تومورهای پشت چشم ناشی از رشد غیرطبیعی بافت در ساختارهای اطراف چشم شکل می‌گیرند. این تومورها می‌توانند خبیث یا خوش‌خیم باشند و ممکن است در منطقه حدقه چشم شروع شده و یا به اندازه‌گیری قسمتهای دیگر بدن گسترش یابند. نوع تومورهای شایع بسته به سن بیمار متفاوت است و شامل کیست، ضایعه عروقی، لنفوم، تومورهای نوروژنیک و تومورهای ثانویه میشود. این تومورها ممکن است خطرناک باشند و باعث از دست رفتن بینایی بیمار شوند. درمان تومورهای پشت چشم روش‌های متنوعی را شامل میشود.
در این مقاله، علائم و عوامل ایجاد تومور پشت چشم، روش‌های درمان، روش‌های پیشگیری و مزایای روش‌های جراحی تومور پشت چشم توضیح داده شده است. برای درمان تومور پشت چشم، بیمار باید به پزشک با تجربه مراجعه کند تا از عوارض درمان کاسته شود.
علائم تومور پشت چشم
علائم توده یا تومور پشت چشم بسته به نوع تومور متفاوت می‌باشند. شایع‌ترین نشانه توده در پشت چشم‌ها، پروپتوزیس نام دارد. در این حالت چشم به طرف جلو دچار بیرون‌زدگی میشود. علائم تومور در پشت چشم شامل:
- بیرون‌زدگی کره چشم
- پهن شدن کره چشم
- بی‌حسی یا احساس گزگز اطراف چشم
- عدم توانایی در حرکت همزمان یک چشم با چشم دیگر
- تغییر یا از دست دادن بینایی
- درد در اطراف چشم
- احساس فشار در چشم
- وجود توده قابل توجه در چشم
- درد و التهاب
- ورم یا افتادگی پلک چشم
دلایل ایجاد تومور پشت چشم
تومورهای پشت حدقه چشم براساس محل ایجادشان نام‌گذاری می‌شوند. این تومورها ممکن است ابتدا در حدقه چشم شروع شده و به طور مستقیم به عنوان تومور اولیه شناخته شوند، یا از طریق انتشار سرطان در سایر بخش‌های بدن به عنوان تومور متاستاتیک ایجاد شوند. علت ایجاد تومور اولیه پشت حدقه چشم معمولاً نامعلوم است. این تومورها ممکن است از سینوس‌ها به داخل حدقه چشم گسترش یابند. غدد اشکی همچنین می‌توانند عامل ایجاد این نوع تومورها باشند. همچنین، سرطان پوست خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست (ملانوما) نیز میتواند باعث ایجاد تومور پشت حدقه چشم شود.
عوامل موثر در ایجاد تومور پشت چشم
عوامل موثر در بروز تومور یا توده پشت چشم عبارتند از: رشد غیر طبیعی و بیماری تیروئید چشمی. در ارتباط با وجود توده پشت چشم در کودکان بایستی توجه شود که امکان دارد وجود ناهنجاری در زمان تولد نوزاد منجر به ایجاد تومور پشت چشمی شود. افراد مبتلا به بیماری گریوز (یک بیماری خودایمنی) در معرض ایجاد تومور یا توده در پشت چشم‌ها هستند.
نحوه تشخیص تومور پشت چشم
ارزیابی دقیق توسط پزشک با تجربه جهت تشخیص تومور پشت چشم الزامی است. به این وسیله پزشک میتواند پشت چشم و جزئیات مربوط به وجود تومور را مشاهده کرده و مواردی مانند پلک چشم، مردمک و حرکت چشم و وضعیت سلامتی تمامی بافتهای اطراف حدقه چشم را ارزیابی کند. پزشک باتجربه قادر است که علائم موجود و بینایی شخص را بررسی کرده و عملکرد قسمتهای مختلف چشم را ارزیابی کند.
در صورت لزوم امکان دارد از آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی جهت بررسی دقیق تومور استفاده شود. با توجه به استفاده از این روش‌های تصویربرداری، نمونه‌برداری همیشه الزامی نمی‌باشد. البته در موارد دیگر جهت تعیین نوع تومور ممکن است از نمونه‌برداری استفاده شود. این روش‌ها جهت تعیین محل و اندازه تومور به کار می‌روند. آزمون‌های تصویربرداری جزئیات زیادی را در مورد تومور نشان داده و جهت رد احتمال وجود ضایعه‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته ممکن است جهت تشخیص دقیق از نمونه‌برداری استفاده شود.
به طور کلی، پزشکان ترجیح می‌دهند از ام آر آی استفاده کنند چرا که این روش تصاویر دقیقی از ساختارهای دورن حدقه چشم ارائه می‌دهد. در این روش ماده‌ای که سبب ایجاد کنتراست در تصویر میشود، به صورت داخل وریدی مورد استفاده قرار گرفته و در نتیجه جراح مغز و اعصاب میتواند تومور را در برابر بافتهای طبیعی در پس‌زمینه تصویر مشاهده کند. همچنین، امکان دارد از نمونه‌برداری به منظور ارزیابی بافت تومور با میکروسکوپ جهت تشخیص قطعی استفاده شود.
روش‌های درمان تومور پشت چشم
گزینه‌های مختلف درمانی برای درمان تومور پشت چشم وجود دارند. به این منظور امکان دارد از روش‌های زیر استفاده شود.
ارزیابی تومور
در صورتی که علائم زیادی وجود نداشته باشند و تومور خوش‌خیم باشد و رشد سریعی نداشته باشد، معمولا بهترین روش ارزیابی تومور میباشد. در صورت تغییر در وضعیت تومور از روش‌های زیر استفاده میشود.
جراحی تومور پشت چشم
در برخی از مواقع جراحی برای خارج کردن تومور، ساده میباشد و جراحی با استفاده از ایجاد برش‌هایی زیر پلک چشم یا با استفاده از چین‌های طبیعی نزدیک چشم برای خارج کردن تومور انجام میشود. این روش یک نوع جراحی سرپایی محسوب میشود. ولی امکان دارد خارج کردن کردن تومور در موارد دیگر دشوار باشد. در چنین مواقعی با متخصص انکولوژی، جراح گوش و حلق و بینی، جراح مغز و اعصاب و جراح جمجمه و صورت برای دست‌یابی به بهترین نتیجه درمانی همکاری میشود. بسته به محل و وضعیت تومور، امکان دارد جراحان از قسمت جانبی، بالا یا زیر چشم جراحی را انجام دهند. به عنوان بخشی از روند درمان ممکن است بازسازی جمجمه ضروری باشد.
درمان با اشعه ایکس
این روش میتواند سبب کوچک شدن یا از بین رفتن برخی از انواع تومور شود. در حین درمان با استفاده از لنز تماسی مخصوص، از کره چشم محافظت شده و عوارض جانبی ناشی از این روش معمولا خفیف هستند.
رادیوسرجری استریوتاکتیک
در روش جراحی استریوتاکتیک با امواج رادیویی، تابش متمرکز پرتو به طور مستقیم به طرف تومور هدایت شده تا آن را از بین ببرد. این روش برای از بین بردن تومورهای بدخیم که خارج کردن آن‌ها با استفاده از جراحی امکان‌پذیر نمی‌باشد، استفاده میشود.
شیمی درمانی
در این روش، داروهای ضد سرطان وارد جریان خون شده و یا در برخی از مواقع این داروها جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی به طور مستقیم به حدقه چشم انتقال داده می‌شوند. پیشرفت در شیمی‌درمانی باعث شده تا انتقال دارو در بدن به شیوه دقیق‌تری انجام شده و در نتیجه از عوارض جانبی این روش کاسته شود.
چه زمانی جراحی تومور پشت چشم ضروری میباشد؟
با توجه به ارزیابی‌های انجام شده امکان دارد در ابتدا برای درمان تومور پشت چشم از جراحی استفاده نشود. ممکن است استفاده از روش نمونه‌برداری بافت مهم‌ترین قدم جهت طرح‌ریزی برنامه درمانی محسوب شود.
بسته به نوع تومور یا توده پشت چشم، امکان دارد از روش رادیوسرجری استریوتاکتیک استفاده شود. همچنین ممکن است شیمی‌درمانی با استفاده از وارد کردن داروهای ضد سرطان در جریان خون جهت از بین بردن سلول‌ها سرطانی به کار برده شود. امکان دارد پزشک استفاده از روش رادیولوژی عصبی مداخلی را نیز توصیه کند. در این روش داروهای ضد سرطان به طور مستقیم به محل قرارگیری تومورهای مورد نظر انتقال داده می‌شوند.
در بسیاری از موارد، جراحی یا عمل تومور پشت حدقه چشم بهترین گزینه درمانی محسوب میشود. در صورت عدم درمان امکان دارد تومور به چشم یا اعصاب بینایی فشار وارد کرده و بر بینایی تاثیر بگذارد و یا سبب بیرون‌زدگی چشم شود. در هر دو حالت، ممکن است جراحی بهترین گزینه به شمار برود. در برخی از موارد خارج کردن کل تومور امکان‌پذیر نیست و تنها می‌توان اندازه آن را کاهش داد.
مزایای جراحی تومور پشت چشم
جراحی به تجربه و مهارت زیادی نیاز دارد، ولی معمولا بهترین گزینه درمانی برای تومور پشت چشم محسوب میشود. روش‌هایی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی برای از بین بردن تومور خوش‌خیم پشت چشم مناسب نیستند و با توجه به این که بیشتر تومورهای پشت چشم خوش‌خیم هستند، جراحی بهترین روش به شمار می‌رود. اگرچه ممکن است تومورها سرطانی نباشند، ولی امکان دارد رشد کرده و سبب جابه‌جایی چشم و از دست دادن بینایی و یا بیرون‌زدگی چشم و بروز مشکل در بسته شدن چشم شوند. در چنین مواردی، امکان دارد جراحی تنها روش رفع این مشکل باشد.
حتی در مورد تومورهای سرطانی نیز معمولا جراحی بهترین گزینه محسوب میشود. امکان دارد به همراه جراحی از پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی نیز استفاده شود. هدف از انجام جراحی برای خارج کردن یا برداشتن بخشی از تومور پشت چشم شامل موارد زیر میباشد:
- جلوگیری از پیشرفت بدخیمی تومور
- حفظ قدرت بینایی چشم
- محافظت از کره چشم
- تسکین علائم ایجاد شده ناشی از تومور
نحوه خارج کردن تومور پشت چشم
جراحی معمولا بهترین گزینه درمانی برای تومور پشت چشم محسوب میشود چرا که روش‌هایی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی برای از بین بردن تومورهای خوش‌خیم مناسب نیستند و سلول‌های مورد نظر نیز سرطانی نمی‌باشند. امکان دارد تومورهای خوش‌خیم همچنان رشد کرده و بر چشم و اعصاب بینایی فشار وارد کنند. در صورت عدم درمان ممکن است برای بینایی شخص مشکل ایجاد شود. جراحی برای خارج کردن تومور پشت چشم دشوار میباشد و پزشک به این منظور بایستی با متخصص جراحی مغز اعصاب همکاری کند.
معمولا جراحی از سمت جانبی تومور انجام میشود ولی امکان دارد برای دسترسی به تومور از قسمت بالا یا زیر چشم نیز اقدام شود. ممکن است جراحی بسته به وضعیت تومور به 4 تا 8 ساعت زمان نیاز داشته باشد. امکان دارد به بازسازی جمجمه یا حدقه چشم نیز نیاز باشد.
دوره بهبود پس از جراحی تومور پشت چشم
دوره بهبودی پس از جراحی برای هر شخص متفاوت میباشد. پس از انجام جراحی‌های ساده برای خارج کردن تومور پشت چشم، بیمار میتواند در همان روز جراحی به منزل باز گردد و اقدامات پس از درمان نیز شامل استفاده از یخ، مصرف آنتی‌بیوتیک و قطره چشمی میباشد. کبودی، ورم و بی‌حسی موقتی در ناحیه درمان شایع میباشد. در صورت انجام جراحی‌های پیچیده، امکان دارد نیاز باشد که بیمار برای دو تا سه روز در بیمارستان بماند. بهبود کامل به حدود شش ماه زمان نیاز دارد. البته بیشتر میزان بهبودی در شش هفته اول پس از درمان حاصل میشود.
میزان موفقیت درمان پس از جراحی تومور پشت چشم
در ارتباط با تومورهای خوش‌خیم غیر سرطانی، معمولا درمان موفقیت‌آمیز است و بیشتر افراد با دست‌یابی به عملکرد و ظاهر طبیعی، به بهبود کامل دست پیدا می‌کنند.
بسیاری از تومورهای بدخیم با استفاده از جراحی درمان می‌شوند. البته نوع روش درمان و میزان موفقیت درمان با توجه به تشخیص دقیق و با استفاده از نمونه‌برداری و ارزیابی مرحله پیشرفت سرطان تعیین خواهد شد. بسته به اندازه، محل و نوع تومور بدخیم امکان دارد دست‌یابی به عملکرد و ظاهر طبیعی امکان‌پذیر باشد.
عوارض جانبی مرتبط با جراحی شامل: خونریزی، عفونت، عدم تقارن ظاهری، ایجاد جای زخم، دشواری در بستن چشم‌ها، دو بینی، مشکلات مرتبط با ریزش اشک یا خشکی چشم، عدم توانایی در استفاده از لنز تماسی، بی‌حسی یا احساس گزگز نزدیک چشم یا در صورت و احتمال از دست رفتن بینایی می‌باشند.
سوال‌های رایج در مورد تومور پشت چشم
وجود تومور پشت چشم چقدر خطرناک میباشد؟
تومور پشت چشم علاوه بر آسیب رساندن به بینایی شخص میتواند به اعصاب بینایی، مغز و دیگر قسمتهای بدن گسترش پیدا کند. در نتیجه تشخیص و درمان زودهنگام از اهمیت زیادی برخوردار است. ملانوما میتواند از طریق رگهای خونی به دیگر اندامهای بدن گسترش پیدا کند.
آیا تومور پشت چشم سرطانی است؟
برخی از تومورهای پشت چشم سرطانی نیستند و تحت عنوان تومور خوش‌خیم شناخته می‌شوند. چنانچه تومور پشت چشم سرطانی باشد، با نام تومور بدخیم شناخته میشود.
نحوه خارج کردن تومور پشت چشم چگونه است؟
برای خارج کردن تومور و برخی از بافتهای سالم مجاور از جراحی استفاده میشود. جراحی به این منظور معمولا توسط متخصص چشمپزشکی انجام میشود.
آیا تشخیص تومور پشت چشم با استفاده از سی تی اسکن امکان‌پذیر است؟
سی تی اسکن میتواند اندازه، محل و شکل تومور را نشان داده و همچنین افزایش اندازه یا آسیب‌دیدگی غدد لنفاوی اطراف چشم را نمایش دهد. امکان دارد این غدد لنفاوی حاوی سلول‌های سرطانی باشند.
آیا نمونه‌برداری از تومور پشت چشم دردناک میباشد؟
پس از استفاده از بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی، متخصص سوزن ظریفی که به یک سرنگ متصل است را وارد چشم کرده و سپس مقداری از سلول‌ها را از تومور خارج می‌کند. این روش به چند دقیقه زمان نیاز دارد. در صورت استفاده از بی‌حسی موضعی، بیمار نباید درد را احساس کند.
