اختلال طیف اوتیسم (ASD)، نوعی اختلال عصبی-رشدی (نورودولوپمنتال) است که باعث نقص در ارتباطات و تعاملات اجتماعی به دلیل وجود رفتار، علایق و فعالیت‌های تکراری خواهد شد. این علائم در اوایل کودکی بروز می‌کند و مادام‌العمر بوده و اغلب باعث نتایج بدی در بزرگسالی می‌شود. برخلاف تحقیقات گسترده، هنوز اختلاف نظرهایی درباره‌ی ویژگی‌های مورفولوژیک (ریخت‌شناسی)، عملکردی و عصب‌روانشناختی (نوروسایکولوژیک) مغز اوتیسمی وجود دارد و درنتیجه، منشاء عصبی تغییرات رفتاری در اوتیسم (ASD) نامعلوم باقی مانده است. از تصویربرداری‌های عصبی (نوروایمیجینگ) و روش‌های عصب‌روانشناختی بسیاری استفاده شده تا ارتباط بین کارکرد مغز و رفتار اوتیسمی مشخص شود. در بین این روش‌ها و تصویربرداری‌ها، الکتروانسفالوگرافی کمی یا نقشه برداری مغزی (QEEG) بسیار محبوب شده و به طور گسترده در مطالعات مربوط به اختلالات عصبی-رشدی (نورودولوپمنتال)، مخصوصاً اوتیسم، استفاده می‌شود. این روش برای بررسی تفاوت‌های اختلالات رفتاری، پاسخ‌های درمانی و نتایج کاربرد دارد. راحتی و سادگی روش نقشهبرداری مغزی (QEEG) و نمایش میلی‌ثانیه‌ای عملکرد مغز، همراه با پروتکل‌های تحلیلی استاندارد، امکان تحلیل دقیق کارکرد و عدم کارکرد مغز را فراهم کرده است. روش‌های تحلیلی رو به رشد نقشهبرداری مغزی (QEEG)، که شامل کاربرد پروتکل‌های تحلیل سیگنال‌ها میباشد، معیارهای جدید و جالبی از عملکرد مغز در اختیار ما قرار داده است.
الکتروانسفالوگرافی کمی یا نقشهی مغزی (QEEG)، روشی غیرتهاجمی است که اطلاعات دقیقی درباره‌ی فعالیت و ارتباطات مغز به ما می‌دهد. گفته می‌شود که نقشهبرداری مغزی در تعدیل اختلالات قواعد عصبی، که از ویژگی‌های مغز اوتیسمی است، بسیار دقیق عمل می‌کند. درنتیجه نقشهبرداری مغزی می‌تواند، قسمت‌هایی در مغز که عملکردشان در ارتباط دادن رفتار با فعالیت مغز مختل شده و در این زمینه دچار اختلالات ارتباطی هستند را شناسایی کند و افراد را در دسته‌های مختلف اوتیسم، تقسیم‌بندی کند. کاربرد روش‌های پیشرفته برای افزایش تمایزبخشی و تقسیم‌بندی فضایی، باعث کشف الگوهای مشخص اختلالات نقشه‌های مغزی در بیماران اوتیسمی شده و امکان توسعه‌ی روش‌های مداخله‌ای مناسب را فراهم کرده است.
اوتیسم و کاربرد نقشهبرداری مغزی در تشخیص آن
نقشهی مغزی، اولین گام برای درمان اختلال طیف اوتیسم باکمک نوروفیدبک است. در طول نقشهبرداری مغزی، 19 سنسور (حسگر) روی سر قرار می‌گیرد تا فعالیت مغز را ضبط کند. این پروسه کاملاً بدون درد و غیرتهاجمی است.
نتایج نقشهبرداری مغز با فعالیت عادی مغز مقایسه شده و از اینجا به بعد، پزشک متخصص می‌تواند قسمت‌هایی از مغز که درست کار نمی‌کنند و دلیل بروز علائم و درنتیجه نیازمند درمان هستند را شناسایی کند.
چه مواردی در نقشهی مغزی فرد مبتلا به اوتیسم نشان داده می‌شود؟
- نقایص مربوط به ارتباطات اجتماعی معمولاً مربوط به اختلالاتی در سمت راست مغز است.
- بیماران اوتیسمی که از نظر عاطفی بیش‌فعال هستند یا زیاد خشمگین می‌شوند، معمولاً اختلالات کارکردی در لوب‌های گیجگاهی (تمپورال) جلویی و راستی، نشان می‌دهند.
- اختلالات زبانی در سمت چب مغز نمود می‌یابند.
- نقایص ابراز احساسات معمولاً در قسمت‌ها راست و جلویی مغز نمود می‌یابند.
امواج مغزی مرتبط با اوتیسم در نقشهی مغزی
هدف درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی، تقویت ارتباطات در مغز و بهبود عملکرد امواج مغزی است. برای آشنایی با کارکرد این درمان، بیایید به امواج مغزی مختلف و کارکردشان نگاهی بیندازیم.
کندترین امواج، امواج دلتا هستند. این امواج معمولاً در زمان خواب عمیق دیده می‌شوند. خواب عمیق به مغز اجازه می‌دهد تا استراحت کرده و شارژ شود و برای کارکرد درست مغز ضروری است.
امواج کند بعدی، امواج تتا هستند. این امواج در زمانی که در وضعیت نیمه بیدار هستید (کاملاً بیدار نیستید اما هشیارید) دیده می‌شوند. امواج تتا در زمانی که دارید به خواب می‌روید یا دارید خیال‌پردازی می‌کنید دیده می‌شوند. همانند امواج دلتا، امواج مغزی تتا نیز نقش مهمی در سلامت مغز ما دارند.
امواج مغزی سریع‌تر، امواج آلفا و بتا هستند. امواج آلفا زمانی که در حال استراحت هستید ولی هشیارید دیده می‌شوند و برای رسیدن به آرامش ضروری هستند. امواج مغزی بتا، بالاترین فرکانس را دارند و زمانی دیده می‌شوند که داریم کاری انجام می‌دهیم. فعالیت کلاسی و تکالیف خانه، فعالیت‌هایی هستند که نیازمند امواج بتا می‌باشند.
امواج سریع بتا، همانند امواج کندتر (دلتا و تتا)، برای کارکرد درست مغز ضروری هستند. اگر این امواج به میزان لازم نباشند، در انجام تکالیف مشکل خواهید داشت.
نوروفیدبک مبتنی بر نقشهبرداری مغزی برای اختلال طیف اوتیسم، باعث بهبود و تقویت امواج مغزی فرد بیمار می‌شود تا تعادلی بین امواج کند و سریع و ارتباطات درون مغز ایجاد شود. این بهبودی‌ها باعث کارکرد بهتر بیماران اوتیسمی می‌شود.
نمود امواج مغز در نقشهی مغزی فرد مبتلا به اوتیسم
به طور کلی، افراد مبتلا به اوتیسم نسبت به حالت عادی، امواج بتای کمتری در مغزشان دارند که باعث عدم ارتباط در مغز می‌شود. کاهش امواج بتا باعث مشکل در تمرکز، یادگیری و آسیب‌های مغزی خواهد شد.
نقشه‌های مغزی نشان داده‌اند که افراد اوتیسمی امواج کند و سریع را در قسمت لوب جلویی سر دارند، این امر باعث اختلال در ارتباطات قسمت‌های جلویی و عقبی مغز می‌شود.
امواج آلفا در قسمت‌هایی از مغز افراد مبتلا به اوتیسم که مربوط به احساسات و نفرت‌ها هستند کم‌اند و این امر دلیل عدم توانایی انجام کارهای خواسته شده از فرد اوتیسمی است.
این مشاهدات با مطالعاتی که با استفاده از روش‌های تصویربرداری دیگر، مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی فانکشنال (عملکردی) انجام شده مطابقت دارند. محققین عقیده دارند که با مشاهده‌ی آنومالی‌های (بی‌نظمی‌های) خاص باکمک نقشهبرداری مغزی (QEEG)، می‌توان برنامه‌ی آموزش نوروفیدبک اختصاصی برای هریک از بیماران اوتیسمی تهیه کرد. آموزش نوروفیدبک شامل اندازه‌گیری امواج مغزی فرد و ایجاد سیگنال‌های صوتی یا تصویری به عنوان فیدبک برای آموزش مغز است تا مغز بتواند خودش عملکردش را اصلاح کند. محققین دریافته‌اند که آموزش نوروفیدبک براساس پروتکل نقشهبرداری مغز، مؤثرتر از نوروفیدبک براساس علائم است.
درمان اوتیسم با بهره‌وری از نقشهبرداری مغزی
نقشهبرداری مغزی برای اوتیسم، الگوهای ارتباطی غیرعادی را در قسمتی از مغز که مربوط به زبان (گفتار) میباشد نشان داده است؛ درنتیجه فرد باید در کودکان اوتیسمی انتظار کاهش عملکرد در رشد زبانی، که معمولاً اصلی‌ترین نقص در اوتیسم است، را داشته باشد. همچنین معمولاً در کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، الگوهای امواج مغزی و ارتباطات غیرعادی در قسمت‌های راست عقب مغز دیده می‌شود که چیز عجیبی نیست؛ زیرا این قسمت مغز مسئول درک ارتباطات غیرکلامی و حالت چهره و احساسات افراد دیگر است. در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، این قسمت از اهمیت ویژه‌ای برای تحلیل برخوردار است و بعد از دیدن اختلالات در نقشهی مغز، باید این ناحیه با درمان تقویت شود.
زندگی فرد، وقتی که مغز فرد عملکردی عادی دارد با وقتی که مغز عملکردی غیرعادی دارد، خیلی متفاوت خواهد بود.
بدون کمک نقشهی مغز، پزشک نمی‌تواند تشخیص دهد که علائم فرد بیمار نورولوژیک است یا فقط روانشناختی-رفتاری میباشد. اگر این علائم نورولوژیک (عصب‌شناختی) باشد، نقشهی مغزی مشخص خواهد کرد که کدام امواج مغزی و ارتباطات عملکردی مختل هستند و این اختلال در کجای مغز است. با تحلیل نقشهی مغز فرد اوتیسمی، پزشک می‌تواند درمان جامع و منحصربه‌فردی ارائه دهد.
مزایای نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی برای درمان اوتیسم
درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی، درمانی ایمن، غیرتهاجمی و بدون نیاز به دارو برای اوتیسم است که می‌تواند باعث بهبود علائم و آسودگی فرد بیمار شود.
در حالی‌که درمانی قطعی برای اوتیسم وجود ندارد، درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی، می‌تواند تأثیرات مثبتی روی علائم این اختلال داشته باشد و حتی باعث بهبود تمرکز، توجه، رفتار تکانشی و بیش‌فعالی شود.
بهبود این علائم باعث بهتر شدن کیفیت زندگی، اعتماد به نفس بیشتر و کنترل بهتر بیمار خواهد شد.
سؤالات متداول
آیا درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی برای درمان اوتیسم مؤثر است؟
درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهبرداری مغزی، پروتکل درمانی مؤثر و بدون نیاز به دارویی است که قادر به درمان اختلالات آزاردهندهی بسیاری از جمله اوتیسم میباشد.
علاوه بر این، آموزش نوروفیدبک می‌تواند باعث کاهش، یا در برخی موارد از بین‌رفتن علائم ناشی از مشکلات ثانویه، مانند ADHD، اضطراب، افسردگی و اختلالات پردازش زبانی شود.
آیا درمان نوروفیدبک مبتنی بر نقشهی مغزی برای اوتیسم ایمن است؟
درمان نوروفیدبک برای درمان اوتیسم کاملاً ایمن است. در این درمان از هیچ درمان تهاجمی استفاده نمیشود. همچنین این درمان یک درمان دارویی نیست و درنتیجه احتمال عوارض جانبی آن بسیار کم است.
