ام آر آی ستون فقرات یکی از روش‌های تصویربرداری پزشکی است که به تشخیص دقیق مشکلات و آسیب‌های مرتبط با ستون فقرات کمک می‌کند. این روش غیرتهاجمی با استفاده از امواج مغناطیسی، تصاویر واضح و دقیقی از ساختارهای داخلی ستون فقرات از جمله دیسک‌ها، مهره‌ها و نخاع ارائه می‌دهد. اگر شما یا عزیزانتان با مشکلاتی مانند درد مداوم کمر، گردن، یا بی‌حسی اندام‌ها مواجه هستید، ام آر آی می‌تواند در شناسایی علت و آغاز درمان موثر باشد. در این مقاله، هرآنچه باید درباره ام آر آی ستون فقرات بدانید را بررسی می‌کنیم.
ام آر آی ستون فقرات چیست؟
MRI ستون فقرات یا اسپاین ام آر آی (Spine MRI) یکی از روش‌های تصویربرداری پزشکی است که برای بررسی دقیق ساختار ستون فقرات و تشخیص مشکلات مرتبط با آن استفاده می‌شود. ستون فقرات، به عنوان یکی از اساسی‌ترین بخش‌های اسکلت بدن، از تعدادی مهره تشکیل شده که به صورت عمودی از پایه جمجمه تا لگن امتداد دارد. این ساختار حیاتی وظیفه حمایت از بدن، محافظت از نخاع، و فراهم کردن انعطاف پذیری لازم برای حرکت را بر عهده دارد. ستون فقرات شامل بخش‌های زیر است که هر یک ویژگی‌ها و وظایف خاصی دارند:
بخش گردنی (سرویکال):
این قسمت فوقانی ستون فقرات مسئول پشتیبانی و حرکت سر است.
- تعداد مهره‌ها: ۷ مهره
بخش پشتی (توراسیک):
این بخش به دنده‌ها متصل شده و قفسه سینه را تشکیل می‌دهد که از قلب و ریه‌ها محافظت می‌کند.
- تعداد مهره‌ها: ۱۲ مهره
بخش کمری (لومبار):
این قسمت از ستون فقرات بیشترین وزن بدن را تحمل می‌کند و مهره‌های آن از سایر بخش‌ها بزرگ‌تر و مستحکم‌تر هستند.
- تعداد مهره‌ها: ۵ مهره
MRI ستون فقرات ابزاری موثر برای شناسایی دقیق مشکلات این بخش‌های کلیدی بدن است.
مزایای ام آر آی کمر
ام آر آی لومبار یکی از ابزارهای ارزشمند در تشخیص مشکلات ستون فقرات کمری است که به دلیل مزایای متعدد، به یک روش محبوب در تصویربرداری پزشکی تبدیل شده است:
امکان مقایسه تصاویر گرفته‌شده در فواصل زمانی مختلف، کمک می‌کند تا پزشکان روند پیشرفت بیماری یا میزان اثربخشی درمان را به‌دقت ارزیابی کنند.
این روش دقت تشخیصی بسیار بالایی دارد و تصاویر واضحی از بافت نرم، مهره‌ها، دیسک‌های بین مهره‌ای و ریشه‌های عصبی ارائه می‌دهد، که در تشخیص بهتر و دقیق‌تر بیماری‌ها موثر است.
برخلاف سی‌تی اسکن و اشعه ایکس که از اشعه‌های یونیزان بهره می‌برند، ام آر آی از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌کند و خطرات مربوط به اشعه را ندارد.
برای شناسایی مشکلات متعددی نظیر دیسک کمر، بیماری‌های دژنراتیو دیسک، آسیب‌های نخاعی، تومورها، عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی گزینه‌ای ایده‌آل است.
انجام ام آر آی کاملا غیرتهاجمی و بدون درد است و نیازی به برش یا ورود ابزار به بدن ندارد.
دلایل انجام ام آر آی کمر
اینکه چرا پزشک ممکن است برای یک بیمار ام ار ای تجویز کند، دلایل مختلفی دارد که همه آنها به بررسی سلامت بافت‌های داخلی بدن مربوط می‌شوند. این بافت‌ها می‌توانند شامل استخوان‌ها، بافت‌های نرم (مثل رگ‌های خونی، رباط‌ها و عضلات) و مغز باشند. گاهی ممکن است از ام آر ای برای تشخیص یک جراحت یا بیماری استفاده شود و یا برای بررسی روند پیشرفت بیمار در واکنش به درمان استفاده شود.
ام آر آی ستون فقرات چگونه انجام می شود؟
دستگاه MRI یک ساختار لوله‌ای شکل است که تختی متحرک در مرکز آن قرار دارد. شما روی این تخت دراز می‌کشید و به آرامی به داخل دستگاه هدایت می‌شوید. اگر پیش از تصویربرداری تمام دستورالعمل‌های ارائه شده را رعایت کرده باشید، فرآیند کاملا ایمن خواهد بود. مدت زمان انجام MRI بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه است. اگر نیاز به تزریق ماده حاجب برای افزایش وضوح تصاویر باشد، ممکن است یک ساعت زمان لازم باشد تا ماده تزریقی از طریق جریان خون به ستون فقرات برسد.
هنگام تصویربرداری، دستگاه صداهای بلندی تولید می‌کند. برای کاهش این صداها، گوش‌گیر یا هدفونی برای گوش دادن به موسیقی در اختیار شما قرار می‌گیرد تا احساس راحتی بیشتری داشته باشید. تکنسین پس از تنظیم موقعیت شما روی تخت، فرآیند تصویربرداری را آغاز می‌کند. با پایان تصویربرداری، می‌توانید بلافاصله به خانه بازگردید و به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید. نتایج MRI پس از یک هفته یا کمی بیشتر آماده می‌شود و تفسیر آن توسط پزشک به شما ارائه خواهد شد.
اقدامات و مراقبت‌های قبل از ام آر ای ستون فقرات
توجه به نکات زیر قبل از انجام ام آر آی ضروری است.
خوردن / آشامیدن
شما می‌توانید مطابق رویه معمول خود بخورید، بیاشامید و داروهای خود را مصرف کنید.
لباس پوشیدن
شما باید کلیه لباس‌ها و متعلقات شخصی خود را تعویض کرده و لباس کامل بیمارستانی بپوشید. به شما کمدی برای قرار دادن وسایلتان تحویل داده می‌شود. جواهرات و اشیا گران قیمت و ارزشمند خود را در خانه گذاشته و همراه خود نیاورید.
آلرژی
اگر شما واکنش‌های آلرژیک نسبت به داروهای درمانی مورد استفاده دارید به پزشک خود اطلاع داده تا داروهای لازم را برای شما تجویز نماید. این داروها را باید 24، 12 و 2 ساعت قبل از انجام آزمایش مصرف کنید.
داروهای ضد اضطراب
اگر شما به دلیل ابتلا به کلاستروفوبیا به داروهای ضد اضطراب نیاز داشته باشید با پزشک خود صحبت کنید تا این داروها را برای شما تجویز نماید. توجه داشته باشید که شما باید یک نفر همراه با خود داشته باشید که پس از انجام آزمایش شما را به منزل ببرد.
وجود فلزات در بدن
اگر شما در بدن خود فلزاتی داشته باشید که آنها را قبل از انجام فرایند خارج نکرده یا از خود دور نکرده باشید ممکن است آزمایش شما به تأخیر افتاده، دوباره برنامه ریزی شده یا کنسل شود. ممکن است پزشک بر اساس بیماری شما توصیه‌هایی برای آماده سازی قبل از انجام این آزمایش داشته باشد. زمان مراجعه و ویزیت باید اطلاعات زیر را برای پذیرش ارائه کنید:
- اگر از پیس میکر استفاده می‌کنید یا دریچه‌هایی در قلب خود کاشته‌اید.
- اگر هر نوع پمپ کاشتنی مانند پمپ انسولین استفاده می‌کنید.
- اگر از پلیت ها، پین‌ها، ایمپلنت‌ها، گیره‌های فلزی یا کلیپس های آنوریسم استفاده می‌کنید.
- اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید که ممکن است باردار باشید.
- اگر گوشواره یا وسایل مشابه دارید
- اگر از پچ های دارویی استفاده می‌کنید
- اگر از خط چشم استفاده می‌کنید یا تتو و خالکوبی انجام داده‌اید
- اگر تا کنون گلوله خورده‌اید
- اگر شما با فلزات کار می‌کنید (به عنوان مثال سنگ فرز یا دستگاه جوش)
- اگر در هر قسمتی از بدن شما قطعات فلزی وجود دارد
- اگر نمی‌توانید به مدت 30 تا 60 دقیقه دراز بکشید.
تفسیر جواب ام آر آی ستون فقرات
تفسیر MRI کمر باید توسط یک رادیولوژیست مجرب انجام شود.
رادیولوژیست پس از بررسی دقیق تصاویر، گزارش جامعی را تهیه کرده و اطلاعات لازم را در اختیار پزشک متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپدی قرار می‌دهد.
متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپدی، با مشاهده تصاویر و مطالعه گزارش، می‌تواند علل درد کمر، پا، یا حتی فلج نواحی پایین بدن را شناسایی کند.
در فرآیند تفسیر MRI کمر، پزشک به دنبال شناسایی مشکلات زیر است:
- ناهنجاری‌های مادرزادی یا تکاملی در ناحیه کمر
- تغییرات دژنراتیو مانند فتق یا شکستگی دیسک‌های کمر
- التهاب یا عفونت در ناحیه ستون فقرات
- تشکیل آبسه در ناحیه کمری
- تومورهای خوش خیم یا بدخیم در ستون فقرات
- تنگی کانال نخاعی که منجر به فشردگی اعصاب و ایجاد درد می‌شود
- اسپوندیلیت آنکیلوزان، که باعث التهاب و تغییر شکل ستون فقرات می‌گردد
- اسپوندیلولیستزیس یا لغزش مهره که تراز ستون فقرات را مختل می‌کند
اگر تصاویر MRI هیچ مشکلی را نشان ندهند، نیازی به اقدام خاصی نیست. با این حال، احتمال نتایج مثبت کاذب نیز وجود دارد، یعنی تصاویری که مشکل خاصی را نشان می‌دهند، درحالی‌که در واقع مشکلی وجود ندارد.
برای اطمینان از دقت تشخیص، مراجعه به مراکز تخصصی MRI و تفسیر نتایج توسط پزشکان با تجربه، بسیار اهمیت دارد. همچنین باید توجه داشت که MRI کمر به‌تنهایی نمی‌تواند به‌طور قطعی تمامی مشکلات را تشخیص دهد و ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های تکمیلی باشد.
دستگاه‌های ام آر آی چه شکلی است؟
دستگاه ام آر آی یک دستگاه بلند و به شکل لوله‌ای باریک است که هر دو سر آن باز است. در این دستگاه، یک مگنت در اطراف لوله قرار دارد. برای انجام ام آر آی، شما روی تختی دراز کشیده و به داخل لوله هدایت می‌شوید. اما برخی از دستگاه‌های ام آر آی دارای دریچه‌های بزرگتری هستند یا اینکه از طریق جانب باز می‌شوند، بنابراین شما نیازی ندارید به داخل دستگاه کشیده شوید. این امر در صورت داشتن اضافه وزن یا ترس از مکان‌های تنگ، مناسب است. پزشک شما تصمیم خواهد گرفت که کدام نوع دستگاه برای شما مناسب است.
چه زمانی MRI کمر انجام می‌شود؟
متخصص ممکن است تصویربرداری رزونانس مغناطیسی را برای تشخیص بهتر یا درمان مشکلات ستون فقرات توصیه کند. درد، بیماری، عفونت یا سایر عوامل مرتبط با آسیب می‌تواند باعث بیماری شود.
در صورت داشتن علائم زیر، پزشک ممکن است ام آر آی کمر و لگن را تجویز کند:
- کمردرد همراه با تب
- نقایص مادرزادی که بر ستون فقرات تأثیر می‌گذارد
- آسیب به ستون فقرات
- کمردرد مداوم یا شدید
- مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis)
- مشکلات در مثانه
- علائم سرطان مغز یا ستون فقرات
- ضعف، بی حسی یا سایر مشکلات در پاها
در صورتی که برای جراحی ستون فقرات برنامه‌ریزی شده باشد، پزشک ممکن است ام آر آی کمر را نیز تجویز کند. MRI کمر این فرصت را ایجاد می‌کند تا قبل از ایجاد برش، برنامه‌ریزی‌های لازم برای جراحی انجام شود.
مراقبت‌های بعد از ام آر ای ستون فقرات
شما باید به آرامی از روی تخت اسکن برخیزید زیرا ممکن است به دلیل این که مدت زیادی دراز کشیده بودید دچار سرگیجه شوید. اگر قبل از انجام آزمایش از هر گونه داروی آرام‌بخش استفاده کرده‌اید باید صبر کنید تا اثر این داروها برطرف شود. همچنین شما پس از انجام این تست باید از رانندگی کردن نیز خودداری کنید. اگر در هنگام انجام آزمایش از رنگ کنتراست استفاده شده باشد، شما باید مدتی تحت نظارت قرار گیرید زیرا ممکن است دچار عوارض جانبی یا واکنش‌هایی نظیر خارش، تورم، راش یا مشکلات تنفسی شوید. اگر شما پس از انجام آزمایش و در منزل دچار درد، قرمزی و تورم در ناحیه تزریق رنگ شدید باید به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نشانه بروز عفونت یا واکنش‌های دیگر باشد. در غیر این صورت نیاز به انجام هیچ گونه مراقبتی پس از انجام تست ام آر آی ستون فقرات وجود ندارد. شما می‌توانید مطابق معمول، رژیم غذایی و فعالیت‌های خود را ادامه دهید مگر این که پزشک توصیه دیگری به شما کرده باشد. پزشک ممکن است به شما دستورالعمل‌های دیگری نیز برای پس از انجام ام آر آی بدهد که به وضعیت شما بستگی دارد.
محدودیت‌های ام آر آی ستون فقرات چیست؟
- ممکن است افرادی که بسیار چاق باشند نتوانند وارد برخی انواع دستگاه‌های ام آر آی شوند.
- وجود ایمپلنت‌های کاشتنی یا وسایل فلزی دیگر ممکن است باعث شوند که تصاویر گرفته شده شفاف نباشند زیرا بر میدان مغناطیسی تأثیر می‌گذارند. حرکت کردن بیمار حین انجام آزمایش نیز باعث عدم وضوح تصاویر گرفته شده می‌شود.
- ضربان بسیار نامنظم قلب نیز ممکن است در کیفیت تصاویری که بر اساس فعالیت‌های الکتریکی قلب مانند الکتروکاردیوگرافی گرفته می‌شود تأثیر منفی داشته باشد
- انجام ام آر آی برای بیمارانی که به شدت آسیب دیده‌اند توصیه نمی‌شود. به هر حال این یک تصمیم پزشک است و دلیل آن نیز این است که دستگاه‌های ترکشن و بسیاری از تجهیزات مورد استفاده برای زنده نگه داشتن بیمار در تصاویر ام آر آی اختلال ایجاد می‌کنند و باید از محیط عکسبرداری دور نگه داشته شوند.
- با این که هیچ دلیلی وجود ندارد که ثابت کند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی برای جنین مضر است اما به زنان باردار توصیه می‌شود که از انجام تست ام آر آی در اولین سه ماهه بارداری خودداری کنند مگر این که از نظر پزشکی انجام آن ضرورت داشته باشد.
- هزینه انجام ام آر آی و زمان انجام آن نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری بیشتر و طولانی‌تر است.
- در برخی بیماران، شکستگی‌های مهره‌ای ممکن است در سی تی اسکن بهتر مشخص شوند.
عوارض جانبی ام آر ای
به‌دلیل اینکه از امواج رادیویی در تصویربرداری رزونانس مغناطیسی استفاده می‌شود، عوارض ام ار ای قابل توجه نیست. اگرچه گاهی اوقات رنگ کنتراست (حاجب) می‌تواند عوارض جانبی مانند بثورات پوستی، سردرد و سرگیجه) ایجاد کند.
برای گروه‌های زیر این نوع از تصویربرداری تجویز نمی‌شود و خطرناک است:
- تصویر برداری عادی در زنان باردار (در سه ماهه‌ی اول) و استفاده از ماده‌ی حاجب در طول دوران بارداری ممنوع است.
- افرادی که در گذشته به ماده‌ی حاجب واکنش آلرژیک نشان داده‌اند.
- افرادی که به هر نوعی در بدن خود فلز دارند
آیا ام آر آی برای ستون فقرات خطرناک است؟
برخلاف روش‌هایی مانند عکس برداری با اشعه ایکس و سی تی اسکن، ام آر آی از اشعه یونیزان استفاده نمی‌کند. این ویژگی، آن را به گزینه‌ای ایمن برای زنان باردار و کودکان در حال رشد تبدیل کرده است.
تا کنون هیچ گزارشی از عوارض جدی ناشی از استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی در ام آر آی ستون فقرات ثبت نشده است. با این حال، انجام این روش باید تحت نظر پزشک متخصص و با در نظر گرفتن شرایط فعلی و سابقه پزشکی شما انجام شود.
آهنرباهای قوی مورد استفاده در دستگاه ام آر آی ممکن است بر عملکرد دستگاه‌های کاشت شده مانند ضربان‌سازها تاثیر بگذارند یا موجب جابجایی پیچ‌ها و پین‌های فلزی در بدن شوند. همچنین، احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک به ماده حاجب نیز وجود دارد.
اگرچه واکنش‌های آلرژیک به ماده حاجب خفیف هستند و به‌راحتی با دارو کنترل می‌شوند، در موارد نادر می‌توانند منجر به شوک آنافیلاکسی یا حتی عوارض شدیدتری شوند. به همین دلیل، ضروری است که قبل از انجام ام آر آی، پزشک شما به تمام جزئیات شرایط بدنی‌تان آگاه باشد.
سخن پایانی
در پایان، ام آر آی برای ستون فقرات یک ابزار تشخیصی است که به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات مختلف مانند دیسک کمر، آسیب‌های مهره‌ای، تنگی کانال نخاعی و سایر اختلالات را شناسایی کنند. این روش بدون درد و غیرتهاجمی بوده و اطلاعات دقیق و کاملی درباره وضعیت ستون فقرات فراهم می‌آورد. انجام ام‌آر‌آی با تکنولوژی پیشرفته، تشخیص دقیق‌تر و درمان بهینه‌تر را ممکن می‌سازد. اگر به هر دلیلی پزشک شما انجام این آزمایش را توصیه کرده است، نگران نباشید، زیرا این فرآیند تنها چند دقیقه طول می‌کشد و نتایج آن به بهبود سلامت شما کمک خواهد کرد.
