به طور کلی، هدف از جراحی کم تهاجمی ستون فقرات (minimally invasive spine surgery)، تثبیت مهره‌‌‌ها و مفاصل نخاعی ستون فقرات و یا کاهش فشار روی اعصاب نخاعی است، مشکلاتی که اغلب در نتیجه شرایطی مانند بی‌ثباتی ستون فقرات، فتق دیسک‌های بین مهره‌ای، اسکولیوز یا تومورهای ستون فقرات ایجاد می‌شوند .در مقایسه با جراحی باز ستون فقرات، جراحی کم تهاجمی ستون فقرات سریع‌تر و ایمن‌تر بوده و زمان مورد نیاز برای بهبود پس از آن نیز کوتاهتر است.

جراحی کم تهاجمی ستون فقرات چه تفاوتی با جراحی باز ستون فقرات دارد؟

در عمل جراحی سنتی باز ستون فقرات، پزشک برشی ایجاد کرده و عضلات را کنار می‌زند تا بتواند ستون فقرات را به خوبی ببیند و به دیسک‌های بین مهره‌ای بیمار و آسیب دیده و مهره‌ها دسترسی پیدا‌ کند. جراحان با روش جراحی کم تهاجمی ستون فقرات می‌توانند همان اهداف عملیاتی جراحی به روش باز را به دست آوردند، اما به شیوه‌ای کمتر تهاجمی.

گزینه‌های معمول درمان با جراحی کم تهاجمی ستون مهره‌ها

تکنیک‌های خاصی برای جراحی کم تهاجمی ستون فقرات وجود دارند. البته این روش‌ها همچنان در حال پیشرفت هستند. برخی از رایج‌ترین این روش‌ها عبارتند از:

دیسکتومی

دیسک‌های ستون فقرات حلقه‌های الاستیکی هستند که مواد نرمی در داخلشان وجود دارد. این مواد نرم به عنوان مخاط بین استخوان‌های مهره‌ای عمل می‌کنند. اگر حلقه الاستیک معیوب، ناقص و یا ضعیف شود، بافت نرم داخلی می‌تواند از حلقه الاستیک بیرون بزند. مواد دیسک آسیب‌دیده ممکن است بر عصب فشار وارد کرده و باعث درد شود. اگر برای ترمیم یا برداشتن دیسک پاره شده به جراحی توصیه شود، می‌توان این کار را با جراحی کم تهاجمی ستون فقرات و با استفاده از لوله دیلایتور و یک میکروسکوپ یا آندوسکوپ انجام داد.

دکمپرشن ستون فقرات

برداشتن فشار از روی نخاع را دکمپرشن می‌گویند. تنگی کانال ستون فقرات، یک وضعیت شایع است که می‌تواند باعث فشار روی اعصاب شود که علائم مختلفی از جمله درد، بی حسی و ضعف عضلانی ایجاد می‌کند. در صورتی که به جراحی نیاز باشد، ممکن است استخوان و بافت‌های نرمی که عصب را تحت فشار قرار داده‌اند از طریق روش کم تهاجمی با استفاده از لوله دیلایتور و یک میکروسکوپ یا آندوسکوپ، برداشته شوند. شایع‌ترین روش‌های دکمپرشن ،لامینکتومی و فورامینوتومی می‌باشند.

جراحی کم تهاجمی فیوژن داخل تنه‌ای ستون فقرات کمری MIS TLIF

این یک تکنیک جراحی کم تهاجمی است که در بیماران مبتلا به درد مقاوم و مکرر پایین کمر، همراه با لغزش مُهره، بیماری دیسک دژنراتیو و عود فتق دیسک انجام می‌شود. روش (تی ال ای اف/ TLIF) همچنین ممکن است در بیماران مبتلا به درد ناحیه پایین کمر ناشی از بی ثباتی بعد از عمل لامینکتومی، آسیب‌های نخاعی یا برای درمان پسودوآرتروز بالقوه انجام شود. این روش از پشت (خلفی) بیمار انجام می‌شود و در طی آن بیمار روی شکم خود خوابیده است.

مزایای جراحی کم تهاجمی ستون فقرات

با توجه به کاهش آسیب به عضلات و بافت نرم (در مقایسه با روش‌های باز)، مزایای بالقوه جراحی کم تهاجمی ستون فقرات عبارتند از:

• نتایج زیبایی بهتر به خاطر برش‌های کوچکتر پوست (گاهی اوقات به اندازه 2 سانتیمتر)
• از دست دادن خون کمتر در اثر جراحی
•  کاهش ریسک آسیب عضلانی، از آنجا که نیاز به هیچ برشی بر روی عضله نیست و یا برش‌ها بسیار محدود هستند.
•  کاهش خطر ابتلا به عفونت و درد پس از عمل
•  پس از عمل جراحی بهبود سریع‌تر و توانبخشی کمتری لازم است.
•  کاهش وابستگی به داروهای مسکن پس از عمل جراحی

علاوه بر این، بعضی از جراحی‌های کم تهاجمی ستون فقرات به صورت سرپایی انجام می‌شود و تنها از بیهوشی موضعی استفاده می‌شود، بنابراین خطر کمتری برای واکنش نامطلوب نسبت به بیهوشی عمومی وجود دارد.

خطرات احتمالی این روش جراحی

مثل هر روش جراحی دیگر در این روش هم خطراتی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود، اگر‌چه ممکن است موارد دیگری هم وجود داشته باشد:

•  احتمال واکنش نامطلوب به بیهوشی
•  از دست دادن غیر منتظره خون در طی مراحل جراحی
•  عفونت‌های موضعی، علی رغم کوچک بودن سطح برش

و اگرچه غیر معمول است، اما همیشه احتمال کمی وجود دارد که جراحی کم تهاجمی اولیه را نتوان کامل کرد و نیاز به یک جراحی دوم یا جراحی کاملا باز باشد.

بیماری‌های درمان شده با استفاده از روش کم تهاجمی ستون فقرات

•  بیماری دیسک دیژنراتیو
•  فتق (پارگی)دیسک
•  تنگی کانال نخاع کمری
•  ناهنجاری‌های ستون فقرات مانند اسکولیوز
•  عفونت‌های نخاعی
•  بی ثباتی ستون فقرات
•  شکستگی مهره‌ای
• تومورهای ستون فقرات

نحوه عمل جراحی کم  تهاجمی ستون فقرات

از آنجایی که اعصاب نخاعی، مهره‌ها و دیسک‌ها در عمق بدن قرار دارند، هر روشی برای دسترسی به ستون فقرات نیاز به کنار زدن بافت عضلانی دارد. به طور کلی این کار با استفاده از یک برش کوچک وبه کار بردن ابزارهای راهنما و یا دوربین‌های ویدئویی میکروسکوپی از طریق این برش‌ها انجام می‌شود. بر خلاف باور عمومی، به ندرت از لیزر در جراحی‌های کم تهاجمی ستون فقرات استفاده می شود. تکنیک‌هایی برای کاهش سطح آسیب جراحی کم تهاجمی ستون فقرات استفاده می‌شوند. برخی از این تکنیک‌های رایج عبارتند از:

انجام عمل جراحی با استفاده از یک لوله رترکتور یا منقبض کننده‌

دراین تکنیک، به جای این که عضلات مستقیما قطع شوند، بافت نرم به کمک وسایلی، باز نگه داشته می‌شود. جراح با استفاده از لوله‌هایی برای کنار نگه داشتن عضلات، از طریق یک شکاف کوچک و بدون نیاز به شکافتن وسیع ناحیه کار می‌کند. گاهی اوقات جراح یک آندوسکوپ یا میکروسکوپ نیز از طریق لوله پایین می‌فرستد تا عمل جراحی را از طریق استراتژی دسترسی حداقلی انجام دهد. پس از پایان کار، لوله برداشته می‌شود، تا بافت‌های باز شده سر جای خود برگردند. بسته به ضرورت وسعت و نوع عمل جراحی، برش‌ها اغلب می‌توانند کوچک باشند.

قرار دادن پیچ و مهره و میله از زیر پوست

بسته به شرایط بیمار ممکن است لازم باشد وسایلی مانند میله و پیچ و مهره برای تثبیت یا بی تحرک کردن ستون فقرات، یا جوش دادن مهره‌های ستون فقرات در داخل بدن قرار‌داده شوند. در روش‌های سنتی برای قرار دادن پیچ و میله و .. نیاز به کنار زدن وسیع عضلات و سایر بافت‌ها از روی ستون فقرات است. اما، مستقر ساختن این وسایل از طریق پوست، معمولا به معنی قرار دادن پیچ و مهره و میله‌ها از طریق برش‌های نسبتا کوچکی است که روی پوست ایجاد می‌شوند، بدون برش دادن یا جداسازی عضلات زیرین. به کمک تصاویر اشعه ایکس، سیم‌های راهنمایی زیر پوست قرار داده شده و به سمت مهره‌های ستون فقرات در امتداد مسیر مورد نظر برای نصب پیچ‌ها فرستاده می‌شوند. سپس، پیچ‌ها روی سیم‌های هدایت‌گر قرار گرفته و مسیر سیم را دنبال می‌کنند. این پیچ‌ها، اتساع دهنده‌های موقتی هستند که سطح خارجی پوست را باز می‌کنند و به هدایت مسیر میله‌ها برای اتصال و محکم کردن پیچ‌ها کمک کرده و سپس برداشته می‌شوند.

مسیر دسترسی مستقیم از پهلو

در بعضی موارد (به ویژه در مواردی که مربوط به ناحیه کمری ستون فقرات است) نزدیک شدن به ستون فقرات از طرف پهلو موجب کاهش درد می شود، زیرا که بافت عضلانی که در این قسمت روی مهره‌ها قرار گرفته کمتر است. در این روش معمولا بیمار به پهلو قرار داده می‌شود. سپس یک لوله رتراکتور در کناره ستون فقرات مستقر می‌شود تا امکان دسترسی به دیسک‌ها و استخوان‌های ستون فقرات را فراهم کند.

مسیر دسترسی توراکوسکوپیک

بسته به شرایط بیمار، ممکن است لازم باشد به بخش جلویی قسمت صدری(سینه‌ای) ستون فقرات، که در درون قفسه سینه قرار‌داشته و توسط قلب و ریه‌ها احاطه شده، دسترسی پیدا کنند. رویکردهای دسترسی سنتی اغلب شامل باز کردن قفسه سینه از طریق ایجاد برش‌های بزرگ است که ممکن است نیاز به برداشتن یک یا چند دنده باشد. اما در روش دسترسی توراکوسکوپیک چندین برش کوچک ایجاد می‌شود که از طریق آن‌ها می‌توان وسایل و دوربین‌های مورد نیاز را برای جراحی را وارد بدن کرد.

جراحی کم تهاجمی ستون فقرات برای چه کسانی مناسب است؟

یک پزشک می‌تواند به بیمار بگوید که جراحی کم تهاجمی ستون فقرات، گزینه مناسبی برای درمان مشکلات ستون مهره‌های او خواهد بود یا خیر. در برخی موارد، این نوع جراحی ممکن است به اندازه جراحی باز سنتی تاثیرگذار یا حتی ایمن نباشد. در صورت لزوم، پزشک بیمار را در مورد خطرات و مزایای نسبی این جراحی مطلع خواهد کرد. علاوه بر این، برخی از شرایط وجود دارد که واقعا با جراحی کم تهاجمی ستون فقرات قابل دسترسی نیستند.

درباره جراحی کم تهاجمی چه سوالاتی دارید؟

چند مورد از سوالات متداولی که درباره این روش پرسیده می‌شود عبارتند از:

بیمار برای این عمل چه مدت در بیمارستان بستری خواهد شد؟

به طور کلی، جراحی کم تهاجمی ستون فقرات، زمان بستری ماندن در بیمارستان را به نصف کاهش می‌دهد. در یک دیسکتومی آندوسکوپی معمولی، جراحی در همان روز مراجعه به بیمارستان انجام می‌شود و بیماران مدت کوتاهی پس از جراحی در همان روز به خانه می روند. برای انواع مختلف جراحی جوش‌دادن(فیوژن) مهره‌های کمری، به طور معمول، بیمار در عرض 2-3 روز به خانه می‌رود، در حالی که قبلا 5-7 روز در بیمارستان بستری می‌شدند. علاوه بر این، دوره‌های ضروری بعد از عمل، در روش کم تهاجمی با درد بسیار کمتری همراه خواهد بود.

مدت زمان بهبود پس از عمل یا طول دوران ریکاوری چقدر است؟

طول دوره ریکاوری برای هر عمل جراحی‌ متفاوت است. برخی از بیماران در عرض 6 هفته به فعالیت کامل باز می‌گردند در حالی که برخی دیگر ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند. به همه بیماران توصیه می‌شود که پس از عمل یک دوره فیزیوتراپی انجام دهند تا با خیال راحت، تمام فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرند.

پس از جراحی، بیمار تا چه مدت درد خواهد کشید؟

به طور متوسط، بیمارانی که برایشان جراحی کم تهاجمی ستون فقرات انجام شده در نصف مدت لازم برای عمل جراحی سنتی مرخص می‌شوند و کاهش درد آنها نیز معمولا همین رویه را خواهد داشت. زمان ریکاوری برای هر جراحی‌ متفاوت است.

آیا بعد از جراحی کم تهاجمی ستون فقرات نیاز به فیزیوتراپی هست؟

فیزیوتراپی جزء مهمی برای تسریع در بهبود است. اگرچه نسبت به هر فرد متفاوت است، اما در بیشتر موارد، بسته به عمل جراحی انجام شده و وضعیت کلی بیمار، درمان با فیزیوتراپی 2-6 هفته پس از جراحی آغاز می‌شود.