پینئوبلاستوما یک نوع نادر و تهاجمی از سرطان است که از سلولهای غده‌ای پینه‌آل مغز نشأت میگیرد. غدهی پینه‌آل یا غدهی صنوبری در مرکز مغز قرار دارد و هورمونی به نام ملاتونین تولید میکند که نقش مهمی در چرخه خواب-بیداری دارد. این تومور در هر سنی ممکن است شروع شود، اما عموماً در کودکان و نوجوانان دیده میشود. علایم پینئوبلاستوما شامل سردرد، بی‌خوابی و تغییرات نامحسوس در حرکت چشم می‌باشد. درمان تومور پینه‌آل چالش برانگیز است. این تومور گاهی اوقات در مغز و مایع مغزی-نخاعی اطراف مغز منتشر میشود، اما بسیار نادراً ناحیه‌های دورتر از سیستم عصبی مرکزی را درگیر میکند. برای درمان تومور پینه‌آل، معمولاً عمل جراحی به منظور برداشتن حداکثر مقدار ممکن از تومور انجام میشود. پزشک معالج در صورت لزوم نیز درمانهای تکمیلی را توصیه میکند.
[shortcode-variables slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت از طریق شماره‌های [sv slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[shortcode-variables slug=”alert1″]
علل تشکیل شدن تومور پینه آل
با توجه به نادر بودن پینئوبلاستوما، هنوز علت دقیق تشکیل این تومور مشخص نیست. بیشترین موارد این تومورها به صورت تصادفی تشخیص داده میشوند. با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان میدهد عوامل وراثتی در تشکیل یک بخش کوچکی از تومورهای غده پینه‌آل نقش دارند. به عبارت دیگر، تغییرات ژنتیکی (جهش‌ها) که از والدین به ارث می‌رسند، خطر ابتلا به پینئوبلاستوما را افزایش میدهند.
نشانه های تومور ناحیه پینه آل
چون تومور غدهی صنوبری جریان مایع مغزی ـ نخاعی را مسدود میکند، بسیاری از علائم این تومور از جمع شدن مایع مغزی ـ نخاعی نشأت میگیرد. علائم تومور مغزی پینه آل عبارت است از:
- تومور مغزی گاهی بر دید اثر میگذارد. برخی بیماران دچار تاری دید میشوند که مطالعه و تماشای تلویزیون را برایشان دشوار میکند. عدهای از بیماران کاهش دید زودگذر را غالباً هنگامی که ناگهان میایستند یا وضعیتشان را تغییر میدهند، تجربه میکنند. همچنین ممکن است بیمار بخشی از میدان دید را از دست بدهد. در این حالت بیمار به اشیاء برخورد میکند یا حس میکند که اشیاء یا افراد ناگهان کنارش ظاهر شده اند.
- تغییر سردرد: بیمار سردردهای جدیدی را تجربه میکند یا این که الگوی قدیمی سردردهایش به شکل زیر تغییر میکند:
- سردرد مداوم است، اما میگرن نیست.
- سردرد صبحها که بیمار از خواب بیدار میشود، شدیدتر است.
- سردرد با استفراغ یا علائم عصبی جدید همراه است.
- سردرد در اثر ورزش، سرفه یا تغییر موقعیت شدیدتر میشود.
- سردرد با مصرف مسکن های بدون نسخه آرام نمیشود.
- حالت تهوع و استفراغ: چون تومور باعث عدم تعادل هورمونی میشود، بیماران در مراحل اولیه دچار حالت تهوع و استفراغ میشوند. حالت تهوع و استفراغ در زمان درمان تومور سرطانی مغز، یکی از عوارض جانبی شیمی درمانی یا درمانهای دیگر است.
تشخیص تومور پینه آل
تصویر از بالا: پونکسیون کمری، نخاع، مایع مغزی نخاعی، سوزن نخاعی
پزشکان برای تشخیص تومور غدهی پینه آل از آزمایشها و روشهای تشخیصی زیر استفاده میکنند:
- آزمایشهای تصویربرداری: تصویربرداری از مغز با هدف تعیین محل و بزرگی تومور مغزی کودک انجام میشود. ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) غالباً برای تشخیص تومورهای مغزی توصیه میشود و تکنیکهای پیشرفته مانند ام آر آی پرفیوژن و طیف سنجی تشدید مغناطیسی نیز برای تشخیص تومورهای مغزی کاربرد دارد. آزمایشهای تصویربرداری دیگری مانند سی تی اسکن (توموگرافی رایانه ای) و توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) نیز انجام میشود.
- نمونه برداری از بافت (بیوپسی): بیوپسی را میتوان با استفاده از سوزن قبل از جراحی یا حین جراحی تومور پینه آل انجام داد. نمونه ی گرفته شده از بافت مشکوک در آزمایشگاه بررسی میشود تا نوع سلول ها و سطح تهاجمی بودن آنها تعیین شود.
- نمونه برداری از مایع مغزی ـ نخاعی (پونکسیون کمری): پزشک سوزنی را بین دو مهره در پایین ستون فقرات وارد میکند و مایع مغزی ـ نخاعی را از دور نخاع بیرون میکشد. مایع بررسی میشود تا مشخص شود که آیا سلول های تومور یا ناهنجاری های دیگر در آن وجود دارد یا خیر. مایع مغزی ـ نخاعی در بعضی موارد حین نمونه برداری از بافت مشکوک جمع آوری میشود.
درمان تومور پینه آل
در این بخش روشهای درمان تومور غدهی پینه آل را معرفی میکنیم.
جراحی مغز
یکی از روش های درمانی تومور ناحیه پینه آل جراحی مغز است.
آمادگی قبل از جراحی مغز
- جراح مغز و اعصاب از بیمار میخواهد که برای بررسی های قبل از عمل به متخصصینی مانند متخصص قلب مراجعه کند تا با تشخیص دادن عارضه ها و درمان آنها خطر بیهوشی کمتر شود. بیمارانی که سابقه ی ناراحتی های قلبی دارند یا در معرض خطر حمله ی قلبی هستند، باید آزمایش های خاصی را برای ارزیابی جریان خون در قلب انجام دهند.
- برای این که خطر خونریزی در طول جراحی مغز یا بلافاصله بعد از آن کاهش یابد، بیمار موظف است مصرف هر نوع داروی رقیق کننده خون (ضدانعقادها) یا استعداد طبیعی خونریزی (هموفیلی) را به جراح مغز و اعصاب اطلاع دهد. مصرف آسپرین (حتی آسپرین بچه) باید به جراح مغز و اعصاب اطلاع داده شود، چون مصرف آسپرین در اکثر موارد باید از حداقل هشت روز قبل از جراحی قطع شود. مصرف داروهای دیگری مانند داروهای گیاهی، ویتامینها یا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب از قبیل مورتین نیز معمولاً قبل از جراحی قطع میشود.
انواع جراحی تومور پینه آل
- جراحی برای آزاد کردن مایع جمع شده در مغز: تومور غدهی صنوبری گاهی جریان مایع مغزی ـ نخاعی را مسدود میکند. در نتیجه مایع جمع میشود و به مغز فشار میآورد که اصطلاحاً هیدروسفالی گفته میشود. هدف از عمل این است که راهی برای جریان یافتن مایع ایجاد شود تا مایع از مغز خارج شود. نمونه برداری یا جراحی برداشتن تومور نیز گاهی در کنار این عمل انجام میشود.
- جراحی برای برداشتن تومور پینه آل: جراح مغز و اعصاب بیشترین مقدار ممکن از تومور ناحیهی پینه آل را برمیدارد. البته چون تومور پینه آل نزدیک ساختارهای حیاتی عمقی داخل مغز تشکیل میشود، غالباً برداشتن تمام تومور غیرممکن است. اکثر کودکان دچار تومور پینه آل درمانهای دیگری را بعد از جراحی برای از بین بردن سلولهای باقیمانده دریافت میکنند.
مراقبت بعد از جراحی
- اکثر بیماران بعد از جراحی تومور مغز به سرعت بهبود مییابند و بعد از چند روز از بیمارستان مرخص میشوند. متخصصین طب فیزیکی و فیزیوتراپی توانایی های عملکردی بیمار را بعد از جراحی ارزیابی میکنند. به برخی بیماران توصیه میشود که مدت کوتاهی در مراکز توانبخشی نزدیک محل اقامتشان تحت درمان قرار بگیرند.
- بهترین کار این است که بیماران اطلاعات کاملی را دربارهی دوران بهبود قبل از عمل جمع آوری کنند و بدانند که بعد از ترخیص باید به چه متخصصینی مراجعه کنند. بیماران معمولاً باید به متخصص رادیوتراپی آنکولوژی مراجعه کنند تا پرتودرمانی هر چه زودتر بعد از جراحی شروع شود. همچنین مشاوره درباره شروع شیمی درمانی با متخصص نوروآنکولوژی نیز مفید است. متخصص نوروآنکولوژی در اکثر موارد پزشک معالج اصلی در دوران بعد از جراحی تومور مغز به شمار میآید. در نهایت نیز باید برای اطمینان از التیام یافتن مناسب زخم به متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمود.
خطرات و عوارض جراحی مغز
چنانچه بعد از جراحی تومور مغز با عوارضی مانند تشنج، سردرد شدید، تشدید شدن مشکلات عصبی، تب یا لرز، ورم کردن مچ پا، خونریزی یا کبودی، حالت تهوع یا استفراغ شدید و راش یا حساسیت پوستی مواجه شدید، با متخصص مغز و اعصاب تماس بگیرید.
پرتودرمانی
در رادیوتراپی از پرتوهای پرتوانی مانند اشعه ایکس یا پروتون برای نابود کردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. کودک برای انجام رادیوتراپی روی تخت دراز میکشد و در حالی که پرتوها روی مغز و نخاع تابانده میشود و تومور نیز تشعشع بیشتری را دریافت میکند، دستگاه او را حرکت میدهد. چون خطر پخش شدن سلولهای سرطانی در ناحیه های دیگر سیستم عصبی مرکزی بسیار بالا است، در پرتودرمانی کودکان بزرگتر از سه سال توصیه میشود، که کل مغز و نخاع تحت درمان قرار بگیرد.
مراقبت بعد از رادیوتراپی
در صورتی که پرتودرمانی به صورت سرپایی انجام شود، بعد از اتمام جلسه درمان، بیمار می‌تواند به خانه بازگردد. اگر نیاز به درمان دیگری باشد، پرستار می‌تواند بیمار را به بخش مربوطه منتقل کند. بعد از درمان رادیواکتیو، بیمار هیچ گونه رادیواکتیویته ندارد و حضور او در کنار دیگران، از جمله کودکان، هیچ خطری ندارد. کودک پس از پایان دوره درمان، تحت نظر پزشک قرار میگیرد تا اثرات پرتودرمانی بر روی تومور و عوارض جانبی ممکن بررسی شود.
عوارض جانبی رادیوتراپی
- خستگی: خستگی تا چند هفته بعد از درمان ادامه دارد. همچنین بیماران نوعی خستگی شدید را چند هفته بعد از اتمام رادیوتراپی، یعنی دقیقاً زمانی که والدین انتظار بهبودی فرزندشان را دارند، تجربه میکنند. از این خستگی شدید با اصطلاح سندرم خواب آلودگی یاد میشود.
- ریزش مو: ریزش مو معمولاً دو تا سه هفته بعد از درمان شروع میشود و معمولاً فقط در ناحیه های ورود و خروج پرتو مشاهده میشود. بخش اعظم موهای ریخته شده دوباره رشد میکند، هرچند این ریزش مو گاهی دائمی است.
• حساسیت پوست سر: بیماران بعد از پرتو درمانی باید در برابر تابش طولانی مدت نور خورشید یا بادهای شدید و همچنین هنگام شنا کردن بیشتر مراقب پوست سرشان باشند. - حالت تهوع: حالت تهوع یک ساعت بعد از درمان شروع میشود و ممکن است چند هفته ادامه داشته باشد. پزشک قرص ضد حالت تهوع برای کودک تجویز میکند.
- بی اشتهایی: به والدین توصیه میشود که به جای سه وعده غذای سنگین، چند میان وعدهی سالم و سبکتر به فرزندشان بدهند.
- آهسته شدن تولید سلول های خونی (میلوساپرشن): این عارضه منجر به کمخونی میشود و خطر عفونت و یا خونریزی هایی مانند خون دماغ شدن یا ایجاد کبودی را افزایش میدهد.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی از دارو برای نابود کردن سلول های سرطانی استفاده میشود. شیمی درمانی بعد از جراحی یا رادیوتراپی کودکان دچار پینئوبلاستوما توصیه میشود. البته شیمی درمانی گاهی اوقات همزمان با رادیوتراپی انجام میشود. شیمی درمانی تومورهای بزرگتر قبل از جراحی انجام میشود تا تومور کوچکتر شود و جراحی آن آسانتر شود.
رادیوسرجری
تصویر: شرح تصویر: استریو تاکتیک رادیوسرجری . یونیت گاما نایف، هدف، پرتوهای گاما
استریوتاکتیک رادیوسرجری نوعی رادیوتراپی است و برخلاف نامش جراحی محسوب نمیشود. متخصص چندین پرتو را بر روی نقاط خاص متمرکز میکند تا تشعشع سلولهای تومور را از بین ببرد. رادیوسرجری گاهی اوقات برای درمان تومورهای پینه آل عود کننده انجام میشود.
عوارض رادیوسرجری
عوارض اولیه رادیوسرجری عبارت است از:
- عوارض جانبی شایع: ورم و درد موضعی سر و سردرد
- عوارض جانبی نادر: تحریک و قرمز شدن پوست، حالت تهوع و تشنج
- عوارض جانبی با تاخیر رادیوسرجری به شرح زیر است:
- عوارض با درصد شیوع پایین: ریزش موی موضعی در ضایعههای سطحی، ورم موضعی مغز در نقاط درمان و نکروز موضعی بافت در نقاط درمان
- عوارض نادر: کاهش دید (بسته به تشخیص و ناحیه های درمان شده) و کاهش شنوایی (بسته به تشخیص و ناحیه های درمان شده)
[shortcode-variables slug=”alert”]
در یک کلام:
غده پینه آل در مرکز مغز قرار دارد و هورمون ملاتونین که مسئول چرخه خواب است را تولید می کند. علت تومور پینه آل مشخص نیست اما ژنتیک می تواند در ایجاد آن موثر باشد. تومور ناحیه پینه آل با مشکلات بینایی، تهوع و سردرد همراه است. برای درمان تومور ناحیه پینه آل از جراحی برای خارج کردن مایع مغز، حذف غده پینه آل، پرتو درمانی، شیمی درمانی و رادیو سرجری استفاده می شود.
[shortcode-variables slug=”alert1″]
