ونتریکولوستومی بطن سوم یک روش جراحی است که برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به هیدروسفالی انسدادی یا هیدروسفالی غیر مرتبط استفاده می‌شود. استفاده از شانت‌گذاری یا لوله‌کشی سیلیکونی کوچک به عنوان روش رایج ترین راه حل در طی چهل سال گذشته برای هدایت مایع مغزی نخاعی به اقلام مختلف بدن مورد استفاده قرار گرفته است. اگرچه شانت‌گذاری میتواند زندگی بیمار را نجات دهد، اما به دلیل ساختار دست ساز احتمال وقوع مشکلات عملکردی وجود دارد. ونتریکولوستومی آندوسکوپیک بطن سوم یکی از روش‌های جراحی است که مسیر مناسبی برای تخلیه مایع مغزی نخاعی از مغز فراهم می‌کند. استفاده از شانت فقط در افرادی که هیدروسفالی ناشی از انسداد مایع مغزی نخاعی را دارند، موثر است.
جراحی ونتریکولوستومی اندوسکوپیک بطن سوم به چه معناست؟
آندوسکوپیک به این معنا است که عمل جراحی به کمک آندوسکوپ انجام می‌شود. آندوسکوپ یک لوله نازک است که دارای یک لنز قدرتمند و یک مجرای کوچک است که تجهیزات مخصوص از طریق آن وارد بدن می‌شوند. منظور از ونتریکولوستومی سوم قسمتی از مغز است که مسیر جانبی برای تخلیه‌ی مایع مغزی نخاعی را به وجود می‌آورد. چون مسیر باریک بین بطن سوم و چهارم مغز مسدود می‌شود، یک مسیر جانبی فرعی از از طریق غشای نازک در قسمت تحتانی بطن سوم ایجاد می‌شود.
ارتباط با ما
اگر کودک شما مبتلا به هیدروسفالی است، می‌توانید به این روش درمان جراحی نیز به جای شنت گذاری فکر کنید.
[shortcode-variables slug=”alert”][shortcode-variables slug=”name”]، متخصص جراحی مغز و اعصاب، آماده است تا تمام سوالات شما ار درباره این روش پاسخ دهد و با درمانی مؤثر شما و بیمارتان را تا رسیدن به سلامتی کامل، همراهی کند. برای رزرو وقت ملاقات می‌توانید با شماره [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
هیدروسفالی چیست؟
هیدروسفالی یک نوع ناهنجاری است که در تولید و جذب مایع مغزی نخاعی در درون بطن‌های مغز اتفاق می‌افتد. بطن‌ها به فضای درون مغز اطلاق می‌شود که حاوی مایعی به نام مایع مغزی نخاعی است. این مایع روشن و بی‌رنگ بوده و حاوی مقادیر کمی نمک، قند و سلول‌هایی است. مایع مغزی نخاعی به طور مداوم در بطن‌های مغز تولید می‌شود و سپس در اطراف مغز و نخاع جریان پیدا می‌کند و در نهایت جذب می‌شود و مایع تازه به جای آن جای می‌گیرد. این مایع وظایف متعددی از جمله محافظت از مغز و نخاع در برابر ضربه، تغذیه سلول‌های مغز و کمک به عملکرد مغز، و حمل مواد زاید سلولی مغز به خارج را برعهده دارد. مایع مغزی نخاعی در اطراف مغز در مسیر خاصی جریان دارد. در صورتی که مقدار زیادی از این مایع در این مسیر جمع شود و فشاری بر مغز وارد آید، باعث بزرگ شدن بطن‌های مغز می‌شود. این وضعیت به عنوان هیدروسفالی شناخته می‌شود. هیدروسفالی به دو نوع زیر تقسیم می‌شود:
- هیدروسفالی مرتبط به علت افزایش فشار ناشی از تجمع مایع مغزی‌نخاعی ایجاد می‌شود و این مایع به خوبی جذب نمی‌گردد.
- هیدروسفالی غیر‌مرتبط به دلیل افزایش فشار ناشی از مایع مغزی‌نخاعی در پی انسداد درون مغز رخ می‌دهد. وجود تومور، لخته خون یا تنگ شدن بخشی از مسیر جریان مایع مغزی‌نخاعی از عواملی هستند که در ایجاد هیدروسفالی مرتبط نقش دارند.
هیدروسفالی مادرزادی به عارضه‌ای گفته می‌شود که بیمار در بدو تولد به این مشکل مبتلا شده باشد. هیدروسفالی اکتسابی به وضعیتی گفته می‌شود که بیمار پس از تولد و در طول عمر خود به آن دچار شده‌باشد.
علائم و نشانه‌های هیدروسفالی
پزشک برای تشخیص و تایید هیدروسفالی انجام برخی آزمایشات را درخواست می‌کند.
علائم و نشانه‌های هیدروسفالی در نوزادان
نوزادان مبتلا به هیدروسفالی ممکن است برخی یا همه علائم زیر را داشته باشند:
- تغذیه‌ی نا‌مناسب
- استفراغ
- خواب‌آلوگی و بی‌حالی
- بزرگ‌شدن سر (پزشک دور سر او را اندازه‌گیری می‌کند.)
- بیرون‌زدگی قسمت فوقانی نرم سر(ملاج)
- بی‌قراری و گریه زیاد بدون دلیل
- تشنج
- قابل مشاهده بودن عروق پوست سر
- کندی حرکات (کند بودن نوزاد برای نشستن
- متمایل شدن چشم‌ها به سمت پائین(بیمار نمی‌تواند چشم‌هایش را به سمت بالا حرکت دهد.)
علائم و نشانه‌های هیدروسفالی در کودکان
ممکن است کودک مبتلا به هیدروسفالی برخی یا همه علائم زیر را داشته باشد :
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- خستگی(خواب بیش‌از حد،مشکل در بیدار کردن کودک،عدم تمایل کودک به بازی کردن)
- تغییرات خلق‌وخو و شخصیت و اختلال در انجام امور مدرسه
- از دست دادن هماهنگی بدن
- تشنج
- تغییر در سطح بینایی
تشخیص بیماری
عادتاً، هیدروسفالی به وسیله تصاویر تشخیصی از جمله CT scan (اسکن مقطعی مغز)، MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) و سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. این تصاویر اطلاعات مختلفی را درباره آنچه درون مغز رخ می‌دهد به پزشک ارائه می‌دهند. این تصاویر قادرند به اندازه‌گیری هرگونه انسداد یا تجمع مایع مغزی نخاعی درونی بپردازند. با استفاده از MRI و سونوگرافی، می‌توان هیدروسفالی را قبل از تولد تشخیص داد. به علت نیاز به ثابت بودن و عدم حرکت در هنگام انجام CT scan و MRI، باید به کودک داروی آرام‌بخش تزریق شود تا در طول فرآیند تصویربرداری آرام باشد.
درمان‌های جراحی هیدروسفالی
هیچ گونه دارویی برای درمان هیدروسفالی وجود ندارد و اکثر کودکان به عمل جراحی نیاز خواهند‌داشت. هدف از انجام عمل جراحی کاهش فشار درون مغز است بنابراین یک مسیر فرعی ایجاد می‌شود تا مایع مغزی‌نخاعی تخلیه و جذب شود. دو نوع عمل جراحی برای درمان هیدروسفالی وجود دارد که عبارتند از:
- نصب شانت رایج ترین روش برای درمان هیدروسفالی محسوب می‌شود. شانت به حرکت مایع مغزی نخاعی از نقطه‌ای که حجم آن بسیار زیاد است کمک می‌کند و این مایع را به یک نقطه خاص از بدن هدایت می‌نماید تا جذب شود.
- می‌توان در کودکانی که هیدروسفالی غیر مرتبط مبتلا هستند از عمل جراحی ونتریکولوستومی آندوسکوپیک بطن سوم (E T V) استفاده کرد. در این روش یک حفره کوچک برای مایع مغزی نخاعی درون و اطراف مغز ایجاد می‌شود.
میزان موفقیت عمل جراحی ونتریکولوستومی آندوسکوپیک بطن سوم
میزان موفقیت درمان هیدروسفالی با آندوسکوپی در میان برخی از بیماران بیشتر است این افراد شامل گروه‌های زیر هستند:
- افراد هیدروسفالی مبتلا به بیرون‌زدگی نخاع
- افراد هیدروسفال مبتلا به تومور‌های مغزی
- افراد مبتلا به هیدروسفالی انسدادی که مشکلات دیگری دارند.
میزان موفقیت این عمل جراحی در برخی از بیماران کمتر است این افراد عبارتند از :
- افراد مبتلا به هیدروسفالی ارتباطی
- کودکان زیر دو سال مبتلا به هیدروسفالی
- افراد مبتلا به هیدروسفالی که قبلاً تحت پرتودرمانی مغزی قرار گرفته اند.
ملاحظات قبل از جراحی
انجام برخی مراقبت‌ها و دوری از برخی عوامل قبل از جراحی الزامی است دراین‌باره می‌توان اطلاعات کامل را از پزشک معالج کودک خود دریافت نمائید. برخی از این موارد به طور مختصر عبارتند از :
- اگر کودک شما ویتامین E دریافت می‌کند باید ده روز قبل از عمل مصرف آن را قطع نماید. ویتامین E باعث ایجاد خونریزی می‌شود.
- اگر کودک شما آسپرین مصرف می‌کند باید در خصوص قطع کردن آن با پزشک مشورت کنید. آسپرین و دارو‌هایی که حاوی آسپرین هستند میتواند باعث خونریزی شوند.
- کودک شما باید هفت روز قبل از جراحی از مصرف دارو‌های گیاهی و سایر مکمل‌ها رژیمی خود‌داری کند.
- اگر کودک شما مولتی ویتامین مصرف می‌کند باید در خصوص مصرف یا قطع کردن آن با پزشک مشورت کنید.
- کودک شما باید دو روز قبل از عمل جراحی مصرف دارو‌های غیر استروئیدی ضد التهاب مانند ایبوپروفن ناپروکسن را قطع کند زیرا این دارو‌ها می‌توانند باعث خونریزی شوند.
عمل ونتریکولوستومی اندوسکوپیک بطن سوم
کودک شما به اتاق عمل منتقل می‌شود و تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد، به طوری که در طول عمل هیچ‌گونه دردی را احساس نمی‌کند. جراح یک برش کوچک روی سر ایجاد می‌کند و سپس یک دوربین کوچک را وارد بطن مغز می‌کند. با استفاده از دوربین، جراح قادر است قسمت‌هایی از بطن مغز که نیاز به باز شدن دارند را مشاهده کند. پس از باز کردن بطن مغز، جراح میتواند مسیر مایع مغزی نخاعی و هر نشتی که وجود دارد را به خارج از بطن مشاهده کند. در صورتی که جراح نتواند به طور ایمن جراحی ونتریکو لوستومی اندوسکوپیک بطن سوم را انجام دهد، اقدام به نصب شانت می‌کند. سپس محل برش‌های ایجاد شده را با بخیه می‌بندد. معمولاً این عمل جراحی حدود یک تا دو ساعت طول می‌کشد.
پس از عمل
پس از انجام عمل، کودک به اتاق بازیابی منتقل می‌شود و پزشک اطلاعات لازم درباره عمل جراحی و وضعیت کودک را به شما ارائه می‌دهد. پس از بیدار شدن کودک، شما مجاز به دیدار او می‌شوید. هنگامی که کودک به هوش می‌آید و اثرات بیهوشی از بین می‌رود، او به بخش پذیرش منتقل می‌شود و حدود دو تا سه روز در بیمارستان بستری می‌ماند. پس از آن که کودک قادر به مصرف آب به خوبی، راه رفتن به خوبی، کاهش درد و نشانه‌های موثر بودن عمل جراحی را نشان می‌دهد، پزشک او را ترخیص می‌کند. پزشک از شما درخواست می‌کند که هفت تا ده روز پس از عمل، کودک را مجدداً به مطب بیاورید تا او را معاینه کند. قبل از مراجعه به مطب، پزشک نیاز دارد تا اسکن MRI مغز کودک تهیه شود، زیرا این اسکن MRI میتواند در تشخیص مشکل او کمک کند.
مراقبت از کودک پس از عمل جراحی
باید پس از عمل هر روز محل بخیه‌ها با شامپو یا صابون و آب بشوئید. کودک میتواند تا حدود ده تا چهارده روز پس از عمل به مدرسه برگردد و فعالیت‌های خود را از سر بگیرد. باید به طور منظم کودک را از لحاظ علائم هیدروسفالی تحت نظر بگیرید و بتوانید هرگونه مشکل احتمالی را تشخیص دهید. در صورت مشاهده علائم زیر درکودک، مراجعه به پزشک الزامی است :
روز‌های پس از عمل اهمیت بسیار زیادی در تشخیص و درمان زود‌هنگام مشکلات دارد. بنابراین باید قبل از آنکه مشکلات احتمالی زندگی بیمار را تهدید کنند و به وجود آنها پی برد. در صورتی که کودک شما هر یک از علائم زیر را دارد قبل از ویزیت مشخص شده پس از عمل ، فورا اورا به پزشک ارجاع دهید:
- سردردهای شدید که با مصرف مسکن و استراحت کردن بهبود نمی‌یابد.
- استفراغ شدید (هیچ چیز در معده کودک باقی نماند.)
- گیجی یا بی‌حالی شدید
- تب بالای 102درجه فارنهایت
- قرمزی یا ترشح از محل بخیه
خطرات و عوارض این روش چیست؟
درمان هیدروسفالی با آندوسکوپی نیز مانند تمام جراحی‌ها ممکن است با عوارضی همراه باشد اما باید توجه داشت که تبحر و کار آزمودگی جراح و همچنین مراقبت‌های لازم برای بهبود سلامت بیمار،تاثیر به‌سزایی در به حداقل رسیدن عوارض دارد. عوارضی که میتواند به دنبال این جراحی پدیدار شوند عبارتند از :
انسداد ناگهانی مسیر فرعی
انسداد ناگهانی مسیری که به کمک عمل جراحی ونتریکولوستومی‌اند و اندوسکوپی بطن سوم ایجاد شده است میتواند زندگی بیمار را تهدید کند. انسداد مسیر فرعی در پنج سال اول پس از عمل در 20تا 50 درصد بیماران رخ می‌دهد و در ماه اول ممکن است عمل با شکست مواجه شود. در برخی موارد نادر ممکن است شکست خوردن عمل طی سال‌ها یا ماه‌های بعدی ایجاد شود، ریسک شکست خوردن درمان در سال‌های بعدی در این بیماران کمتر است.
عفونت
احتمال برزو عفونت در بیمارانی که تحت درمان،ونتریکولوستومی اندوسکوپی بطن سوم قرار گرفته‌اند کمتر از یک درصد است.
تب و خونریزی پس از عمل
به لطف فناوری‌های جدید ریسک عوارض ناشی از عمل کاهش یافته است با این حال هنوز جراحی منجر به خونریزی شدید به علت آسیب دیدگی بطن سوم میتواند زندگی بیمار را تهدید کند اما این مساله جز موارد نادر است. از دست دادن موقت حافظه یکی از عوارض جراحی ونتریکولوستومی اندوسکوپیک بطن سوم است زیرا ممکن است این عمل جراحی برنقاطی از بدن تاثیر بگذارد که وظیفه عملکرد حافظه را بر عهده دارند. این امر یکی از عوارض موقت جراحی است. ممکن است پس از عمل جراحی و در پی ایجاد یک حفره کوچک در بطن سوم، که وظیفه عملکرد برخی از هورمون‌ها بر عهده دارد، بیمار دچار اختلالات هورمونی شود. معمولا این عوارض موقت هستند و پس از عمل از بین می‌روند.
