تحمل درد و ناراحتی ناشی از هر عارضه‌ای نگران کننده است، اما اگر ندانید که این نشانه‌های آزاردهنده از چه مشکلی نشأت می‌گیرد یا آنها را به اشتباه به عارضه دیگری نسبت بدهید، مسلماً ترس و نگرانیتان دوچندان خواهد شد. بیماران علائم معمول فتق دیسک گردن را گاهی اوقات به اشتباه به عارضه دیگری نسبت می‌دهند. برای مقابله با عوارض دیسک گردن باید علائم این عارضه و روش‌های درمان آن را به خوبی بشناسید.

شناسایی نشانه‌های دیسک گردن  

فتق دیسک گردن غالباً پی‌آمد تروما یا آسیب دیدن مهره‌های گردنی است. عصب گردن معمولاً در اثر برجسته شدن دیسک تحت فشار قرار می‌گیرد و در نتیجه بیمار دچار ناراحتی و دردی می‌شود که در امتداد گذرگاه عصبی منتشر می‌شود. چون فتق دیسک گردن با الگوهای درد متفاوتی همراه است که می‌تواند سطوح مختلف ستون فقرات را درگیر کند، این عارضه غالباً باعث سردرگمی می‌شود. ارتباط بین علائم و سطح درگیر ستون فقرات به شرح زیر است:

• C4-C5 (ریشه عصب C5): بیمار معمولاً دچار بی‌حسی نمی‌شود، اما در بالای بازو احساس ضعف می‌کند و از شانه درد رنج می‌برد.
• C5-C6 (ریشه عصب C6): این ناحیه یکی از متداول‌ترین ناحیه‌هایی است که فتق دیسک گردن در آن رخ می‌دهد. فتق دیسک گردن در این ناحیه غالباً با بی‌حسی عضلات دوسر یا اکستنسور مچ دست همراه است. احساس گزگز و درد می‌تواند رو به پایین در ناحیه انگشت شست دست منتشر شود.
• C6-C7 (ریشه عصب C7): فتق دیسک گردن در این ناحیه نیز بسیار شایع است و به علائمی همچون بی‌حسی، گزگز و درد در عضلات سه سر دامن می‌زند؛ درد می‌تواند رو به پایین تا انگشت میانی دست منتشر شود.
• C7-T1 (ریشه عصب C8): فتق دیسک در این ناحیه به کاهش قدرت گیرندگی دست و ضعف و گزگزی دامن می‌زند که در کل بازو احساس می‌شود و تا انگشت کوچک دست نیز منتشر می‌شود. 

آزمایش و تشخیص 

جراح مغز و اعصاب فتق دیسک گردن را بر اساس پرونده پزشکی بیمار، علائم، معاینه بالینی و نتایج آزمایش‌ها تشخیص می‌دهد. چون درجه‌ای از ساییدگی ستون فقرات و آرتریت یکی از پی‌آمدهای طبیعی افزایش سن است، جراح مغز و اعصاب باید تعیین کند که آیا یافته‌های تصویربرداری با علائم تناسب دارد یا خیر.

• سی تی اسکن: پس از آن که کامپیوتر چند اسلایس تصویر رادیوگرافی را خواند و با هم ترکیب کرد، تصویر سی تی اسکن به دست می‌آید. این تصویر شکل و اندازه کانال نخاعی، محتوای آن و ساختارهای اطراف آن، به ویژه استخوان‌ها را نشان می‌دهد. سی تی اسکن اطلاعات ارزشمندی را در خصوص ناهنجاری‌های استخوانی، از قبیل خار یا زائده استخوانی (استئوفیت)، وجود فیوژن و تخریب استخوان در اثر عفونت یا تومور در اختیار جراح مغز و اعصاب قرار می‌دهد.
• نوار عصب و عضله و تست‌های هدایت عصبی (EMG و NCS): این آزمایش‌ها تکانه‌های الکتریکی را در امتداد ریشه‌های عصب، عصب‌های پیرامونی و بافت عضلانی اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که آیا آسیب عصبی مستمر در نقطه‌ای از ستون فقرات وجود دارد، آیا عصب‌ها پس از آسیب‌دیدگی در حال التیام هستند و آیا فشردگی عصبی در نقطه دیگری وجود دارد یا خیر.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): MRI با استفاده از کامپیوتر و آهنرباهای قوی تصاویری را از ساختارهای بدن به دست می‌دهد. نخاع، ریشه‌های عصب و ناحیه‌های اطراف آن و همچنین بزرگ شدن، ساییدگی و فتق دیسک، تومور و عفونت در MRI دیده می‌شود.
• میلوگرافی: ابتدا ماده حاجب در فضاهای مایع مغزی ـ نخاعی اطراف دیسک تزریق می‌شود، سپس عکس رادیوگرافی گرفته می‌شود. به این ترتیب فشار ناشی از برجستگی دیسک، خار استخوانی یا تومور روی طناب نخاعی یا عصب‌ها قابل مشاهده خواهد بود.
• رادیوگرافی: عکس رادیوگرافی ساختارهای استخوانی ستون فقرات را نشان می‌دهد. عکس رادیوگرافی اطلاعاتی را درباره هم‌ترازی ستون فقرات، ابتلا به آرتریت، ساییدگی و شکستگی دیسک به دست می‌دهد. به علاوه رادیوگرافی روش تصویربرداری کم‌خطری است که بعد از عمل از آن برای تحت نظر گرفتن ستون فقرات و محل ایمپلنت‌های جایگذاری شده استفاده می‌شود.

درمان فتق دیسک گردن 

در این بخش با درمان‌های متداول فتق دیسک گردن آشنا می‌شوید.

درمان‌های غیرجراحی 

درمان غیرجراحی نخستین رویکرد برای درمان گردن دردی است که پی‌آمد آسیب‌دیدگی نباشد. برای مثال بسیاری از بیماران دچار فتق دیسک گردن به مرور زمان و با استفاده از درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند و به جراحی نیاز پیدا نمی‌کنند. درمان‌های غیرجراحی شامل زمان، دارو، استراحت مطلق کوتاه، کاهش فعالیت‌های  بدنی سنگین و فیزیوتراپی می‌شود. پزشک دارو را برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌کند و شل کننده‌های عضلانی نیز تجویز می‌شوند تا فرصت کافی برای التیام یافتن آسیب‌دیدگی فراهم شود. تزریق کورتیکواستروئید در مفصل‌های مهره‌های گردنی یا فضای اپیدورال به منظور تسکین درد موقتی انجام می‌شود.   

جراحی 

بیماری متقاضی ایده‌آل جراحی محسوب می‌شود که:

• از درمان‌های غیرجراحی نتیجه نگرفته باشد.
• دچار علائم عصبی پیشرونده‌ای باشد که بازوها و یا پاها را درگیر کرده باشد.
• راه رفتن یا حفظ تعادل برایش مشکل شده باشد.
• به جز این موارد از سلامت عمومی مناسبی برخوردار باشد.

عمل‌های جراحی مختلفی برای درمان فتق دیسک گردن انجام می‌شود، جراح عمل مناسب را با توجه به شرایط خاص هر بیمار انتخاب می‌کند. ناپایداری ستون فقرات برخی بیماران به فیوژن ستون فقرات نیاز دارد ـ معمولاً قبل از جراحی درباره لزوم انجام فیوژن یا خشک کردن مهره‌ها تصمیم‌گیری می‌شود. جراح دو یا چند مهره را در جراحی فیوژن ستون فقرات به هم جوش می‌دهد تا قطعه استخوانی یکپارچه‌ای تشکیل شود. از دستگاه‌های مختلفی مانند پلاک یا پیچ برای بهتر به هم جوش دادن مهره‌ها و حمایت از ناحیه‌های ناپایدار مهره‌های گردنی استفاده می‌شود. جراحی فیوژن ستون فقرات مهره‌ها را تقویت و پایدار می‌کند و به تسکین گردن درد شدید و مزمن کمک می‌کند.  

تمامی عمل‌های جراحی با اهداف زیر انجام می‌شوند:

• رفع فشار از روی نخاع و یا عصب‌ها
• حفظ یا بهبود پایداری ستون فقرات
• حفظ یا اصلاح هم‌ترازی ستون فقرات

دیسککتومی قدامی مهره‌های گردن 

عمل دیسککتومی با هدف رفع فشار از روی یک یا چند ریشه عصبی یا نخاع انجام می‌شود. جراح برش کوچکی را در جلوی گردن ایجاد می‌کند تا به مهره‌های گردنی دسترسی پیدا کند. اگر قرار باشد فقط یک دیسک برداشته شود، معمولاً ایجاد یک برش افقی کوچک روی چین پوست کافی خواهد بود. اگر عمل گسترده‌تر باشد، باید برش مورب یا طولانی‌تری ایجاد شود. جراح ابتدا بافت‌های نرم گردن را کنار می‌زند، سپس دیسک بین‌مهره‌ای و خارهای استخوانی را برمی‌دارد تا فشار روی ریشه‌های عصب و نخاع از بین برود. جراح فضایی را که بین مهره‌ها باقی می‌ماند، با پروتز یا یک قطعه استخوان کوچک طی عمل فیوژن پر می‌کند. مهره‌ها به مرور زمان به هم جوش می‌خورند.

دیسککتومی کورپکتومی قدامی گردن 

کورپکتومی غالباً برای درمان تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن انجام می‌شود، در این حالت نخاع به دلیل تشکیل شدن خار استخوانی تحت فشار قرار گرفته است و چون نمی‌توان خار استخوانی را فقط با انجام دادن عمل دیسککتومی برداشت، جراحی دیسککتومی کورپکتومی انجام می‌شود. جراح مغز و اعصاب بخشی از جسم مهره یا تمام آن را برمی‌دارد تا فشار روی نخاع برطرف شود. اگر عارضه چند سطح را درگیر کرده باشد، جراح می‌تواند یک یا چند جسم مهره شامل دیسک‌های متصل را بردارد. فضای بین مهره‌ها با دستگاه یا یک تکه استخوان کوچک طی عمل فیوژن پر می‌شود. چون استخوان بیشتری در این عمل ترکیبی برداشته می‌شود، دوران به هم جوش خوردن مهره‌ها و پایدار شدن گردن پس از این عمل طولانی‌تر از عمل دیسککتومی قدامی گردن است. ممکن است جراح با توجه به میزان بازسازی ستون فقرات لازم بداند که ساختار قدامی با فیوژن و وسایل خلفی ثابت نگه داشته شود.

دیسککتومی میکرودیسککتومی خلفی 

جراح برش عمودی کوچکی را در پشت گردن، معمولاً در وسط گردن ایجاد می‌کند. این رویکرد برای فتق دیسک نرم بزرگی مناسب است که در کنار نخاع قرار دارد. جراح بخشی از مفصل فاست را با مته سریع برمی‌دارد و ریشه عصب زیر مفصل فاست شناسایی می‌شود. ریشه عصب باید با ملایمت کنار زده شود تا جراح بتواند فتق دیسک را بدون آسیب زدن به عصب بردارد.

لامینکتومی خلفی گردن و دیسککتومی فیوژن 

جراح برش کوچکی را برای برداشتن لامینا در بخش میانی پشت گردن ایجاد می‌کند. جراح پس از برداشتن استخوان می‌تواند رباط ضخیم شده، خار استخوانی یا ماده دیسکی را بردارد که برجسته شده و به نخاع و یا ریشه عصب فشار می‌آورد. فورامن مجرایی داخل مهره‌ها است که ریشه‌های عصب از درون آن عبور می‌کنند، جراح می‌تواند فورامن را بزرگ کند تا فضای کافی برای عبور عصب‌ها فراهم شود. جراح با توجه به شدت ساییدگی و میزان بازسازی لازم تصمیم می‌گیرد که آیا علاوه بر لامینکتومی باید فیوژن خلفی نیز برای حفظ هم‌ترازی و پایداری ستون فقرات انجام شود یا خیر. این عمل ترکیبی احتمال ضرورت یافتن مداخله‌های بیشتر را در سطوح درگیر در آینده کاهش می‌دهد.

عوارض جانبی و خطرهای احتمالی 

هرچند جراحی دیسک کمر به ندرت باعث بروز عوارض جدی می‌شود، بااین حال عمل‌های مهره‌های گردنی نیز مانند هر جراحی دیگری با خطرهای احتمالی زیر همراه هستند:

• عفونت
• درد مزمن گردن یا بازو
• تسکین نیافتن علائم
• اسیب دیدن عصب‌ها و ریشه‌های عصب
• آسیب دیدن نخاع که منجر به فلج می‌شود؛ از هر ده هزار بیمار یک نفر دچار این مشکل می‌شود.
• ناپایداری ستون فقرات
• آسیب دیدن مری، نای یا تارهای صوتی حین انجام عمل قدامی
• آسیب دیدن شریان‌های کاروتید یا مهره‌ای: این عارضه که حین جراحی قدامی رخ می‌دهد، می‌تواند منجر به سکته مغزی شود.
• به هم جوش نخوردن مهره‌ها: آرتروز کاذب یا ایجاد مفصل کاذب
• شکستن و یا پس زدن ایمپلنت‌
• اختلالات مداوم بلع یا گفتار
• نشت مایع مغزی ـ نخاعی

قبل از تصمیم‌گیری درباره جراحی باید مزایای انجام عمل نسبت به خطراتش سنجیده شود. هرچند درد اکثر بیماران دچار فتق دیسک گردن پس از جراحی بهبود قابل ملاحظه‌ای می‌یابد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که جراحی برای تمام بیماران موثر باشد.   

مراقبت بعد از جراحی 

پزشک توصیه‌های مربوط به مراقبت بعد از عمل را به بیمار اعلام می‌کند و معمولاً مسکن تجویز می‌کند. همچنین پزشک زمان ازسرگیری فعالیت‌های روزانه‌ای مانند برگشت به محل کار، رانندگی و ورزش را با توجه به نوع جراحی اعلام می‌کند. به برخی بیماران توصیه می‌شود که پس از جراحی از درمان توانبخشی یا فیزیوتراپی استفاده کنند. تحمل قدری ناراحتی هنگام برگشت به فعالیت‌های روزانه طبیعی است، اما بروز درد در واقع نشانه هشداری است که به بیمار می‌گوید باید با سرعت کمتری پیش برود.

جراح مغز و اعصاب دستور می‌دهد که عکس رادیوگرافی بعد از عمل برای ارزیابی هم‌ترازی مهره‌ها، وضعیت پروتزهای جایگذاری شده، به هم جوش خوردن مهره‌ها و وضعیت مهره‌های مجاور محل جراحی گرفته شود.