کرانیوتومی یک عمل جراحی است که در آن جمجمه‌ی فرد از هم بازمی‌شود تا مشکل موجود در مغز او را برطرف‌کنند. علل زیادی برای دست‌زدن به کرانیوتومی وجود دارد. برای مثال، اگر رگهای خونی و یا قسمتی از مغز فرد دچار آسیب‌دیدگی شده باشد و یا در مغز او تومور وجود داشته باشد و یا مغز وی دچار عفونت شده باشد در این صورت لازم است که از عمل کرانیوتومی جهت رفع این مشکلات استفاده‌شود.
[shortcode-variables slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت از طریق شماره‌های [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
جراحی کرانیوتومی برای درمان چه بیماری‌هایی استفاده‌می‌شود؟
عمل جمجمه‌بری یا همان کرانیوتومی ممکن‌است به دلایل مختلفی از جمله عوامل زیر (البته تنها محدود به این موارد نمی‌باشد) صورت‌گیرد:
- تشخیص، برداشتن و یا درمان تومورهای مغزی
- بریدن و یا ترمیم آنوریسم مغزی (برآمدگی دیواره‌ی عروق)
- حذف خون و یا لخته‌های خونی ناشی تراوش شده از رگهای خونی
- از بین بردن ناهنجاری‌های شریانی وریدی مغز (AV) ( توده غیرطبیعی عروق خونی ).
- تخلیه آبسه مغزی (یک کیسه‌ی عفونی پر از چرک)
- ترمیم شکستگی‌های جمجمه
- ترمیم پارگی غشای پوشش مغز (دورا ماتر)
- کاهش فشار موجود در داخل مغز (فشار داخل جمجمه) از طریق برداشتن قسمت‌های آسیب‌دیده یا متورم‌شده‌ی مغز که ممکن‌است بر اثر آسیب تروماتیک یا سکته به وجود آمده باشد.
- درمان صرع (یک بیماری عصبی مربوط به مغز است که فرد را بیشتر در معرض تشنج قرار می‌دهد).
- تعبیه‌ی دستگاه‌های تحریک‌کننده جهت درمان ناهنجاری‌های حرکتی همچون بیماری پارکینسون یا دیستونی (یک نوع اختلال حرکتی).
علاوه بر این موارد دلایلی دیگر نیز برای استفاده از جراحی کرانیوتومی وجود دارد.
قبل از جراحی جمجمه‌بری انجام چه آزمایش‌هایی ضروری است؟
قبل از جراحی جمجمه‌بری، لازم است که ابتدا محل دقیق منشاء تشنج‌ها شناسایی‌شود. بدین منظور از آزمایش‌های زیر استفاده‌می‌شود:
- ام‌آر‌آی: در این آزمایش به کمک مغناطیس‌های بزرگ، امواج رادیویی و یک کامپیوتر از قسمت‌های داخلی مغز عکسبرداری‌می‌شود.
- سی‌تی اسکن: در این آزمایش به کمک یکسری اشعه‌های ایکس و یک کامپیوتر از قسمت‌های داخلی مغز عکسبرداری‌می‌شود. عکسبرداری سی‌تی‌اسکن به مراتب جزئیات بیشتری نسبت به عکسبرداری به کمک اشعه‌ی ایکس در اختیار پزشک قرارمی‌دهد.
- ای‌ای جی (سرپایی): به کمک این تست فعالیت الکتریکی مغز از طریق پدهای چسبنده‌ی (الکترودها) متصل به پوست سر ثبت می شود.
- ای‌ای‌جی (بستری): ممکن‌است که در برخی از بیماران جهت ثبت فعالیت الکتریکی مغز آنها نیاز به ای‌ای‌جی طولانی باشد لذا در این شرایط لازم است که در واحد نظارت بر صرع بستری‌شوند.
- اسکن ام‌ای جی (مگنتونسفالوگرافی): یک آزمایش غیرتهاجمی است که از آن برای تشخیص تشنج و فعالیت غیرطبیعی داخل مغز به کمک سنسورهای مغناطیسی استفاده می‌شود. همچنین به کمک ام‌ای‌جی می‌توان محل دقیق نقاط کنترل‌کننده‌ی حرکت، حس‌گر و زبان را پیداکرد.
چگونه برای عمل جمجمه‌بری آماده‌شویم؟
- در صورتی مصرف هر نوع دارو و یا محصول طبیعی حتما قبلا آن را به پزشک اطلاع‌دهید زیرا ممکن‌است که برخی از آنها خطر خونریزی را افزایش‌دهند و در روند بیهوشی تداخل ایجادکنند.
- چنانچه از رقیق‌کننده‌های خون از جمله وارفارین (کومادین)، کلوپیدوگرل (پلویکس) یا آسپرین استفاده کنید حتما این موضوع را با پزشک خود در میان‌بگذارید. معمولا در این شرایط پزشک از شما می‌خواهد که مصرف این داروها را قبل از عمل جراحی متوقف کنید. اطمینان حاصل کنید که چیزی‌هایی را که پزشک از شما می‌خواهد بخوبی فهمیده و از آنها پیروی‌کنید.
- پزشک در خصوص مصرف و یا عدم‌مصرف داروهای خاص قبل از جراحی کرانیوتومی به شما توصیه‌هایی خواهد کرد. شاید لازم‌باشد که به مدت یک هفته و یا حتی بیشتر قبل از جراحی از مصرف یکسری داروهای خاص خودداری‌کنید لذا حتما در اسرع‌وقت در این باره با پزشک مشورت‌کنید.
- دستورالعمل‌های پزشک در خصوص زمان متوقف‌کردن خوردن و آشامیدن را حتما به‌طور دقیق رعایت‌کنید. چنانچه که توصیه‌های پزشک در این زمینه را نادیده‌بگیرد ممکن‌است که عمل جراحی در زمان مشخص‌شده لغو‌شود. چنانچه پزشک از شما خواست که در روز عمل جراحی می‌توانید داروهایی مصرف‌کنید سعی‌کنید که برای این کار تنها از یک جرعه آب استفاده‌کنید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل، ابتدا استحمام‌کنید. البته لازم‌نیست که از استفاده از لوسیون، عطر، مواد خوشبوکننده و یا لاک ناخن بپرهیزید.
- قسمتی از سر که قرار است بر روی آن جراحی صورت‌بگیرد را بصورت خودسر نتراشید.
- تمامی جواهرات و وسایل زینتی خود را درآورید. همچنین چنانچه از لنزهای تماسی استفاده‌می‌کنید آنها را نیز قبل از رفتن به اتاق عمل درآورید.
چگونگی انجام جراحی جمجمه‌بری
در روش جراحی کرانیوتومی، پزشک با استفاده از ابزارهای خاص، شکاف‌های (برش‌های)ی در پوست سر و جمجمه بوجود می‌آورد. سپس وارد داخل جمجمه فرد می‌شود و مشکل موجود را برطرف می‌کند. با استفاده از صفحات و گیره‌های کوچک، تکه‌ی جمجمه فرد در موقعیت خود قرار می‌گیرد. در این نوع جراحی، ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود و در طول این زمان، بیمار در حالت بیهوشی قرار خواهد گرفت. گاهی اوقات، برای بررسی عملکرد مغز بیمار در حین جراحت، نیاز است که بیمار در حالت بیداری باشد. بنابراین، در این نوع جراحی‌ها از بیهوشی موضعی استفاده می‌شود و بیمار در حالت بیداری قرار می‌گیرد، اما دردی احساس نخواهد کرد. کرانیوتومی‌ها مختلفی وجود دارند که بسته به قسمتی از جمجمه که برداشته می‌شود، نامگذاری می‌شوند.
کرانیوتومی بیفرونتال توسعه‌یافته
کرانیوتومی بیفرونتال توسعه‌یافته یک روش سنتی است که به منظور برداشتن تومورهای سخت در قسمت جلویی مغز استفاده می‌شود. در این روش، اصل اساسی آن این است که برداشتن استخوان اضافی، در مقایسه با دستکاری‌های غیرضروری در مغز، دارای ضریب امنیت بالاتری است. ابتدا با ایجاد برشی در پوست سر و در خط رویش مو، استخوانی که برجستگی ناحیه پیشانی را شکل می‌دهد، برداشته می‌شود. در مراحل پایانی جراحی، این استخوان به محل خود بازگردانده می‌شود.
برداشتن موقتی این استخوان، فضای لازم برای انجام دقیق و بینایی جراح را در پشت چشم‌ها ایجاد می‌کند، بدون اینکه نیازی به دستکاری غیرضروری در مغز وجود داشته باشد. این روش عموماً در درمان تومورهایی استفاده می‌شود که به دلیل آناتومی تومور، شاید پاتولوژی تومور و یا هدف جراحی، نیازمند استفاده از روشی با کمترین تهاجم باشد. برخی از انواع تومورهایی که می‌توان با استفاده از کرانیوتومی بیفرونتال توسعه‌یافته درمان کرد، شامل مننژیوم، اسیتیونروبلاستوما و تومورهای پایه بدخیم جمجمه می‌شوند.
کرانیوتومی سوپرا اوربیتال “ابرو” با حداقل تهاجم
کرانیوتومی سوپرا اوربیتال که به کرانیوتومی ابرو نیز مشهور است یک نوع از جراحی جمجمه‌بری است که از آن برای برداشتن تومورهای مغزی استفاده‌می‌شود. در این نوع جراحی، جراح مغز و اعصاب برشی کوچک در ابروی فرد ایجادمی‌کند تا از این طریق به تومور موجود در قسمت جلویی مغز و یا تومورهای هیپوفیز دسترسی داشته باشد.
زمانی که یک تومور بسیار بزرگ است یا در نزدیکی عصب‌های بینایی یا شریانهای حیاتی قراردارد از این روش به جای جراحی اندوسکوپی اندوناسال استفاده‌می‌شود. همچنین می‌توان از كرانيوتومي سوپرا اوربیتال به عنوان بخشی از روند درمانی كیستهای شکاف Rathke، تومو‌های پایه جمجمه و بعضی از تومورهای هیپوفیز بهره‌برد.
کرانیوتومی “سوراخ کلید”
کرانیوتومی سوراخ کلید یک نوع جراحی مغز با حداقل تهاجم برای برداشتن تومورهای مغزی است. در این روش شکافی کوچک در پشت گوش بطوری که دسترسی به مخچه و مغز امکان‌پذیر باشد ایجادشده و تومورهای پایه جمجمه از این طریق برداشته‌می‌شوند. جراحان مغز و اعصاب از این روش برای برداشتن تومورهای خاصی همچون مننژیم‌ها و نوروم‌های آکوستیک (شوآنوم وستیبولار) استفاده‌می‌کنند.
كرانيوتومي اوربيتوزيگوماتيك
كرانيوتومي اوربيتوزيگوماتيك يك رويكرد سنتی در درمان مشکلات پايه جمجمه است كه با هدف درمان تومورهاي سخت و آنوريسم مورد استفاده قرار مي‌‌گیرد. این روش بر این اصل استوار است که برداشتن استخوان اضافی از ضریبی امنیتی بالاتری نسبت به دستکاری غیرضروری مغز است.
عموما از این نوع جراحی جمجمه‌بری در برداشتن ضایعاتی بسیار پیچیده‌ای استفاده‌می‌شود که نمی‌توان از طریق روش‌های با تهاجم کم استفاده‌کرد. در كرانيوتومي اوربيتوزيگوماتيك شکافی در پوست سر و در قسمت پشت خط رویش مو ایجاد‌می‌شود و سپس از آن طریق استخوان تشکیل‌دهنده‌ی برجستگی پیشانی و گونه برداشته و در پایان جراحی مجددا در سر جای خود گذاشته می‌شود. برداشتن موقتی این استخوان علاوه بر این امکان دسترسی جراحان به قسمت‌های عمیق و دشواتر مغز را فراهم‌می‌کند، احتمال وارد آمدن آسیب شدید به مغز را نیز به حداقل می‌رساند. تومورهای مغزی را که می‌توان به کمک کرانیوتومی اوربیتوزیگومیک درمان‌کرد عبارتند از کریوفارنژیوم، تومورهای هیپوفیز و مننژیموم.
کرانیوتومی ترانس‌لابیرنتین
کرانیوتومی ترانس‌لابیرنتین نوعی از جراحی جمجمه‌بری است که در آن برشی در پشت گوش ایجادشده و از طریق آن استخوان مشتویی و برخی از استخوان‌های داخلی گوش (به ویژه کانال‌های نیم دایره‌ای که حاوی گیرنده‌هایی برای تعادل هستند) برداشته می‌شود. پس از آن، پزشک تومور و یا تمامی تومورهایی که همراه با خطر آسیب‌دیدگی‌های شدید مغزی نیستند را پیداکرده و آنها را بیرون‌می‌آورد. نوروم‌های آکوستیک (شوآنوم وستیبولار) از طریق یکی از سه روش کرانیوتومی (ساب‌اکسیپتال، شیوه‌ی ترانس‌لابیرنتین و حفره میانی) درمان‌می‌شود. زمانی که فرد دچار مشکل شنوایی شده باشد و یا شنوایی وی در معرض خطر باشد در اینصورت در اغلب موارد از جراحی کرانیوتومی ترانس‌لابیرنتین استفاده‌می‌شود.
در طی جراحی کرانیوتومی ترانس‌لابیرنتین کانال‌های نیم‌دایره‌ای گوش برداشته‌می‌شوند تا از این طریق به تومور دسترسی پیداکند. نتیجه‌ی برداشتن کانال‌های نیم‌دایره‌ای می‌تواند به قیمت از دست دادن شنوایی فرد باشد.
روند بهبودی جراحی کرانیوتومی
احتمالا پس از جراحی کرانیوتومی فرد تا چند هفته احساس خستگی داشته باشد. همچنین شاید دچار سردرد و یا مشکلاتی مربوط به قدرت تمرکز شود. مدت زمان لازم برای بهبودی پس از جراحی بین ۴ تا ۸ هفته طول‌می‌کشد. در برخی از موارد ممکن‌است که جای برش و شکاف تا ۵ روز بعد از جراحی نیز درد داشته باشد. همچنین ممکن‌است که فرد در قسمت‌های اطراف زخم احساس دردی شدید و بیحسی شود و اطراف چشم‌های وی متورم یا کبود شود. با بهترشدن زخم، جای آن شروع به خارش می‌کند. در این دوره، استفاده از داروها و بسته‌های یخ می‌تواند به کاهش سردرد، ورم، خارش و درد بدن کمک کند.
معمولا بخیه‌ها بسته به نوعی که پزشک از آنها برای بستن شکاف استفاده‌می‌کند بخودی خود جذب بدن می‌شوند و یا پس از گذشت ۷ الی ۱۰ روز پزشک آنها را بیرون‌می‌کشید. در این مواقع متورم‌شدن پوست سر با مایع امری شایع است. احتمالا با کاهش ورم، سر فرد دچارگوی یا تورفتگی شود. در حالت کلی روند و سرعت بهبودی افراد با یکدیگر متفاوت است. برای بدست‌آرودن بهبودی خود در اسرع وقت بهتر است مراحل زیر را دنبال‌کنید.
فعالیت‌های روزمره
- هر زمان که احساس خستگی‌کردید، استراحت‌کنید. بسیار طبیعی است که در طول روز احساس خواب‌آلودگی کنید. طوری برنامه‌ریزی کنید که روزانه زمانی را صرف چرت‌زدن کنید. خواب کافی می‌تواند به بهبودی شما کمک‌کند.
- به هنگام خوابیدن و یا استراحت‌کردن سعی‌کنید بصورت صاف نخوابید. سعی‌کنید تا در زیر بالشتان، حوله‌ی لولاشده، پد فومی و یا چیزی قراردهید تا زیر بالشتان بلندشود. همچنین می‌توانید آجر یا تکه‌های چوبی زیر پایه‌های تختتان قراردهید تا قسمت سرتان در ارتفاع بالاتری از پاها قراربگیرد.
- پس از درازکشیدن، به آرامی سرتان را بالا بیارید تا از بروز سردرد و یا سرگیجه پیشگیری‌کنید.
پس از گذشت ۲ تا ۳ روز از جراحی می‌توانید سرتان را بشوریید ولی بیاد داشته باشید که سرتان را زیاد خیس‌نکنید. همچنین تا ۲ الی ۳ هفته از شناکردن بپرهیزید. - تا۴ هفته پس از جراحی کرانیوتومی موی سرتان را رنگ‌نکنید.
- سعی‌کنید که هر روز به پیاده‌روی بروید. روز به روز سعی‌کنید که میزان پیاده‌روی خود را افزایش‌دهید. پیاده‌روی به بهبود جریان گردش خون کمک‌کرده و از ابتلا به بیماری‌های همچون ذات الریه و یبوست پیشگیری‌می‌کند.
- تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است از برداشتن اشیاء سنگین اجتناب‌کنید.
- به مدت ۲ تا ۳ هفته از رانندگی‌کردن بپرهیزد و یا با کسب اجازه از پزشک شروع به رانندگی‌کنید. در اوایل رانندگی دوباره، ابتدا با مسیرهای کوتاه و آشنا و همچنین در طول روز شروع‌کنید.
- در خصوص بلامانع‌بودن سفر با هواپیما با پزشک خود مشورت‌کنید.
رژیم غذایی
- می‌توانید همان رژیم غذایی عادی خود را دنبال‌کنید. چنانچه شکم‌درد داشتید از غذاهای کم چرب مانند برنج ساده، مرغ سرخ‌شده، نان تست و ماست استفاده‌کنید.
- دستورالعمل‌های پزشک را در خصوص میزان نوشیدن مایعات پس از جراحی رعایت‌کنید.
- شاید پس از عمل جراحی جمجمه‌بری مثانه و روده علمکرد طبیعی خود را نداشته باشد، البته این موضوع کاملا شایع است. سعی‌کنید جهت پیشگیری از ابتلا به یبوست و اسهال در این دوران بصورت روزانه از مکمل‌های فیبری استفاده‌کنید. چنانچه تا چند روز پس از جراحی یبوست شما برطرف‌نشد از پزشک بخواهید تا ملین‌های خفیف برای شما تجویزکند.
مصرف دارو
- پزشک در خصوص زمان و نیاز مجددا به مصرف دارو توصیه‌هایی به شما خواهد کرد. وی همچنین راهنمایی مربوط به مصرف هر نوع داروی جدید به شما می‌دهد.
- اگر از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون مانند وارفارین (کومادین)، کلوپیدوگرل (پلاویکس) یا آسپرین استفاده می‌کنید حتما این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. در صورت لزوم پزشک زمان مصرف مجدد این داروها را به شما خواهد گفت. با دقت به توصیه‌های پزشک در این خصوص توجه‌کرده و از درک دقیق گفته‌های وی مطمئن‌شوید.
- داروهای مسکن‌ها را طبق دستورالعمل‌های پزشک مصرف‌کنید.
o در صورتی که پزشک داروی مسکن برای شما تجویزکرد طبق تجویز وی آن را مصرف‌کنید.
o چنانچه پزشک مسکنی برای شما تجویزنکرد از وی بپرسید که آیا مصرف مسکن‌های بدون نسخه بلامانع است یا نه. - در صورتی که پزشک آنتی‌بیوتیک برای شما تجویزکرد طبق تجویز وی آن را مصرف‌کنید. چنانچه که پس از مدتی احساس بهبودی‌کردید بصورت خود سر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را متوقف‌نکنید بلکه باید تا اتمام دوره‌ی معین شده مصرف آنها را ادامه‌دهید.
- اگر پزشک جهت پیشگیری از تشنج داروهایی برای شما تجویزکرد حتما مصرف آنها را طبق دستورالعمل‌های پزشک دنبال‌کنید.
مراقبت از محل بریدگی‌های جراحی
- اگر بر روی شکاف و بریدگی‌های پوست سر چسب زخم زده شده است بگذارید تا یک هفته آنجا بماند و خودش کنده شود.
- همیشه این قسمت‌ها را تمیز و پاکیزه نگه‌دارید. هر دو روز یک بار و یا هر زمان که بانداژ آنها خیس و یا کثیف شد آن را عوض‌کنید.
- پس از آن که استحمام و دوش‌کردن از نظر پزشک مانعی‌نداشت به آرامی و با آب گرم و صابون قسمت‌های جراحی شده را شسته و به آرامی خشک‌کنید.
فعالیت‌های ورزشی پس از جراحی جمجمه‌بری
- از انجام فعالیت‌های پرخطری همچون بالارفتن از نردبان تا ۳ ماه پس از جراحی خودداری‌کنید.
- از انجام فعالیت‌های طاقت‌فرسایی همچون دوچرخه‌سواری، دویدن، وزنه‌برداری و یا ورزش‌های هوازی تا ۳ ماه و بلامانع‌بودن از نظر پزشک خودداری‌کنید.
- از انجام ورزش‌های خشن و پربرخورد تا ۳ ماه پس از جراحی و بلامانع‌بودن از نظر پزشک خودداری‌کنید.
استفاده از یخ - در یکی دو روز اول پس از جراحی از یخ برای کاهش درد، ورم و خارش محل جراحی‌شده استفاده‌کنید. هر بار یخ و یا پک سرد را به مدت ۱۰ الی ۲۰ دقیقه بر روی سر قراردهید. فراموش‌نکنید که بین یخ و پوست سر حتما از پارچه‌ای نازک استفاده‌کنید و از تماس مستقیم یخ با پوست بپرهیزید.
سوالات رایج
خطرات جراحی کرانیوتومی چیست؟
هیچ عمل جراحی بدون خطر نیست. عوارض جانبی کلی در هر عمل جراحی عبارتند از خونریزی، عفونت، لخته‌های خونی و حساسیت به داروهای بیهوشی. برخی از عوارض جانبی خاص مربوط به جراحی کرانیوتومی عبارتند از:
- ضربه
- تشنج
- تورم بافت مغز که در اینصورت نیاز به جراحی دوباره هست
- آسیب‌دیدگی عصب که ممکن‌است باعث فلج‌شدن و یا ضعیف عضلات شود
- نشت مایع مغزی نخاعی که ممکن‌است نیاز به ترمیم دوباره پیداکند
- کاهش عملکرد ذهنی
- آسیب مغزی دائمی و معلولیت‌های مرتبط با آن
جراحی کرانیوتومی چه مدت طول‌می‌کشد؟
این جراحی ممکن‌است ۳۰ دقیقه تا ۱۲ ساعت به طول بیانجامد.
بیماران بعد از کرانیوتومی چند شب در بیمارستان بستری‌می‌شوند؟
ممکن‌است که فرد پس از جراحی جمجمه‌بری به مدت ۳ الی ۱۰ روز در بیمارستان بستری‌شود.
