فیوژن ستون فقرات یک عمل جراحی است که در آن دو یا چند مهره به هم جوش داده شده و تبدیل به یک ساختار واحد می‌شوند. هدف از انجام این عمل این است که از حرکت بین دو استخوان جلوگیری شده و کمر درد برطرف شود. زمانی که عمل فیوژن انجام شد، مهره‌ها مانند قبل حرکت نخواهند کرد. با انجام این عمل از کشیده شدن عصب‌ها، رباط‌ها و عضلاتی که باعث ایجاد ناراحتی می‌شوند جلوگیری می‌شود.
دلایل انجام فیوژن ستون فقرات
فیوژن ستون فقرات دو یا چند مهره را در ستون فقرات به طور دائمی به هم وصل می‌کند تا پایداری ستون فقرات افزایش یافته، ناهنجاری‌ها اصلاح شده و درد کاهش یابد. پزشک ممکن است انجام عمل فیوژن ستون فقرات را به منظور درمان مشکلات زیر در ستون فقرات توصیه نماید:
- شکستگی مهره: البته همه شکستگی‌های مهره نیاز به عمل فیوژن ندارند و بسیاری از آنها بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند؛ اما اگر مهره شکسته شده باعث شود که ستون فقرات شما ناپایدار شود باید عمل جراحی فیوژن ستون فقرات انجام شود.
- ناهنجاری یا انحراف‌های ستون فقرات: فیوژن ستون فقرات را می‌توان برای اصلاح ناهنجاری‌هایی مانند انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) یا قوز کمر (کیفوز) انجام داد.
- ضعف یا ناپایداری ستون فقرات: اگر حرکت غیرعادی یا حرکت شدیدی بین دو مهره وجود داشته باشد، ستون فقرات ضعیف و ناپایدار می‌شود. این یک عارضه جانبی شایع ناشی از ابتلا به آرتروز در ستون فقرات است. در مواردی نظیر اینها، فیوژن ستون فقرات را می‌توان برای بازگرداندن پایداری ستون فقرات مورد توجه قرار داد.
- اسپوندیلولیزیس: در این ناهنجاری ستون فقرات، یک مهره لغزیده و تراز آن نسبت به مهره پایینی از بین می‌رود. در صورتی که ابتلا به این عارضه باعث کمردرد شدید یا انسداد عصبی شده باشد که در نتیجه آن پاها دچار درد و بیحسی می‌شوند، ممکن است بتوان برای درمان اسپوندیلولیزیس از فیوژن ستون فقرات بهره برد.
- فتق دیسک کمر: فیوژن ستون فقرات ممکن است برای تثبیت ستون فقرات پس از درمان فتق دیسک کمر نیز به کار برده شود.
تصمیم به انجام عمل جراحی
اگر شما نیاز به انجام عمل جراحی فیوژن ستون فقرات داشته باشید، پزشک گزینه‌های مورد نظر را برای شما توضیح خواهد داد. همه مزایا و معایب انجام این عمل را بررسی کرده و سپس در مورد انجام آن تصمیم‌گیری کنید. همان طور که قبلاً توضیح داده شد، فیوژن ستون فقرات فقط پس از انجام برخی درمان‌ها قابل انجام است. پس از انجام این عمل، حرکت در قسمت‌های دردناک ستون فقرات متوقف شده و عملکرد آن افزایش یافته و شما به سبک زندگی عادی خود یعنی زندگی بدون وجود درد باز خواهید گشت. جراح شما انواع مختلف پیوندهای استخوانی را برای شما توضیح خواهد داد. این مواد در فضای باقیمانده دیسک‌ها جایگذاری شده و مانند نوعی ملات بین استخوان‌ها عمل می‌کند تا بدن شما بهبود یابد. هر نوع از این عمل‌ها مزایا و معایب منحصر به خود را دارند.
- اتوگرافت استخوان زنده شما است. مغز استخوان حاوی پروتئین‌های رشد دهنده استخوان است. این پروتئین‌ها با سوراخ کردن استخوان در هنگام عمل جراحی جمع‌آوری شده یا از استخوان ایلیاک کِرِست لگن برداشته می‌شود. ضخامت استخوان برداشته شده حدود 1.5 سانتی‌متر است. نیازی نیست از همه ضخامت این استخوان برداشته شود.
- آسپیراسیون مغز استخوان (بی ام آ) یک مغز استخوان زنده است که با سرنگ از لگن (استخوان ایلیاک) یا مهره برداشته می‌شود. این عمل در مقایسه با پیوند ایلیاک کرست درد کمتری دارد.
- آلوگرافت یک استخوان از ارگان اهداکننده است که به وسیله بانک استخوان جمع‌آوری و ذخیره می‌شود. گرافت اهداکننده حاوی سلول‌های رشد استخوانی نیست.
- پروتئین مورفوژنتیک استخوان (بی ام پی) گاهی اوقات به موارد پیوند استخوان افزوده می‌شود تا رشد طبیعی استخوان در بدن را تحریک نماید.
عمل فیوژن ستون فقرات توسط چه کسی انجام می‌شود؟
عمل فیوژن ستون فقرات توسط جراح مغز و اعصاب یا جراح ارتوپد انجام می‌شود. بسیاری از جراحان ستون فقرات برای انجام عمل‌های جراحی کم تهاجمی آموزش‌های خاصی می‌بینند. برخی روش‌های کم تهاجمی خاص بسیار فنی هستند و به ابزارها و آموزش‌های مضاعفی برای پیشگیری از بروز عوارض نیاز دارند. از جراح در مورد آموزش‌هایی که پشت سر گذاشته است سؤال کنید به خصوص اگر مورد جراحی شما پیچیده است یا اگر قبلاً در ستون فقرات خود عمل جراحی دیگری انجام داده‌اید.
قبل از انجام عمل فیوژن ستون فقرات
آزمایش‌های قبل از عمل (مانند آزمایش خون، عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس از سینه، الکتروکاردیوگرام) چند روز قبل از انجام عمل جراحی انجام می‌شوند. شما در مطب پزشک باید فرم‌های رضایت‌نامه را امضا کرده و سوابق پزشکی خود (آلرژی‌ها، داروها / ویتامین‌های مصرفی، سوابق خونریزی، واکنش به بیهوشی، عمل‌های جراحی که قبلاً انجام داده‌اید) را اعلام نمایید.
در مورد همه داروهایی که مصرف کرده‌اید (داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک، داروهای تجویزی، مکمل‌های گیاهی) باید پزشک را مطلع کنید. مصرف داروهایی را که پزشک اجازه می‌دهد می‌توانید ادامه دهید. مصرف همه داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مانند ناپروکسن، آدویل، موترین، نئوپرین، آلیو و…) و داروهای رقیق‌کننده خون (مانند کومادین، پلاویکس و…) را باید از یک تا دو هفته قبل از انجام عمل و مطابق با دستور پزشک قطع کنید. اگر دچار عدم اطمینان هستید حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
قبل از انجام عمل جراحی باید استعمال دخانیات را قطع کنید. مهم‌ترین کار برای دست‌یابی به نتایج موفقیت‌آمیز پس از انجام عمل فیوژن ستون فقرات این است که استعمال دخانیات (سیگار، سیگارت، پیپ، جویدن تنباکو) را قبل از انجام عمل قطع کنید. نیکوتین از رشد استخوان جلوگیری کرده و احتمال جوش خوردگی را کاهش می‌دهد. خطرات ناشی از استعمال دخانیات جدی هستند: احتمال شکست در عمل فیوژن در افراد سیگاری حدود 40 درصد است در حالی که احتمال شکست عمل برای افراد غیر سیگاری حدود 8 درصد است. استعمال دخانیات باعث کاهش گردش خون نیز می‌شود و در نتیجه زخم‌ها دیرتر التیام یافته و احتمال ابتلا به عفونت نیز افزایش خواهد یافت.
روز بعد از انجام عمل جراحی
- نباید چیزی خورد یا آشامید
- با استفاده از صابون‌های ضد باکتری دوش بگیرید. لباس‌های گشاد و تمیز بپوشید.
- از کفش‌هایی که پشت آنها بسته است و کف تخت دارند استفاده کنید.
- اگر پزشک مصرف داروی خاصی را برای پس از عمل تجویز کرده است آن با یک جرعه آب کم بخورید.
- آرایش خود را پاک کنید، سنجاق سر، لنزهای تماسی و گوشواره‌های خود را نیز بردارید.
- همه جواهرات و چیزهای ارزشمند و قیمتی را در خانه بگذارید.
- لیستی از داروهای مصرفی خود (داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک، داروهای تجویزی و مکمل‌های گیاهی) همراه با مقدار و زمان مصرف آنها با خود داشته باشید
- لیستی از آلرژی‌های دارویی و غذایی نیز همراه خود داشته باشید.
- دو ساعت قبل از برنامه عمل خود (در مراکز جراحی سرپایی یک ساعت زودتر) در بیمارستان حضور یابید تا کارهای اداری و مقدماتی را انجام دهید. متخصص بیهوشی با شما صحبت کرده و عوارض و خطرات احتمالی بیهوشی را برای شما توضیح خواهد دارد. سپس خط وریدی در رگ دست شما قرار داده می‌شود.
حین انجام عمل جراحی فیوژن ستون فقرات
زمانی که تحت بیهوشی عمومی قرار دارید، عمل جراحی فیوژن ستون فقرات انجام می‌شود بنابراین شما حین عمل هشیار نخواهید بود. جراحان از روش‌های متعددی برای انجام عمل جراحی فیوژن ستون فقرات استفاده می‌کنند. روش به کار برده شده توسط جراح به محل مهره‌ای که باید جوش داده شود و علت انجام عمل فیوژن بستگی دارد. معمولاً این عمل جراحی شامل مراحل زیر می‌شود:
- ایجاد شکاف: جراح برای ایجاد دسترسی به مهره‌ای که باید جوش بخورد یک شکاف در یکی از سه محل زیر شکافی ایجاد می‌کند: گردن، کمر و مستقیم روی ستون فقرات، روی یک طرف ستون فقرات و یا روی شکم یا گلو تا بتواند از جلو به مهره مورد نظر دست پیدا کند.
- آماده کردن گرافت استخوانی: گرافت‌های استخوانی که دو مهره را به هم جوش می‌دهند از بانک استخوان یا از بدن خود بیمار و معمولاً از استخوان لگن وی گرفته می‌شوند. اگر از استخوان خود بیمار استفاده شود، جراحی شکاف را بالای استخوان لگن ایجاد کرده و قسمت کوچکی از آن را برداشته و شکاف را می‌بندد.
- فیوژن: برای جوش دادن دائمی مهره‌ها به هم، جراح، مواد گرافت استخوانی را بین مهره‌ها جایگذاری می‌کند. پلیت های فلزی، پیچ‌ها یا میله‌ها نیز ممکن است برای کمک به نگهداری مهره‌ها به هم در زمان بهبودی مورد استفاده قرار گیرند.
در برخی موارد، برخی جراحان از مواد مصنوعی به جای گرافت‌های استخوانی استفاده می‌کنند. این مواد مصنوعی به افزایش رشد استخوان و تسریع انجام فیوژن مهره‌ها کمک می‌کنند.
پس از انجام عمل جراحی فیوژن ستون فقرات
معمولاً بیمار پس از انجام عمل فیوژن ستون فقرات باید دو تا سه روز در بیمارستان بماند.
ناراحتی
- مسکن‌های ضد التهابی مانند آدویل و آلیو را بدون تجویز و تأیید پزشک مصرف نکنید زیرا از رشد استخوان جدید جلوگیری کرده و ممکن است باعث شکست عمل فیوژن شود.
- شما می‌توانید از استامینوفن (تایلنول) استفاده کنید.
- 3 تا 4 مرتبه در روز و هر مرتبه به مدت 15 تا 20 دقیقه روی شکاف‌ها یخ قرار دهید تا درد و تورم آن کاهش یابد.
محدودیت‌ها
- تا 6 هفته پس از انجام عمل باید از خم شدن، بلند کردن یا چرخاندن کمر خود اجتناب کنید.
- تا دو هفته پس از انجام عمل نباید اجسام سنگین‌تر از 2.5 کیلوگرم را بلند کنید.
- تا دو هفته پس از انجام عمل جراحی نباید فعالیت‌های سنگین مانند کارهای منزل، کارهای بیرون و سکس انجام دهید.
- از استعمال دخانیات و محصولات حاوی نیکوتین خودداری کنید زیرا از رشد استخوان جدید جلوگیری کرده و ممکن است باعث شکست عمل فیوژن در ستون فقرات شود.
- تا مراجعه بعدی به پزشک نباید رانندگی کنید. شما می‌توانید در مسافت‌های کم و کمتر از 45 دقیقه رانندگی کنید.
فعالیت
- ممکن است شما تا چند روز پس از انجام عمل جراحی برای انجام فعالیت‌های روزمره خود (مانند لباس پوشیدن و استحمام) نیاز به کمک داشته باشید.
- هر 3 تا 4 ساعت یک مرتبه به مدت 5 تا 10 دقیقه راه بروید. به تدریج این مدت زمان را تا آنجایی که می‌توانید افزایش دهید.
مراقبت از زخم‌ها / استحمام
- قبل و بعد از تمیز کردن زخم‌ها باید دست‌های خود را به طور کامل بشورید تا از بروز عفونت جلوگیری شود.
- اگر تمایل به دوش گرفتن در روز پس از انجام عمل جراحی دارید از درمابوند (چسب پوست) برای پوشیدن روی زخم‌ها استفاده کنید. به آرامی هر روز بدن خود را با آب و صابون بشورید.
- اگر شما گیره، استری – استریپ یا بخیه دارید، دو روز پس از انجام عمل جراحی می‌توانید دوش بگیرید. گاز و پانسمان را باز کرده و به آرامی بدن خود را با آب و صابون بشورید. پانسمان خود را عوض کرده یا اگر ترشحاتی وجود ندارد آن را به طور کامل بردارید. زخم‌های خود را هر روز بررسی کرده و بشورید.
- زخم‌های خود را به طور کامل در آب غوطه‌ور نکنید (مانند وان حمام یا استخر)
- وجود برخی ترشحات از زخم‌ها طبیعی است. اگر ترشحات شدید، بوی بد یا ترشحات زرد یا سبز داشتید باید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
- گیره، استری – استریپ یا بخیه‌ها در مراجعه بعدی به پزشک برداشته می‌شوند.
استفاده از بریس
- اگر استفاده از بریس برای شما تجویز شد باید از آن به جز در مواقع خواب و استحمام استفاده کنید.
چه موقع باید با پزشک تماس گرفت؟ - اگر دمای بدن شما به بیش از 38.5 درجه سانتی‌گراد رسید. اگر زخم‌ها دچار پارگی شده یا علائم عفونت نظیر قرمزی، تورم، درد یا ترشحات غیر عادی دیدید
- تورم و حساسیت به لمس در ساق پا
- شروع احساس گزگز یا بیحسی در پاها یا بیحسی در کشاله ران
ریکاوری و پیشگیری
نوبت ویزیتی برای دو هفته پس از انجام عمل تنظیم کنید. زمان ریکاوری برای انجام دوباره فعالیت‌های روزمره حدود 6 تا 12 هفته خواهد بود. ممکن است پس از گذشت چند هفته نیاز باشد که شما از بدن خود به وسیله اشعه ایکس عکس‌برداری کنید تا از موفقیت‌آمیز بودن عمل فیوژن اطمینان حاصل نمایید. در ملاقات بعدی، پزشک به شما خواهد گفت که از چه موقع می تواید به کار خود بازگردید. عود دوباره درد عادی است. برای جلوگیری از عود دوباره درد باید کارهای زیر را انجام دهید:
- استفاده از روش‌های صحیح برای بلند کردن اجسام
- درست نشستن، ایستادن، حرکت کرده یا خوابیدن
- برنامه مناسب ورزشی
- ارگونومیک بودن محل کار
- حفظ وزن سالم بدن و شاخص توده بدنی
- نگرش مثبت و استفاده از روش‌های صحیح ریلکسیشن (مانند مدیریت استرس)
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم
- عدم استعمال دخانیات
نتایج عمل جراحی فیوژن ستون فقرات
برای انجام عمل جراحی فیوژن جانبی ستون فقرات کمری به عنوان یک عمل جراحی کم تهاجمی از شکاف کوچکی استفاده می‌شود، زمان انجام این عمل کوتاه است، خونریزی کم و بروز چرک و عفونت هم کمتر باعث ابتلا به عوارض جدی و مهم می‌شود. در این عمل ستون فقرات و بافت‌های اطراف آن آسیب کمتری دیده و بیماران غالباً 6 هفته پس از انجام این عمل می‌توانند به فعالیت‌های عادی روزمره خود بپردازند. نتیجه و دوران ریکاوری برای هر بیمار متفاوت بوده و به سلامت و سبک زندگی وی بستگی دارد. نگرش مثبت خود را حفظ کرده و درمان‌های فیزیوتراپی خود را مطابق دستورالعمل پزشک انجام دهید. موفقیت‌آمیز بودن عمل فیوژن به روش مورد استفاده برای انجام عمل، سلامت عمومی بیماری و استعمال یا عدم استعمال دخانیات توسط وی بستگی دارد.
خطرات احتمالی ناشی از انجام عمل فیوژن ستون فقرات
معمولاً عمل فیوژن ستون فقرات یک عمل بی‌خطر محسوب می‌شود اما همانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است خطرات و عوارض جانبی نیز داشته باشد. برخی از این خطرات احتمالی عبارتند از:
- عفونت
- التیام کند زخم‌ها
- خونریزی
- لخته شدن خون
- آسیب‌دیدگی عروق خونی یا عصب‌ها و ستون فقرات اطراف
- درد در ناحیه‌ای که گرافت استخوانی از آنجا برداشته شده است.
علاوه بر خطرات احتمالی یاد شده، عمل فیوژن ستون فقرات باعث می‌شود که روش کارکرد ستون فقرات شما تغییر یافت و فشار و استرس وارده بر قسمت‌های جوش خورده به نواحی مجاور انتقال یابد. این استرس و فشار مضاعف ممکن است فرایند فرسایش را در مفاصل مهره‌ای در هر دو طرف مهره‌های جوش خورده تسریع کرده و باعث آسیب‌دیدگی‌های آتی و بروز دردهای مزمن در آینده شود.
