فردی که در کما است بیهوش است و فعالیت مغزی کمی دارد. این دسته از افراد زنده هستند اما نمیتوان آنها را از خواب بیدار کرد. در واقع فرد هنوز زنده است، اما مغز در پایینترین مرحله هوشیاری خود فعالیت میکند. آنها معمولاً به صدا یا درد پاسخ نمیدهند. قادر به برقراری ارتباط و یا ایجاد حرکت نیستند. در طول دوره کما رفلکسهای اساسی مانند سرفه و بلع تا حد زیادی کاهش مییابد.
افراد به کمارفته تنها میتوانند نفس بکشند. اگرچه برخی از افراد به یک دستگاه برای کمک به تنفس نیاز دارند. با گذشت زمان، فرد ممکن است به تدریج هوشیاری خود را به دست آورد و هوشیارتر شود.
برخی از افراد پس از چند هفته از خواب بیدار میشوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به حالت نباتی و یا حداقل هوشیاری بروند. این وضعیتی است از آن به کما یا اغما یاد میشود.
کما چیست؟
فعالیت مغزی در کما یا حالت اغما به حداقل میرسد. فرد نمیتواند در این حالت بیهوشی طولانی مدت به محیط خود واکنشی نشان دهد. با وجود اینکه بیمار در حالت مرگ موقتی زنده است اما از خواب بیدار نمیشود. فردی که به کما رفته نسبت به صدا و درد واکنشی ندارد. ارتباط او با محیط قطع شده و امکان حرکت نخواهد داشت.
برخی بیماران در این حالت دچار اختلال تنفسی میشوند و برای بالا رفتن سطح هوشیاری به دستگاه کمکی نیاز دارند. در اغلب موارد بیمار دچار مرگ موقتی پس از چندین هفته از بیهوشی عمیق بیدار میشود. در غیر این صورت ممکن است حالت زندگی نباتی یا هوشیاری بسیار پایین را تجربه کند.
کما چه نشانههایی دارد؟
علائم کما شامل موارد زیر میشوند:
- بسته بودن چشمها
- عدم پاسخگویی
- تنفس نامنظم
- عدم واکنش اندامها جزء واکنشهای کوچک
- ناتوانی در پاسخ به درد جزء حرکات واکنشی
فردی که در حالت اغما قرار میگیرد ممکن است بتواند سرفه کند یا آب دهان قورت دهد. بنابراین باید مراقب بود تا دچار خفگی نشود.
آیا شخصی که در کماست میتواند بشنود یا فکر کند؟
احتمال وجود تحریک حسی در فردی که در کماست وجود دارد، مانند درک تماس با دست. شواهدی نشان میدهند که افراد در کما ممکن است قادر باشند به شنیدن و درک دستورات گفتاری. هنگامی که یک شخصی که دوست یا عضو خانوادهای که در کماست را ملاقات میکند، با او صحبت میکند، میتواند به طور طبیعی با او گفتگو کند و به عنوان مثال اتفاقات روزمره خود را به او توصیف کند. درک صحبتها توسط شخص در کما به چه میزان است، قطعی نیست، اما بسته به سطح هوشیاری فرد در کما، احتمال وجود دارد که فرد بتواند حرفها را بشنود و درک کند. همچنین، افراد در کما ممکن است علاقهمند باشند به گوش دادن به موسیقی.
دلایل به کما رفتن بیمار چیست؟
کما که به آن مرگ موقتی نیز گفته میشود میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- آسیبهای تروماتیک مغزی: این آسیبها اغلب در اثر برخوردهای ترافیکی یا اعمال خشونتآمیز ایجاد میشوند.
- سکته مغزی و کما: کاهش یا قطع شدن خونرسانی به مغز (کما بعد از سکته مغزی)، میتواند ناشی از انسداد شریانها یا ترکیدن رگ خونی باشد.
- تومورها: تومورهای مغز یا ساقه مغز میتوانند باعث کما شوند.
- کما ناشی از دیابت: سطح قند خون که خیلی بالا میرود (هیپرگلیسمی) یا خیلی پایین (هیپوگلیسمی) میتواند باعث کما شود.
- کما به علت کمبود اکسیژن: افرادی که از غرق شدن نجات یافتهاند یا کسانی که پس از حمله قلبی احیا شدهاند ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن به مغز وارد کما شوند.
- اثر عفونتهای مغزی در کما: عفونتهایی مانند آنسفالیت و مننژیت باعث تورم مغز، نخاع یا بافتهایی می شوند که مغز را احاطه کرده است. موارد شدید این عفونتها میتواند منجر به آسیب مغزی یا کما شود.
- تشنج: تشنجهای مداوم میتواند منجر به کما شود.
- سموم: قرار گرفتن در معرض سموم، مانند مونوکسید کربن یا سرب، میتواند باعث آسیب مغزی و کما شود.
- اثر مواد مخدر و الکل در کما: مصرف بیش از حد مواد مخدر یا الکل میتواند منجر به کما شود.
هنگامی که یکی از این موارد اتفاق میافتد، نحوه عملکرد سلولهای مغز با اختلال مواجه میشوند. همین موضوع میتواند به بخشهایی از مغز که سبب هوشیاری فرد میشود آسیب برساند و اگر آن قسمتها از کار بیفتند، فرد بیهوش میماند. متخصص مغز و اعصاب با درنظرگیری شرایط بیمار همواره باید بتواند بهترین راهحل را به بیمار ارائه دهد
چگونه میتوان کما را تشخیص داد؟
یک تاریخچهی تازهی پزشکی، آزمایشات خون، آزمایشات فیزیکی و اسکنهای تصویربرداری میتوانند به یافتن علت کما کمک کنند. یافتن علت، به انتخاب روش درمانی یاری میرساند.
تاریخچهی پزشکی
سؤالات زیر از دوستان، خانواده، پلیس یا هر کسی که با فرد همراه بوده پرسیده میشود:
- علائم کما یا خود آن به آهستگی آغاز شده اند یا به یکباره؟
- آیا پیش از کما در فرد مشکلات بینایی، گیجی، بهت یا بیحسی ظاهر شده یا از قبل این علائم را داشته است؟
- آیا فرد مبتلا به دیابت، هرگونه تشنج، سکتهی مغزی یا هر گونه بیماری دیگری بوده است یا خیر؟
- فرد چه داروها یا موادی مصرف کرده است؟
آزمایشات فیزیکی
هدف این آزمایشات، چک کردن واکنشهای فرد، چگونگی پاسخ او به درد و اندازه مردمک چشم اوست. این آزمایشات شامل سرنگ کردن آب خیلی سرد یا گرم به درون کانال گوش فرد است. این آزمایشات باعث حرکات بازتابی چشم میشوند. نوع پاسخ با توجه به علت وقوع کما، تفاوت دارد.
آزمایش خون
آزمایش خون برای تعیین موارد زیر گرفته میشود:
- شمارش خون
- نشانههای مسمومیت با مونوکسید کربن
- وجود و سطح داروهای قانونی و غیر قانونی و دیگر مواد در خون
- سطح الکترولیتها
- سطح گلوکز
- عملکرد کبد
پونکسیون کمری (گرفتن مایع نخاعی)
این آزمایش میتواند هر گونه عفونت یا اختلال در سیستم اعصاب مرکزی (CNS) را چک کند. پزشک، سوزنی را به کانال نخاعی فرد وارد کرده، فشار وارد کرده و مایع نخاعی را برای انجام آزمایشات بیشتر، خارج میکند.
اسکنهای تصویری از مغز
این آزمایشات تعیین میکنند که آیا جراحت یا آسیب مغزی وارد شده است یا خیر و این آسیب در کجای مغز است. اسکن CT یا CAT یا ام آر ای، هر گونه انسداد یا دیگر اختلالات را چک میکند. آزمایش الکتروانسفالوگرافی (EEG) فعالیت الکتریکی مغز را اندازهگیری میکند.
مقیاس کمای گلاسکو
مقیاس کمای گلاسکو (GCS) میتواند برای ارزیابی شدت آسیب مغزی، به دنبال جراحت وارد شده به سر، مورد استفاده قرار گیرد. این مقیاس با توجه به پاسخهای کلامی، پاسخهای فیزیکی و توانایی فرد در باز کردن چشمهایش، یک رتبه به فرد میدهد:
- چشمها: نمرهی بین 1 تا 4، که در آن نمرهی 1 مربوط به زمانی است که شخص چشمهایش را باز نکند، 2 مربوط به زمانی است که چشمها را در پاسخ به درد باز کند، 3 مربوط به زمانی است که آنها را در پاسخ به صدا باز کند و 4 مربوط به زمانی است که شخص چشمها را به خودی خود باز کند.
- پاسخ کلامی: نمرهی بین 1 تا 5 که در آن 1 به معنی این است که فرد هیچ صدایی ایجاد نمیکند، 2 به این معنی است که فرد زیر لب حرف میزند اما حرفهای او نامفهوم است، 3 مربوط به زمانی است که کلمات کاملاً ناصحیح بیان کند، 4 مربوط به زمانی است که صحبت میکند اما در صحبت گیج میشود و 5 به معنی ارتباط نرمال است.
- واکنشهای فیزیکی یا حرکتی: نمرهی بین 1 تا 6 و نمرهی بین 1 تا 5 برای توصیف پاسخ فرد به درد. فرد با نمرهی 1 هیچ حرکتی نمیکند، با نمرهی 2 اندامی را در پاسخ به درد حرکت میدهد، 3 زمانی است که به شکلی غیر طبیعی به درد واکنش نشان میدهد، 4 مربوط به زمانی است که درد را کنار میزند، 5 مربوط به زمانی است که میتواند به نقطهی درد اشاره کند و 6 مربوط به زمانی است که شخص میتواند از دستورات اطاعت کند.
امتیاز کلی 8 یا کمتر به معنی رخداد کما است. اگر امتیاز بین 9 تا 12 باشد، نمره هوشیاری یا آسیب سر متوسط است. اگر امتیاز 13 یا بالاتر کسب شود، اختلال در آگاهی و هوشیار، خفیف میباشد.
