فشار ایجادکننده سندرم تونل کارپال یا سندرم تونل مچی، تورم مچ دست را موجب میشود. در این حالت، عصب میانی که از داخل دست عبور میکند در کنار کف دست قرار دارد (که به آن تونل کارپال نیز اطلاق میشود). عصب میانی، احساس و توانایی حس کردن را در انگشتان شصت، نشانه، انگشت سبابه و قسمتی از انگشت حلقه فراهم میکند. این عصب پالسهایی را به عضلاتی که به سمت شصت میروند منتقل میکند. سندرم تونل کارپال ممکن است در یک یا هر دو دست ایجاد شود و باعث بروز بیحسی، ضعف و احساس گزگز در دست در نزدیکی انگشت شصت میشود.
سندرم تونل کارپال شایع میان زنان میانسال و باردار
احتمال ابتلا به این سندرم در زنان بین 40 تا 60 ساله بسیار بالا است. زنان باردار نیز در اواخر دوران بارداری به علائم کوتاه مدت این عارضه دچار میشوند. زنانی که قرصهای ضدبارداری مصرف میکنند، در سنین یائسگی هستند یا داروی استروژن مصرف میکنند بیشتر مستعد ابتلا به گرفتگی مچ دست هستند.
ارتباط با متخصص
با وجود این که این عارضه به عنوان عارضه سخت و خطرناکی شناخته نمیشود ولی این بدین معنا نیست که اگر مشکوک یا مبتلا به این سندرم هستید، نیازی به مراجعه به پزشک متخصص ندارید. توصیه میشود در صورت مشاهده اولین علائم مانند درد، بی حسی سوزش مچ دست، سریعاً به پزشک مراجعه نمایید تا با درمان به موقع به نتایج مطلوبتری برسید. [shortcode-variables slug=”alert”] برای رزرو وقت ملاقات با دکتر مرادی، متخصص جراحی مغز و اعصاب، میتوانید با شماره تلفن [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
علت سندرم کانال کارپال چیست؟
تونل کارپال که به آن کانال کارپال نیز گفته میشود یک مسیر استخوانی و رباطی باریک و سخت در کف دست است. عصب میانی و تاندونها در کانال کارپال قرار دارند. تونل کارپال در برخی مواقع ممکن است به دلیل التهاب و تحریک تاندونها یا به دلیل تورمهای دیگر باریک شده و بر عصب میانی فشار وارد کند.
عصب میانی مسئول کنترل احساسات در کف دست، انگشت شصت و سه انگشت است. همچنین، این عصب عضلاتی را که انگشت شصت را به سمت کف دست برای لمس دیگر انگشتان حرکت میدهند، نیز کنترل میکند. فشاری که بر این عصب وارد میشود، باعث بروز درد، بیحسی و ضعف در دست و مچ دست میشود و ممکن است این علایم به سمت بازوها و حتی شانهها گسترش یابد. سندرم تونل کارپال به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد. با این حال، افرادی که به طور مکرر مچ دست خود را حرکت میدهند، در معرض لرزش قرار میگیرند و به طور مداوم از انگشتان دست خود استفاده میکنند، مانند تایپ کردن بیشتر احتمال ابتلا به این سندرم را دارند. بعضی از موارد، علت واضحی برای ابتلا به سندرم تونل کارپال ندارند.
تصور بر این است که برخی دلایل شایع ابتلا به سندرم گرفتگی مچ دست عبارتند از:
- حرکات و مانورهای مکرر
- استفاده مکرر از ابزار دستی لرزشی
- فشار کاری
- بارداری، به عنوان مثال به دلیل ادما یا احتباس مایعات
- روماتیسم مفصلی التهابی یا دیژنراتیو
- کمکاری تیروئید
- دیابت
- آسیبدیدگی مانند دررفتگی یا شکستگی مچ دست
- مشکلات ساختاری در مچ دست
- ضایعات مچ دست
- کیست یا تومور در تونل کارپال
- پرکاری و بیش فعالی غده هیپوفیز
- هر گونه تورم یا التهاب در اطراف تاندونها
علائم ابتلا به سندروم تونل کارپ
معمولاً علائم به صورت تدریجی پیشرفت میکنند.
علائم اولیه غالباً در هنگام شب یا در هنگام صبح احساس میشوند. بیماران ممکن است نیاز به تکان دادن دست خود در هنگامی که از خواب بیدار میشوند داشته باشند. ناراحتی نیز ممکن است باعث بیدار شدن مکرر آنها در هنگام شب شود.
سه علامت شایع ابتلا به سندرم تونل کارپال عبارتند از:
- درد
- بیحسی
- احساس گزگز
این علائم در شصت و در انگشت بعدی آن و نیمی از انگشت حلقه ایجاد میشوند و ممکن است به بقیه قسمتهای دست و ساعد نیز کشیده شوند.
با پیشروی سندرم تونل کارپال، علائم ممکن است طولانیتر و در طول روز ادامه داشته باشند. فرد ممکن است قدرت مشت کردن و نگه داشتن اشیاء کوچک در دست را از دست بدهد. باز کردن بطری نوشابه، بستن دکمهها یا تایپ کردن با کیبورد، تماماً به چالش میکشاند. اگر این عارضه درمان نشود، عضلات کف دست و انگشت شصت ممکن است قدرت خود را از دست داده و فرد ممکن است توانایی تشخیص حس سرما و گرما را از طریق انگشتان دستش از دست بدهد. علائم بعد از استفاده از دست آسیبدیده شدیدتر میشوند. سوزش، گزگز و درد تشدید میشود و بازو و مناطق دیگر دست نیز ممکن است درگیر شوند.
تشخیص
برای خودآزمایی و تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال، میتوانید ضربات آهستهای به مچ دست خود وارد کنید و احساس گزگزی یا بیحسی در انگشتان را بررسی کنید. یک روش دیگر برای آزمایش این بیماری، این است که مچ دست را به مدت یک دقیقه خم کنید یا آن را بالای سر نگه دارید. اگر درد، بیحسی یا گزگزی احساس کنید، ممکن است به سندرم تونل کارپال مبتلا باشید. با این حال، این آزمایشها نتایج قطعی و قاطعی ارائه نمیدهند.
به طور معمول، پزشک عمومی با سؤالهایی در مورد علائم و معاینه دست و مچ دست، بررسی نشانههای ضعف در عضلات اطراف انگشت شصت، میتواند ابتلا به سندرم تونل کارپال را تشخیص دهد. همچنین، نحوه کارکردن دست و مچ دست نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرد. برخی از آزمایشهایی که در تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال به کار برده میشوند عبارتند از:
آزمایش تینل یا علامت تینل
پزشک به آرامی ضرباتی به عصب میان در مچ میزند تا ببیند که آیا بیمار احساس بیحسی یا گزگز در یک یا چند انگشت از انگشتان دست خود میکند یا نه.
آزمایش فالن برای انعطافپذیری و خمش مچ دست
بیمار پشت دستان خود را به هم فشار میدهد تا مچ دست او خم شود. اگر در مدت زمانی در حدود یک دقیقه، احساس بیحسی یا گزگز کرد احتمالاً عصب میانی دست او آسیب دیده است.
مطالعات هدایت عصبی
الکترودها روی دست و مچ دست قرار داده میشوند. شوکهای الکتریکی کوچکی به دستها وارد میشود. در این آزمایش سرعت انتقال پیام از عصب به عضلات اندازهگیری میشوند.
الکترومیوگرافی
یک سوزن کوچک در عضله فرو برده میشود. فعالیتهای الکتریکی روی صفحه نمایش نشان خواهند داد که آیا عصب میانی دچار آسیبدیدگی شده است یا نه و اگر عصب آسیب دیده است میزان و شدتان چقدر است.
آزمایش خون
با انجام آزمایش خون، بیماریهای زمینهای مانند کمکاری تیروئید، روماتیسم، آرتروز یا دیابت که باعث ابتلا به سندرم تونل کارپال میشوند تشخیص داده میشوند.
آزمایشهای تصویری
در عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس، شکستگی یا وجود اختلالات دیگر مانند روماتیسم مفصلی مشخص میشوند. به کمک اسکن اولتراسوند نیز میتوان ساختار عصب میانی را بررسی نمود. مطالعات نشان میدهد کهام آر آی برای تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال مفید واقع نمیشود.
درمان تونل کارپال مچ دست
هدف از اقدامات درمانی، کاهش علائم و کنترل پیشروی سندرم تونل کارپال با کاهش فشار بر عصب میانی است. برخی افراد ممکن است بدون نیاز به درمان، با تجربه علائم خفیف، طی مدت چند ماه بهبود یابند، به خصوص اگر سن آنها کمتر از 30 سال باشد یا این بیماری در دوران بارداری برای آنها اتفاق افتاده باشد. درمان سندرم تونل کارپال میتواند از طریق اقدامات مختلفی صورت بگیرد که در زیر بررسی خواهند شد:
- تغییر در الگوی استفاده از دست: این شامل استفاده صحیح از کیبورد، موس و ابزارهای دیگر است. همچنین، استفاده از استراحتهای منظم در طول فعالیتهایی که نیازمند استفاده مکرر از دست هستند، میتواند مفید باشد.
- استفاده از اسپلینت: استفاده از اسپلینت یا بانداژ برای حمایت و استحکام بخشیدن به مچ دست و کاهش فشار بر عصب میانی میتواند موثر باشد. اسپلینت معمولاً در شب استفاده میشود تا در طول خواب، مچ دست در حالت مناسبی قرار گیرد.
- فیزیوتراپی: تمرینات و تکنیکهای فیزیوتراپی، شامل تمرینات تقویتی، انعطافپذیری و کشش عضلات میتواند در بهبود علائم کمک کند.
- داروها: در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) یا استروئیدها را تجویز کند تا به کنترل التهاب و درد کمک کند.
- جراحی: در موارد شدید و مقاوم در برابر سایر روشها، جراحی ممکن است لازم باشد. در جراحی، فشار بر عصب میانی کاهش مییابد تا علائم تسکین یابند.
همواره توصیه میشود با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا درمان مناسب برای شرایط خاص خودتان را تعیین کنید.
نکاتی در مورد خوددرمانی
اقدامات زیر میتواند به کاهش ناراحتیهای شما کمک کند:
- استراحت دادن به دست و مچ دست
هر چه به دست و مچ آن بیشتر استراحت دهید احتمال بهبودی علائم آن افزایش مییابد.
- کمپرس سرد
قرار دادن بسته یخ روی مچ دست در زمان عود بیماری میتواند مفید واقع شود اما یخ نیابد مستقیماً روی پوست قرار داده شود.
- ماساژ برای رفع درد
زمانی که به دلیل ابتلا به سندرم تونل مچ دست در دست خود احساس ناراحتی میکنید، ماساژ دادن آن میتواند مفید واقع شود. تا زمانی که احساس درد کنید، به آرامی تاندونهای کف مچ دست را با انگشت شصت خود مالش دهید
- کنترل محرکها
اگر چسبندگی عصب مچ دست به دلیل حرکات مکرر مچ دست ایجاد شده باشد، باید به دست و مچ دست خود استراحت دهید و از انجام فعالیتهای محرک خودداری کنید تا دست شما بهبود یابد.
انجام تمرینات ورزشی
دو ورزشی که میتوانند به کاهش علائم ناشی از ابتلا به سندرم تونل کارپال کمک کنند عبارتند از:
دست خود را مشت کنید به طوری که پشت دست شما رو به پایین باشد. انگشتان خود را به طور مستقیم رو به سقف باز کنید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
- دست خود را مشت کنید. دست را باز کرده و انگشتان خود را تا آنجا که میتوانید بکشید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.
به هر حال، هنوز کاملاً مشخص نیست که آیا انجام این ورزشها مؤثر هستند یا نه.
آتلبندی مچ دست
با این که مچ دست در یک حالت نگه داشته میشود و از خم شدن آن جلوگیری میشود. میتوان از این مچبندها یا آتلها در هنگام خواب استفاده کرد اما در صورتی که باعث اختلال در انجام امور روزمره شما نشوند میتوانید از آنها در هنگام روز نیز استفاده کنید. آتلهای مچ را میتوان بدون نیاز به نسخه پزشک خریداری کرد. پزشک یا کارشناس داروخانه برای انتخاب مناسبترین نوع این مچبندها به شما کمک خواهد کرد.
تغییرات محل کار
تغییرات محل کار برای بهبود ارگونومی یا کاهش حرکات مکرر میتواند مفید واقع شود. برای کارکنان بخش مونتاژ این تغییرات شامل وقفههای مکرر یا چرخش کاری باشد. برای کارمندان دفتری این تغییرات شامل استفاده از کیبوردهای ارگونومیک یا پدهای مخصوص موس میشود. به هر حال، مدارک کافی دال بر کاهش علائم با تغییر تجهیزات کامپیوتری وجود ندارد.
رژیم غذایی
با این که بسیاری از نکات گفتهشده برای کمک به کاهش علائم بر تغییر عوامل بیرونی تمرکز دارند اما تغییرات رژیم غذایی نیز در کاهش علائم نقش مهمی دارند. توصیه میشود که از مکملهای ویتامین ب، غذاهای سرشار از منیزیم استفاده کنید.
داروها
پزشک ممکن است برای کاهش التهاب، تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی را تجویز نماید. این داروها معمولاً به طور مستقیم در تونل کارپال تزریق میشوند. قرصهایی نیز برای کاهش علائم وجود دارند اما معمولاً اثربخشی آنها کمتر است. نخست ممکن است درد افزایش یابد اما پس از 2 روز شروع به کاهش یافتن میکند.
اگر واکنش نسبت به داروها خوب بود اما علائم پس از گذشت چند ماه دوباره عود کردند باید دوز مصرف دارو تغییر کند. به هر حال، استفاده مستمر از داروهای کورتیکواستروئیدی توصیه نمیشوند زیرا عوارض جانبی آنها زیاد است.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپیرین و ایبوپروفن نیز به کاهش کوتاه مدت علائم کمک میکنند. در صورتی که ابتلا به سندرم تونل کارپال بیشتر به دلیل ابتلا به بیماریهای التهابی زمینهای باشد تا استفاده مکرر از مچ دست، مصرف این داروها میتواند مؤثر واقع شود.
عمل جراحی
در موارد شدید بیماری که اقدامات درمانی مؤثر واقع نمیشوند و علائم بیش از 6 ماه باقی ماندهاند باید عمل جراحی انجام شود. عمل جراحی آزادسازی تونل کارپال که به آن رفع فشار از تونل کارپال نیز گفته میشود یک عمل سرپایی است که نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. در این عمل، رباط کارپال که سقف تونل کارپال محسوب میشود، برش داده میشود و فشار وارده بر عصب میانی کاهش مییابد.
نرخ موفقیت در این عمل حدود 90 درصد تخمین زده میشود و به ندرت علائم پس از آن بازمیگردند. همانند هر عمل جراحی دیگر، این عمل نیز ممکن است با برخی عوارض مانند عفونت، خونریزی پس از عمل، آسیبدیدگی عصب و ایجاد اسکار همراه باشد.
چگونه میتوان از عود دوباره سندرم تونل کارپال پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از عود دوباره سندرم تونل کارپال باید اصول سلامتی را رعایت کنید. وزن سالم بدن خود را حفظ کنید، سیگار نکشید و برای حفظ قدرت و انعطافپذیری بدن خود ورزش کنید. اگر شما به بیماریهای مزمن مانند آرتروز یا دیابت مبتلا هستید به توصیههای پزشک برای کنترل بیماری خود توجه داشته باشید.
همچنین میتوانید برای مراقبت از دست و مچ دست خود اقدامات زیر را انجام دهید:
- سعی کنید مچ دست خود را در حالت خنثی فرار دهید
- برای برداشتن اشیا؛ به جای استفاده از انگشتان، از تمام دست خود استفاده کنید
- زمانی که تایپ میکنید، مچ دست خود را صاف نگه دارید به طوری که دستان شما کمی بالاتر از مچ دست قرار گیرند. زمانی که دستهای شما در کنار بدنتان قرار گرفتهاند، شانههای خود را آزاد کنید.
- در صورت توان، در هنگام انجام حرکات مکرر و تکراری، جای دستان خود را به طور مرتب عوض کنید.
