفاده از ترکیبی از معاینه بالینی و آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. مراحل تشخیص به شرح زیر است:
معاینه بالینی
پزشک ابتدا تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کرده و علائم و نشانه‌ها را ارزیابی می‌کند. سپس ممکن است آزمایش‌هایی برای ارزیابی قدرت عضلات، حساسیت به لمس و دامنه حرکتی گردن انجام دهد. این معاینه می‌تواند به شناسایی علائم فشاری بر اعصاب کمک کند.
تصویربرداری با اشعه ایکس
در صورتی که پزشک نیاز به ارزیابی وضعیت استخوان‌ها داشته باشد، ممکن است از اشعه ایکس برای مشاهده تغییرات در ساختار استخوانی گردن استفاده کند. البته این روش فقط مشکلات استخوانی را نشان می‌دهد و نمی‌تواند پارگی دیسک را مستقیماً نشان دهد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
MRI دقیق‌ترین و مؤثرترین روش برای تشخیص پارگی دیسک گردن است. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت دیسک‌ها، اعصاب و بافت‌های نرم گردن را مشاهده کند و مشخص کند که آیا دیسک پارگی داشته یا بر اعصاب فشار وارد می‌کند.
سی تی اسکن (CT scan)
اگر MRI در دسترس نباشد یا پزشک نیاز به ارزیابی دقیق‌تر وضعیت استخوان‌ها و اعصاب داشته باشد، سی تی اسکن می‌تواند اطلاعات خوبی درباره وضعیت دیسک‌ها و اعصاب گردن ارائه دهد.
الکترومیوگرافی (EMG)
این آزمایش برای ارزیابی فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب استفاده می‌شود. EMG به تشخیص این که آیا اعصاب تحت فشار هستند یا خیر کمک می‌کند و به تعیین شدت آسیب به اعصاب می‌پردازد.
با استفاده از این روش‌ها، پزشک قادر است پارگی دیسک گردن را شناسایی کرده و درمان مناسب را تجویز کند.
روش‌های درمان پارگی دیسک گردن
درمان پارگی دیسک گردن به شدت علائم، میزان آسیب و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. در بسیاری از موارد، درمان‌های غیرجراحی می‌توانند موثر باشند، اما در صورتی که علائم شدید و مقاوم به درمان‌های اولیه باشند، ممکن است جراحی مورد نیاز شود. روش‌های درمان به شرح زیر است:
درمان‌های غیرجراحی
این روش‌ها اولین خط درمان برای پارگی دیسک گردن هستند و در بیشتر موارد، بهبودی قابل توجهی ایجاد می‌کنند. درمان‌های غیرجراحی شامل موارد زیر می‌شود:
استراحت و تغییر وضعیت بدن
در ابتدای بروز علائم، استراحت کوتاه‌مدت می‌تواند به کاهش التهاب و فشار بر روی دیسک کمک کند. این استراحت باید محدود باشد، زیرا استراحت طولانی‌مدت ممکن است به ضعف عضلات و بدتر شدن وضعیت منجر شود. تغییر در نحوه خوابیدن و نشستن نیز می‌تواند فشار بر گردن را کاهش دهد. استفاده از گردنبند یا طوق گردن (برای مدت محدود) می‌تواند به تثبیت وضعیت گردن کمک کند.
داروهای ضد درد و ضد التهابی
برای کاهش درد و التهاب ناشی از پارگی دیسک گردن، داروهایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا استامینوفن تجویز می‌شود. این داروها به کاهش تورم و درد کمک می‌کنند. در صورتی که درد بسیار شدید باشد، پزشک ممکن است داروهای مسکن قوی‌تر مانند داروهای استروئیدی را تجویز کند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از روش‌های موثر برای درمان پارگی دیسک گردن است. هدف از فیزیوتراپی تقویت عضلات گردن، کاهش فشار از روی دیسک‌ها و بهبود دامنه حرکتی است. فیزیوتراپ با استفاده از تمرینات خاصی می‌تواند به تقویت عضلات گردن کمک کند و به بیمار آموزش دهد که چگونه از فشار اضافی روی گردن جلوگیری کند. همچنین درمان‌های دستی (مانند کشش عضلانی) و استفاده از تکنیک‌های مانند گرما یا سرما درمانی نیز می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.
کمپرس سرد و گرم
استفاده از کمپرس سرد یا گرم یکی دیگر از روش‌های رایج در درمان پارگی دیسک گردن است. کمپرس سرد برای کاهش التهاب در مراحل اولیه آسیب مفید است و در صورتی که التهاب کاهش یابد، کمپرس گرم می‌تواند به شل کردن عضلات و کاهش درد کمک کند.
تزریق استروئید
در مواردی که درد بسیار شدید باشد و به داروهای معمولی پاسخ ندهد، تزریق استروئید به ناحیه آسیب دیده می‌تواند کمک کننده باشد. این تزریقات در ناحیه‌ای که دیسک به اعصاب فشار می‌آورد، انجام می‌شود. استروئیدها خواص ضد التهابی دارند که به تسکین درد و کاهش تورم کمک می‌کنند.
درمان‌های جراحی
در صورتی که درمان‌های غیرجراحی موثر نباشند یا در صورت وجود علائم جدی مانند فلج عضلانی یا درد شدید که به سایر روش‌ها پاسخ نمی‌دهد، جراحی دیسک گردن ممکن است ضروری باشد. گزینه‌های جراحی برای درمان پارگی دیسک گردن عبارتند از:
دیسککتومی (برداشت دیسک)
در این جراحی، دیسک آسیب دیده که به اعصاب فشار وارد می‌کند، برداشته می‌شود. هدف از این عمل کاهش فشار بر روی اعصاب و تسکین درد است. این عمل زمانی انجام می‌شود که فشار بر اعصاب باعث ایجاد درد شدید، ضعف عضلانی و یا بی‌حسی شود که با درمان‌های غیرجراحی بهبود نیافته است.
فیوژن ستون فقرات گردن (جراحی فیوژن)
اگر دیسک آسیب دیده به طور کامل برداشته شود، پزشک ممکن است مهره‌های ستون فقرات را به هم متصل کند تا از حرکت بیش از حد در ناحیه جراحی شده جلوگیری کند. این عمل می‌تواند به ثبات ستون فقرات کمک کند. بعد از دیسککتومی، فیوژن به‌عنوان یک روش تکمیلی برای کاهش درد و افزایش ثبات به کار می‌رود.
جراحی میکروسکوپی
جراحی میکروسکوپی یکی از روش‌های پیشرفته‌تر است که در آن با استفاده از ابزارهای خاص و میکروسکوپ، به برداشتن بخش‌های آسیب دیده دیسک پرداخته می‌شود. این روش مزیت‌هایی مانند برش‌های کوچکتر، زمان بهبودی سریع‌تر و عوارض کمتر دارد.
جراحی لامینکتومی
در صورتی که فشار وارد شده به اعصاب ناشی از ایجاد برجستگی در مهره‌ها باشد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که بخش‌هایی از استخوان‌های مهره‌ها (لامینا) را بردارد تا فشار به اعصاب کاهش یابد.
درمان‌های کمکی
در کنار درمان‌های اصلی، برخی روش‌های کمکی نیز می‌توانند به کاهش درد و بهبود وضعیت بیمار کمک کنند. این روش‌ها عبارتند از:
- ماساژ درمانی: ماساژ درمانی می‌تواند به کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون در ناحیه گردن و شانه‌ها کمک کند.
- طب سوزنی: طب سوزنی به‌عنوان یک روش درمانی مکمل می‌تواند به تسکین درد و التهاب کمک کند، به خصوص در مواردی که درمان‌های معمول به اندازه کافی مؤثر نبوده‌اند.
سخن پایانی
پارگی دیسک گردن می‌تواند درد و ناراحتی زیادی ایجاد کند، اما با درمان‌های مناسب می‌توان به کاهش علائم و بهبود وضعیت رسید. در بسیاری از موارد، استراحت، مصرف داروهای مسکن، و فیزیوتراپی می‌توانند به کاهش درد و بهبود حرکات گردن کمک کنند. اگر این روش‌ها مؤثر واقع نشوند، ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد کند تا مشکلات شدیدتر برطرف شوند. مراجعه به پزشک و پیگیری درمان‌های توصیه شده در مراحل اولیه می‌تواند به جلوگیری از تشدید مشکل و بازگشت به وضعیت بهتری کمک کند.
