کیست‌های آراکنویید، که به صورت کیسه‌های پر از مایع مغزی نخاعی شکل می‌گیرند، در فضایی بین مغز یا نخاع و غشای آراکنویید قرار دارند. غشای آراکنویید یکی از سه غشایی است که مغز و نخاع را در بر می‌گیرد. کیست‌های آراکنوئیدی، که شایع‌ترین نوع کیست‌های مغز هستند، معمولاً از بدو تولد (کیست‌های آراکنویید اولیه) و یا به صورت مادرزادی وجود دارند. همچنین، ضربه مغزی یا آسیب دیدگی می‌تواند باعث ایجاد کیست ثانویه آراکنویید شود. اکثریت کیست‌های آراکنوئید خارج از لوب گیجگاهی مغز در ناحیه‌ای از جمجمه که به عنوان میدل کرانیال فوسا شناخته می‌شود، شکل می‌گیرند. هرچند، کیست‌های آراکنویید که نخاع را درگیر می‌کنند، نادر هستند.
نمونه جراحی کیست آراکنوئید توسط دکتر مرادی
محل و اندازه این کیست شایع نمی باشد . بیمار با شکایت ضعف پیشرونده دست و پای راست مراجعه نموده بود که با استفاده از میکروسکوپ تحت عمل تخلیه کیست قرار گرفت . پس از عمل علائم بیمار بهبود یافت و در پیگیری یکساله عود کیست نداشته است
مردان 4 برابر بیشتر از زنان احتمال ابتلا به کیست آراکنوئید را دارند
اکثر افراد مبتلا به کیست‌های آراکنویید علائم را قبل از سن 20 سالگی و به ویژه در اولین سال زندگی خود تجربه می‌کنند، اما برخی از افراد مبتلا به کیست‌های آراکنویید هرگز علائمی را نشان نمی‌دهند. مردان 4 برابر بیشتر از زنان احتمال ابتلا به کیست آراکنوئید را دارند.
ارتباط با ما
سردرد، تهوع و تشنج می‌توانند نشان دهنده یک عارضه مغزی مانند کیست آراکنوئید باشند. از این رو اکیداً توصیه می‌شود در صورت مشاهده این علائم سریعاً به پزشک مراجعه نمایید تا با تشخیص و درمان به موقع از بروز عوارض خطرناک بعدی پیشگیری کنید. [shortcode-variables slug=”alert”] [shortcode-variables slug=”name”]، متخصص جراحی مغز و اعصاب آماده است تا با تجربه‌ای که در زمینه درمان بیماری‌های اعصاب و ستون فقرات دارد، شما را در تمام مراحل تشخیص علت بیماری و درمان کامل آن راهنمایی و همراهی نماید. برای رزرو وقت ملاقات با دکتر مرادی می‌توانید با شماره [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل فرمایید. [shortcode-variables slug=”alert1″]
علت کیست‌های آراکنویید
علت دقیق به وجود آمدن کیست‌های آراکنویید ناشناخته است. کیست‌های اولیه آراکنویید که مادرزادی هستند (در هنگام تولد وجود دارند) به علت اختلالات رشد مغز و نخاع در طول دوره ابتدایی جنینی هستند. کیست آراکنوئید ثانویه که به ندرت اتفاق می افتند، به دلیل ضربه مغزی، خونریزی مغزی، مننژیت، تومورهای مغزی و یا عوارض جراحی مغز شکل می‌گیرند. در بعضی موارد، کیست‌های آراکنویید بخشی از یک سندرم ژنتیکی نظیر سندرم چودلی مک کالو، موکو پلی ساکاریدوز یا سندرم مارفان هستند که علائم و نشانه‌های مربوط به سندرم خاص نیز همراه کیست وجود دارد.
وراثت
بیشترین موارد تشخیصی کیست‌های آراکنویید به صورت اسپورادیک رخ می‌دهد، یعنی در افرادی که سابقه خانوادگی مرتبط با کیست‌های آراکنوئید ندارند. با این حال، گزارشات پزشکی نشان می‌دهد که در برخی موارد، وقوع کیست‌های آراکنویید در خانواده‌ها رخ می‌دهد و این نشان می‌دهد که ژنتیک ممکن است در بروز این نوع کیست‌ها در برخی افراد نقش داشته باشد. به عنوان مثال، گزارش شده است که کیست‌های آراکنویید در حداقل سه خانواده غیرمرتبط از خواهران و برادران رخ داده است. در موارد خانوادگی، نوع وراثت ممکن است به صورت اتوزومال غالب عمل کند.
علائم کیست آراکنوئید
در بعضی موارد، کیست‌های آراکنویید نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند. محل و اندازه کیست در هر فرد رخ دادن علائم و همچنین زمانی که ممکن است شروع شوند را تعیین می‌کند. علائم و نشانه‌های کیست آراکنوئید بسته به محلی که در اطراف مغز قرار دارند متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- تجمع بیش از حد مایع مغزی نخاعی در مغز (هیدروسفالی) و در نتیجه افزایش فشار داخل جمجمه
- بدشکلی برخی از استخوان‌های جمجمه‌ای که موجب ایجاد ماکروسفالی می‌شود، که به صورت یک سر بزرگ غیر طبیعی است (فقط در موارد نادر).
- تشنج
- اختلالات شنوایی و بینایی
- سرگیجه
- مشکلات در تعادل و پیاده روی
- نشانه‌های عصبی مانند تأخیر در رشد، تغییرات رفتاری، عدم توانایی کنترل حرکات اختیاری (آتاکسی)، مشکلات در تعادل و پیاده روی، اختلال شناختی، و ضعف یا فلج در یک طرف بدن (همی پارسیس)
- کیست‌های آراکنویید که در اطراف نخاع قرار دارند می‌تواند طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی را فشرده کند و ممکن است نشانه‌هایی مانند کمر درد پیشرفته و درد پا و یا سوزش یا بیحسی در پاها یا بازو و ضعف را ایجاد کند. در برخی موارد ممکن است مشکلات دیگری از قبیل بی اختیاری در ادرار یا مدفوع ایجاد شود.
تشخیص
تشخیص کیست‌های آراکنوئید اغلب به صورت تصادفی و اغلب در هنگام بررسی فردی که تشنج دارد، انجام می‌گیرد. تشخیص ممکن است بر اساس تاریخچه کامل بیمار، یک معاینه کامل بالینی و انواع آزمایش‌های تخصصی، به ویژه مطالعات تصویربرداری پیشرفته مانند توموگرافی کامپیوتری سی تی اسکن و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام ار آی انجام گیرد. سی تی اسکن و ام آر آی می‌توانند کیست‌های آراکنوئید را تشخیص دهند یا تأیید کنند. سی تی اسکن و اشعه ایکس برای ایجاد یک فیلم که تصاویر مقطعی از ساختار بافت مغز را نشان می‌دهد، استفاده می‌شوند. در طول ام آر آی، یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر مقطعی از مغز استفاده می‌شوند.
درمان کیست آراکنوئید
بیشتر کیست‌های آراکنویید به طور تصادفی کشف می‌شوند و اندازه‌ی آنها ثابت می‌ماند. بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که درمان بهبودی‌محور و محافظه کارانه باشد. در صورتی که علائم وجود نداشته باشد، درمان ممکن است لازم نباشد و افراد مبتلا ممکن است به صورت دوره‌ای تحت نظارت قرار گیرند. در صورت ظهور علائم، کیست می‌تواند مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد. در مواردی که درمان ضروری است، نوع درمان به وجود آمدن علائم، اندازه کیست و موقعیت دقیق آن در داخل جمجمه بستگی دارد. در صورتی که درمان توصیه شود، معمولاً از یکی از دو روش زیر استفاده می‌شود: جراحی کرانیوتومی باز (بازکردن جمجمه) یا استفاده از شانت ونتریکولوپریتونئال (قرار دادن لوله‌ای برای تخلیه مایع مغزی نخاعی).
فنستریشن کرانیوتومی
در حین فنستریشن کرانیوتومی یک بخش از جمجمه برای دسترسی متخصص جراح به کیست، جایی که چندین سوراخ در دیواره کیست ایجاد می‌گردد (فنستریشن)، برداشته می‌شود تا مایع مغزی نخاعی به فضای ساب آراکنویید که در آن جا مایع دوباره به بافت اطراف جذب می‌شود تخلیه گردد. بعلاوه در بعضی از موارد ممکن است بیماری با قرار دادن یک دستگاه (شانت) در کیست عمل تخلیه کیست به داخل سیستم بطن مغز یا داخل حفره شکم درمان شود. این عمل جراحی کیست را تخلیه می‌کند و یک گذرگاه مناسب برای جریان یافتن مایع مغزی نخاعی را ایجاد می‌نماید.
شانت
شانت یک کیست آراکنویید یکی دیگر از گزینه‌‌های درمانی است. متخصص جراح یک لوله را به داخل کیست وارد می‌کند که در جای خود باقی می‌ماند و مایع را تخلیه می‌کند. این مایع در جاهای دیگر بدن جذب می‌شود. با این حال، بیمار ممکن است برای جلوگیری از بازگشت نشانه‌ها وابسته به شانت باشد و زندگی کردن با یک شانت می‌تواند عوارضی مانند انسداد یا عفونت ایجاد کند. به تازگی، پیشرفت‌هایی که در عمل جراحی کم تهاجمی مغز و جمجمه انجام می‌شود، این روش‌های معمول را به تکنیک‌های کاملاً آندوسکوپی، با زمان کوتاهتر، عوارض کمتر، نتایج عالی با بهبود سریعتر و کاهش میزان مرگ بیمار تبدیل کرده‌اند. در حالی که این رویکرد بسته به اندازه و مکان کیست آراکنوئید متفاوت است، مدیریت جراحی آندوسکوپی به متخصص جراح اجازه‌ی دسترسی بهتر به فنستریشن کرانیوتومی یا در موارد دیگر، برداشتن کیست بدون بروز عوارض و خطرات ناشی از دستکاری مغز یا رتراکشن را می‌دهد. تعداد کمی از کلینیک‌ها در هنگام درمان امکانات را برای انجام جراحی‌های کم تهاجمی فنستریشن کرانیوتومی با اندوسکوپ، شانت اندوسکوپی و برداشتن کامل کیست آراکنویید از طریق اندوسکوپی یا با کمک آن را می‌توانند ارائه دهند.
برداشتن کیست
در صورت امکان، کیست‌های آراکنوئیدی ستون فقرات را می‌توان با برداشتن کامل توسط عمل جراحی (ریسکشن) درمان کرد. عمل جراحی به طور کلی منجر به از بین رفتن علائم می‌شود. در برخی موارد، برداشتن کامل کیست‌های نخاعی امکان پذیر با عمل جراحی نیست. در چنین مواردی، فنستریشن یا شانت کردن کیست برای تخلیه مایع ممکن است ضروری باشد. درمان دیگر درمان علامتی و حمایتی است.
پیش آگهی
کیست آراکنوئیدی که درمان نشده است ممکن است موجب آسیب شدید عصبی در هنگام گسترش کیست (ها) یا خونریزی در کیست شود و به مغز یا نخاع آسیب بزند. علائم معمولاً با درمان بهبود می‌یابند یا از بین می‌روند.
اختلالات مرتبط
علائم اختلالات ذکر شده در زیر می‌تواند شبیه به علائم کیست‌های آراکنوئید باشد. مقایسه ممکن است برای تشخیص افتراقی مفید باشد:
تومورهای مغز
تومور مغزی بخش‌هایی در مغز است که رشد می‌کند و می‌تواند سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشد. علائم تومورهای بدخیم و خوش خیم مغز مشابه هستند و به نوع تومور و محل آن بستگی دارند. علائم ممکن است شامل سردرد عود کننده، تشنج، بی ثباتی عاطفی، حالت تهوع و یا درد صورت یا بی حسی باشد. انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارند.
ناهنجاری دندی واکر
ناهنجاری دندی واکر ناهنجاری نادر مغز است که از بدو تولد وجود دارد (مادرزادی است). این ناهنجاری به صورت یک فضای غیر طبیعی بزرگ در پشت مغز مشخص می‌شود که با جریان نرمال مایع مغزی نخاعی از طریق ورودی بین بطن و سایر قسمت‌های مغز تداخل می‌یابد. در این حالت مقدار بیش از حد مایع در اطراف مغز تجمع می‌یابد و باعث ایجاد فشار غیر طبیعی در داخل جمجمه، تورم سر (هیدروسفالی مادرزادی) و اختلال نورولوژیک می‌شود. تاخیر موتور و مشکلات یادگیری نیز ممکن است رخ دهد. بدخیمی دندی واکر یک نوع هیدروسفالی انسدادی یا غیر ارتباطی داخلی است، به این معنی که جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی مسدود شده و منجر به عریض شدن بطن‌ها می‌شود.
سندرم امپتی سلا
سندرم امپتی سلا یک اختلال نادر است که با بزرگ شدن یا ناهنجاری یک ساختار در سر به نام سلا تورسیکا مشخص می‌شود. سلا تورسیکا یک فرو رفتگی به شکل زین است که در استخوانی در پایه جمجمه (استخوان اسفنویید) به همراه غده هیپوفیز قرار دارد. در سندرم امپتی سلا سلا تورسیکا اغلب یا به طور جزئی یا به طور کامل با مایع مغزی نخاعی پر می‌شود. در نتیجه، غده هیپوفیز اغلب فشرده و مسطح می‌شود به طوری که سلا تورسیکا به نظر خالی می‌رسد. اکثر افراد مبتلا به سندرم امپتی سلا علائمی همراه با آن را ندارند. گاهی اوقات سردرد یا اختلال عملکرد هیپوفیز ممکن است رخ دهد. سندرم امپتی سلا ممکن است به عنوان یک اختلال اولیه رخ دهد که علت آن ناشناخته (ایدیوپاتیک) است یا به عنوان یک اختلال ثانویه است که در اثر بیماری یا شرایطی مانند تومور هیپوفیز یا آسیب دیدگی در منطقه هیپوفیز رخ می‌دهد.
پرن سفالی
پرن سفالی یک اصطلاح عمومی برای اختلالات خاصی است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد. پرن سفالی ممکن است به صورت اسپورادیک یا خانوادگی طبقه بندی شود. پرن سفالی اسپورادیک می‌تواند علل مختلفی از قبیل عفونت قبل یا بلافاصله بعد از تولد (عفونت پریناتال)، تروما، بیماری دوران بارداری، دیابت بارداری یا مصرف الکل یا مواد مخدر مانند کوکائین توسط مادر در دوران بارداری داشته باشد. نوع اول پرن سفالی غالب اتوزومال به علت جهش‌های ژن COL4A1 رخ می‌دهد. در پرن سفالی، کیست‌ها یا حفره‌ها بر روی سطح مغز شکل می‌گیرند. این کیست‌ها یا حفره‌ها ممکن است پر از مایع مغزی نخاعی، یک مایع بی رنگ باشند که به طور طبیعی مغز و نخاع را برای حفاظت و تغذیه احاطه کرده‌اند. شدت و علائم مرتبط با آن از یک فرد به شخص دیگر به شدت متفاوت است و براساس اندازه و محل دقیق حفره‌ها یا کیست‌های مایع پر شده می‌باشد. بعضی از نوزادان به مدت کوتاهی پس از تولد عوارض جدی را بروز می‌دهند، افراد دیگر شاید علائم خفیف داشته باشند که ممکن است ناشناخته باشند. علائم و نشانه‌های پرن سفالی ممکن است شامل ضعف یا فلج یک طرف بدن (همی پارزی یا همی پلژی)، تشنج، درجات مختلفی از اختلالات شناخت و یادگیری و میگرن باشد. افراد مبتلا به پرن سفالی نوع I اتوزومی غالباً مستعد آسیب عروق خونی کوچک، از جمله عروق کوچک داخل مغز هستند.
