اختلال طیف اوتیسم (ASD)، نوعی اختلال عصبی-رشدی (نورودولوپمنتال) است که باعث نقص در ارتباطات و تعاملات اجتماعی به دلیل وجود رفتار، علایق و فعالیت‌های تکراری خواهد شد. این علائم در اوایل کودکی بروز می‌کند و مادام‌العمر بوده و اغلب باعث نتایج بدی در بزرگسالی می‌شود. برخلاف تحقیقات گسترده، هنوز اختلاف نظرهایی درباره‌ی ویژگی‌های مورفولوژیک (ریخت‌شناسی)، عملکردی و عصب‌روانشناختی (نوروسایکولوژیک) مغز اوتیسمی وجود دارد و درنتیجه، منشاء عصبی تغییرات رفتاری در اوتیسم (ASD) نامعلوم باقی مانده است. از تصویربرداری‌های عصبی (نوروایمیجینگ) و روش‌های عصب‌روانشناختی بسیاری استفاده شده تا ارتباط بین کارکرد مغز و رفتار اوتیسمی مشخص شود. در بین این روش‌ها و تصویربرداری‌ها، الکتروانسفالوگرافی کمی یا نقشه برداری مغزی (QEEG) بسیار محبوب شده و به طور گسترده در مطالعات مربوط به اختلالات عصبی-رشدی (نورودولوپمنتال)، مخصوصاً اوتیسم، استفاده می‌شود. این روش برای بررسی تفاوت‌های اختلالات رفتاری، پاسخ‌های درمانی و نتایج کاربرد دارد. راحتی و سادگی روش نقشهبرداری مغزی (QEEG) و نمایش میلی‌ثانیه‌ای عملکرد مغز، همراه با پروتکل‌های تحلیلی استاندارد، امکان تحلیل دقیق کارکرد و عدم کارکرد مغز را فراهم کرده است. روش‌های تحلیلی رو به رشد نقشهبرداری مغزی (QEEG)، که شامل کاربرد پروتکل‌های تحلیل سیگنال‌ها میباشد، معیارهای جدید و جالبی از عملکرد مغز در اختیار ما قرار داده است.
الکتروانسفالوگرافی کمی یا نقشه مغزی (QEEG)، یک روش غیرتهاجمی است که به ما اطلاعات دقیقی درباره فعالیت و ارتباطات مغز ارائه می‌دهد. معتقدیم که نقشه برداری مغزی در تنظیم اختلالات قواعد عصبی، که یکی از ویژگی‌های مغز در اوتیسم است، بسیار موثر است. به عبارت دیگر، نقشه برداری مغزی می‌تواند مناطقی در مغز که عملکرد آنها در ارتباط بین رفتار و فعالیت مغز مختل است و در نتیجه مشکلات ارتباطی دارند را شناسایی کند و افراد را در دسته‌بندی‌های مختلف اوتیسم قرار دهد. استفاده از روش‌های پیشرفته برای افزایش دقت و تجزیه و تحلیل فضایی، منجر به شناسایی الگوهای خاصی از اختلالات در نقشه‌های مغزی بیماران اوتیسمی شده است و امکان توسعه روش‌های مداخله مناسب را فراهم کرده است.
اوتیسم و کاربرد نقشهبرداری مغزی در تشخیص آن
نقشهی مغزی، اولین گام برای درمان اختلال طیف اوتیسم باکمک نوروفیدبک است. در طول نقشهبرداری مغزی، 19 سنسور (حسگر) روی سر قرار می‌گیرد تا فعالیت مغز را ضبط کند. این پروسه کاملاً بدون درد و غیرتهاجمی است.
نتایج نقشهبرداری مغز با فعالیت عادی مغز مقایسه شده و از اینجا به بعد، پزشک متخصص می‌تواند قسمت‌هایی از مغز که درست کار نمی‌کنند و دلیل بروز علائم و درنتیجه نیازمند درمان هستند را شناسایی کند.
چه مواردی در نقشهی مغزی فرد مبتلا به اوتیسم نشان داده می‌شود؟
- نقایص مربوط به ارتباطات اجتماعی معمولاً مربوط به اختلالاتی در سمت راست مغز است.
- بیماران اوتیسمی که از نظر عاطفی بیش‌فعال هستند یا زیاد خشمگین می‌شوند، معمولاً اختلالات کارکردی در لوب‌های گیجگاهی (تمپورال) جلویی و راستی، نشان می‌دهند.
- اختلالات زبانی در سمت چب مغز نمود می‌یابند.
- نقایص ابراز احساسات معمولاً در قسمت‌ها راست و جلویی مغز نمود می‌یابند.
امواج مغزی مرتبط با اوتیسم در نقشهی مغزی
هدف درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشه مغزی، بهبود ارتباطات درون مغزی و بهبود عملکرد امواج مغزی است. برای درک بهتر عملکرد امواج مغزی، بیایید به انواع مختلف امواج مغزی و کارکردهایشان نگاهی بیندازیم.
امواج دلتا، کندترین امواج مغزی هستند که معمولاً در زمان خواب عمیق مشاهده می‌شوند. خواب عمیق به مغز اجازه می‌دهد استراحت کند و بهبود یابد و برای عملکرد صحیح مغز بسیار مهم است.
امواج تتا، کندترین امواج بعدی هستند که در زمانی که در وضعیت نیمه بیداری قرار داریم (نه کاملاً بیدار و نه کاملاً خوابیده) دیده می‌شوند. این امواج در زمان خواب رفتن یا در حال خیال‌پردازی بودن مشاهده می‌شوند. همانند امواج دلتا، امواج تتا نیز نقش مهمی در سلامت مغز دارند.
امواج آلفا و بتا، امواج سریع‌تری هستند. امواج آلفا زمانی که در حال استراحت هشیار هستیم دیده می‌شوند و برای رسیدن به آرامش ضروری هستند. امواج بتا با بالاترین فرکانس مشاهده شده و زمانی که در حال انجام فعالیت‌هایی هستیم، مانند حضور در کلاس یا انجام تکالیف خانه، مشاهده می‌شوند. امواج بتا نشانگر فعالیت و تمرکز مغز است.
امواج سریع بتا، همانند امواج کندتر (دلتا و تتا)، برای عملکرد صحیح مغز بسیار ضروری هستند. اگر این امواج به میزان لازم در مغز وجود نداشته باشند، ممکن است در انجام تکالیف دچار مشکل شویم.
درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشه مغزی برای اختلال طیف اوتیسم، باعث بهبود و تقویت امواج مغزی فرد بیمار می‌شود تا تعادلی بین امواج کند و سریع و ارتباطات درون مغز ایجاد شود. این بهبودها باعث بهبود عملکرد افراد مبتلا به اوتیسم می‌شود.
نمود امواج مغز در نقشهی مغزی فرد مبتلا به اوتیسم
به طور کلی، افراد مبتلا به اوتیسم نسبت به حالت عادی، امواج بتای کمتری در مغزشان دارند که باعث عدم ارتباط در مغز می‌شود. کاهش امواج بتا باعث مشکل در تمرکز، یادگیری و آسیب‌های مغزی خواهد شد.
نقشه‌های مغزی نشان داده‌اند که افراد اوتیسمی امواج کند و سریع را در قسمت لوب جلویی سر دارند، این امر باعث اختلال در ارتباطات قسمت‌های جلویی و عقبی مغز می‌شود.
امواج آلفا در قسمت‌هایی از مغز افراد مبتلا به اوتیسم که مربوط به احساسات و نفرت‌ها هستند کم‌اند و این امر دلیل عدم توانایی انجام کارهای خواسته شده از فرد اوتیسمی است.
این مشاهدات با مطالعاتی که با استفاده از روش‌های تصویربرداری دیگر، مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی فانکشنال (عملکردی) انجام شده مطابقت دارند. محققین عقیده دارند که با مشاهده‌ی آنومالی‌های (بی‌نظمی‌های) خاص باکمک نقشهبرداری مغزی (QEEG)، می‌توان برنامه‌ی آموزش نوروفیدبک اختصاصی برای هریک از بیماران اوتیسمی تهیه کرد. آموزش نوروفیدبک شامل اندازه‌گیری امواج مغزی فرد و ایجاد سیگنال‌های صوتی یا تصویری به عنوان فیدبک برای آموزش مغز است تا مغز بتواند خودش عملکردش را اصلاح کند. محققین دریافته‌اند که آموزش نوروفیدبک براساس پروتکل نقشهبرداری مغز، مؤثرتر از نوروفیدبک براساس علائم است.
درمان اوتیسم با بهره‌وری از نقشهبرداری مغزی
نقشهبرداری مغزی برای اوتیسم، الگوهای ارتباطی غیرعادی را در قسمتی از مغز که مربوط به زبان (گفتار) میباشد نشان داده است؛ درنتیجه فرد باید در کودکان اوتیسمی انتظار کاهش عملکرد در رشد زبانی، که معمولاً اصلی‌ترین نقص در اوتیسم است، را داشته باشد. همچنین معمولاً در کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، الگوهای امواج مغزی و ارتباطات غیرعادی در قسمت‌های راست عقب مغز دیده می‌شود که چیز عجیبی نیست؛ زیرا این قسمت مغز مسئول درک ارتباطات غیرکلامی و حالت چهره و احساسات افراد دیگر است. در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، این قسمت از اهمیت ویژه‌ای برای تحلیل برخوردار است و بعد از دیدن اختلالات در نقشهی مغز، باید این ناحیه با درمان تقویت شود.
زندگی فرد، وقتی که مغز فرد عملکردی عادی دارد با وقتی که مغز عملکردی غیرعادی دارد، خیلی متفاوت خواهد بود.
بدون کمک نقشهی مغز، پزشک نمی‌تواند تشخیص دهد که علائم فرد بیمار نورولوژیک است یا فقط روانشناختی-رفتاری میباشد. اگر این علائم نورولوژیک (عصب‌شناختی) باشد، نقشهی مغزی مشخص خواهد کرد که کدام امواج مغزی و ارتباطات عملکردی مختل هستند و این اختلال در کجای مغز است. با تحلیل نقشهی مغز فرد اوتیسمی، پزشک می‌تواند درمان جامع و منحصربه‌فردی ارائه دهد.
مزایای نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی برای درمان اوتیسم
درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی، درمانی ایمن، غیرتهاجمی و بدون نیاز به دارو برای اوتیسم است که می‌تواند باعث بهبود علائم و آسودگی فرد بیمار شود.
در حالی‌که درمانی قطعی برای اوتیسم وجود ندارد، درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی، می‌تواند تأثیرات مثبتی روی علائم این اختلال داشته باشد و حتی باعث بهبود تمرکز، توجه، رفتار تکانشی و بیش‌فعالی شود.
بهبود این علائم باعث بهتر شدن کیفیت زندگی، اعتماد به نفس بیشتر و کنترل بهتر بیمار خواهد شد.
سؤالات متداول
آیا درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی برای درمان اوتیسم مؤثر است؟
درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهبرداری مغزی، پروتکل درمانی مؤثر و بدون نیاز به دارویی است که قادر به درمان اختلالات آزاردهندهی بسیاری از جمله اوتیسم میباشد.
علاوه بر این، آموزش نوروفیدبک می‌تواند باعث کاهش، یا در برخی موارد از بین‌رفتن علائم ناشی از مشکلات ثانویه، مانند ADHD، اضطراب، افسردگی و اختلالات پردازش زبانی شود.
آیا درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی برای اوتیسم ایمن است؟
درمان نوروفیدبک برای درمان اوتیسم کاملاً ایمن است. در این درمان از هیچ درمان تهاجمی استفاده نمیشود. همچنین این درمان یک درمان دارویی نیست و درنتیجه احتمال عوارض جانبی آن بسیار کم است.
