دیسک توراسیک (Thoracic Disc) چیست و چگونه درمان میشود؟

فتق دیسک در قسمت فوقانی کمر، زمانی رخ می دهد که مواد ژلاتینی داخلی دیسک بین مهره ای، از داخل دیسک به فضای بیرونی نشت کند. فتق دیسک توراسیک ( قفسه سینه) می تواند باعث درد در قسمت فوقانی پشت بدن و سایر علائم مانند زق زق کردن یا بی حسی شود.

علائم فتق دیسک توراسیک بسته به ناحیه ی فتق دیسک، متفاوت است، زیرا فتق دیسک در قسمت فوقانی پشت می تواند به ریشه ی عصب یا خود نخاع برخورد کند.

بیماری دژنراتیو(فرسایشی-تخریبی) دیسک توراسیک

بیماری دیسک توراسیک، ماهیتی شبیه به اختلالات دیسک گردنی و کمری دارد، اما علائم (مشکلات آناتومیک مربوط به علائم) این بیماری به ندرت خود را بروز میدهند.

شایع ترین ناحیه ی اختلالات دیسک توراسیک در محل اتصال استخوان های قفسه سینه (قسمت های سینه ای و کمری ستون فقرات) (مابین مهره های T۸ و T۲۱) به ستون فقرات قسمت میانی پشت بدن است. علائمی که بطور قطع به یقین، ابتلا به این عارضه را نشان دهند برای پزشکان ناشناخته اند زیرا در بسیاری از موارد، اختلالات دیسک توراسیک باعث ایجاد کمردرد یا علائم دیگر نمی شوند و تنها درصد بسیار کمی از تمام جراحی های درمان فتق دیسک، شامل این ناحیه می شوند.

طی مطالعه ای، ۹۰ بیمار بدون علائم (بدون درد یا علائم دیگر) با اسکن ام آر آی از ناحیه ی قفسه سینه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به این صورت بود:

• ۷۳ درصد از بیماران دارای ناهنجاری های دیسک در قسمت فوقانی کمر بودند، اعم از فتق دیسک توراسیک یا بیماری دژنراتیو دیسک قفسه سینه.
• ۳۷ درصد به طور قطع به یقین، به فتق دیسک توراسیک مبتلا بودند.
• ۲۹ درصد نیز طبق شواهد اسکن ام آر آی، دچار فشردگی طناب نخاعی بودند.

این بیماران به مدت ۲۶ ماه تحت نظر قرار گرفتند و هیچ یک از آنها به دلیل ابتلا به دیسک توراسیک دچار کمردرد نشدند و علائم خاصی نداشتند.

علل عارضه

هنگامی که مایع داخلی دیسک بین مهره های ستون فقرات ناحیه ی قفسه سینه از هسته ی خارجی آن بیرون زده و ریشه عصب نخاعی مجاور را تحریک می کند و به آن فشار میاورد، فتق دیسک رخ می دهد.

میتوانید با دیدن آناتومی ستون فقرات این موضوع را راحت تر درک کنید.

تعیین علت ابتلا به فتق دیسک توراسیک، قبل از اقدام به درمان کمردرد و هر گونه علائم مرتبط با آن، بسیار ضروری و حائز اهمیت است. پزشکان معمولاً علت و دلایل فتق دیسک قفسه سینه را به دلیل یکی از این دو منبع طبقه بندی می کنند:

فتق دیسک توراسیک ناشی از بیماری دژنراتیو دیسک

بسیاری از فتق‌های دیسک توراسیک بخاطر ساییدگی و پارگی تدریجی دیسک ایجاد می‌شوند که منجر به بیرون ریزی مایع دیسک و کلسیفیکاسیون در فضای دیسک می‌شود.

علائم ابتلا به بیماری دژنراتیو دیسک که موجب فتق دیسک توراسیک میشود، معمولاً بین دهه چهارم و ششم زندگی فرد بروز میکند و این علائم معمولاً به تدریج ایجاد می شوند.

در موارد فتق دیسک توراسیک ناشی از ابتلا به بیماری دژنراتیو دیسک ، بیمار از مدت ها قبل از مراجعه به پزشک، درد و علائم دیگری دارد.

فتق دیسک قفسه سینه ناشی از ترومای(ضربه) ناگهانی 

فتق دیسک تروماتیک (ناشی از ضربه) به مواردی گفته میشود که در آن اصابت یک ضربه یا وارد شدن آسیب به ستون فقرات، منجر به شروع ناگهانی علائم فتق دیسک میشود.

هر گونه آسیب یا ضربه ی ناگهانی شدیدی که به دیسک های ستون فقرات وارد شود، می تواند منجر به فتق دیسک توراسیک شود. مواردی مانند افتادن از بلندی یا آسیب های ورزشی که نیرو یا ضربه ی ناگهانی به ستون فقرات وارد می کند، میتواند منجر به فتق دیسک توراسیک شود.

در بیماران جوانتر، فتق دیسک توراسیک، قبل از اینکه بیماری دژنراتیو دیسک اثرات مخربی بر جای بگذارد،  بروز میکند. در برخی موارد نیز یک ضربه ی خفیف موجب تشدید علائم فتق دیسک توراسیک میشود.

صرف نظر از علت و دلایل ابتلا به فتق دیسک توراسیک، تشخیص صحیح این عارضه بسیار حائز اهمیت است زیرا تشخیص درست، نوع مناسب درمان را نیز مشخص میکند.

علائم

درد، شایع ترین علامت فتق دیسک توراسیک است و ممکن است این درد در قسمت فوقانی پشت بدن یا به شکل درماتومال (در ریشه عصب) ساطع شود. درد ناشی از فتق دیسک توراسیک ممکن است هنگام سرفه یا عطسه تشدید شود.

درد ممکن است در قفسه سینه یا شکم نیز احساس شود، و این منجر به تشخیص کاملا متفاوتی می شود که در این موارد به ارزیابی اختلالات قلب، ریه، کلیه و دستگاه گوارش و همچنین سایر علل اسکلتی عضلانی جدای از ستون فقرات نیاز است.

در خود ستون فقرات نیز بسیاری از اختلالات دیگر مانند شکستگی ستون فقرات (به عنوان مثال از پوکی استخوان)، عفونت، تومور، و برخی اختلالات متابولیک وجود دارند که می توانند علائم مشابهی از درد قسمت فوقانی پشت و یا درد ساطع شونده داشته باشند.

اگر دیسک به ناحیه نخاع برخورد کند، فتق دیسک توراسیک نیز ممکن است موجب بامیلوپاتی(اختلال در عملکرد نخاع) شود. دراینصورت ممکن است بیمار با اختلالات حسی (مانند بی حسی) ، مشکل در تعادل و راه رفتن، ضعف اندام تحتانی، یا اختلال عملکرد روده یا مثانه مواجه باشد.

علائم فتق دیسک توراسیک، اغلب با اندازه و محل فتق دیسک مرتبط است. دیسک ممکن است در جهت مرکزی، جانبی یا بصورت مرکز جانبی، بیرون بزند.

علائم رایج برای هر کدام عبارتند از:

• بیرون زدگی دیسک مرکزی: این نوع فتق معمولاً بسته به میزان بیرون زدگی دیسک و میزان فشاری که بر نخاع وارد میکند، میتواند علائمی نظیر کمر درد و یا میلوپاتی ایجاد کند. در قسمت ستون فقرات سینه ای، فضای اطراف نخاع محدود است، بنابراین فتق دیسک توراسیک می تواند به طناب نخاعی فشار وارد کند و بر عملکرد عصب مربوطه تأثیر بگذارد. در موارد حاد، فتق دیسک توراسیک می تواند منجر به فلج بیمار از ناحیه کمر به پایین شود.
• فتق دیسک جانبی: هنگام فتق جانبی یا به پهلو، فتق دیسک قفسه سینه بیشتر به ریشه عصبی خروجی در آن سطح از ستون فقرات برخورد می کند و باعث تشعشع درد در دیواره قفسه سینه یا شکم می شود.
• فتق دیسک مرکزی جانبی: این نوع فتق دیسک توراسیک ممکن است با ترکیبی از علائم مانند کمردرد، درد ساطع شونده به اطراف یا میلوپاتی ظاهر شود.

تشخیص

اولین قدم در تشخیص فتق دیسک توراسیک شامل شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی بیمار است. پزشک متخصص ستون فقرات، روند تشخیص را با درک دقیق علائم بیمار از جمله موارد زیر شروع می کند:

• محل درد
• شدت درد
• نوع درد (بی حسی، ضعف، سوزش و غیره).

پزشک اغلب معاینات و ارزیابی های خود را با پرسش اینکه آیا آسیبی یا ضربه ای قبل از فتق دیسک رخ داده است یا اگر مشکلات دیگری مانند، کاهش وزن، تب، بیماری، مشکل در ادرار کردن، اخیراً قبل از شروع کمردرد وجود داشته باشد، آغاز میکند. سپس پزشک معاینه فیزیکی دقیقی انجام می دهد.

این معاینات همراه با توصیف بیمار از احساس درد، محل وقوع، زمان وقوع و غیره است چرا که پزشک باید محل دقیق درد را شناسایی کند.

اگر فتق دیسک توراسیک به عنوان علت اصلی درد بیمار شناسایی شده باشد، چندین آزمایش تشخیصی وجود دارد که می تواند این تشخیص را تایید کرده و اطلاعات بیشتری را در اختیار پزشک قرار دهد، از جمله:

• تصویربرداری با اشعه ایکس– در حالی که تصویربرداری با اشعه ایکس، فتق دیسک توراسیک را نشان نخواهند داد، اما معمولا از این روش برای کمک به تعیین محل دقیق صدمات در موارد تروما یا ضربه و همچنین کمک به تشخیص ناپایداری ستون فقرات استفاده میشود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آٰر آی)– تصویربرداری ام آٰر آی از آهنربای قوی متصل به کامپیوتر برای ارائه ی تصاویر ستون فقرات استفاده می کند. ام آر آي، یک آزمایش بدون درد و اغلب دقیق، و کارآمدترین ابزار تصویربرداری برای شناسایی آسیب دیسک است.

در برخی موارد، پزشک ممکن است نیاز به اطلاعات دقیق تری داشته باشد و آزمایش های زیر را تجویز کند:

• اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): تصویربرداری بوسیله ی اشعه ایکس که توسط کامپیوتر به صورت تصاویر سه بعدی از ساختارهای بدن پردازش میشود.
• میلوگرافی: روشی که شامل تزریق یک رنگ مایع به ستون فقرات بوده و به دنبال آن اسکن کامپیوتری (سی تی اسکن) صورت میگیرد. این روش ممکن است تصاویر مفیدی ارائه دهد که فرورفتگی‌های کیسه مایع نخاعی ناشی از برآمدگی یا فتق دیسک یا خارهای استخوانی را که ممکن است بر نخاع یا اعصاب فشار بیاورند را نشان دهد.

در مواردی که اسکن ام آر آی، منع مصرف دارد، سی تی اسکن پس از میلوگرام می تواند به شناسایی ناحیه تحت فشار خارجی کمک کند، اما اطلاعاتی در مورد آسیب به کانال نخاعی (میلومالاسی) نمی دهد.

درمان دیسک توراسیک

روش‌های درمانی برای فتق دیسک توراسیک معمولاً شامل یک یا ترکیبی از موارد زیر است:

اصلاح میزان استراحت و فعالیت بیمار

یک دوره کوتاه استراحت (به عنوان مثال یک یا دو روز) و اصلاح فعالیت (حذف فعالیت های جسمانی شدید و موقعیت هایی که باعث بدتر شدن یا ایجاد کمردرد می شوند). پس از یک دوره کوتاه استراحت، بیمار باید به فعالیت های ملایم و سبک خود برگردد. انجام ورزش های ملایم، مانند پیاده روی، جزو فعالیت های سبک برای بیمار حساب میشود.

مصرف قرص و دارو 

• داروهای مسکن مخدر و غیر مخدر برای کمک به کاهش درد تجویز میشوند. داروهای مسکن مخدر معمولاً فقط برای درمان درد شدید و برای استفاده ی کوتاه مدت تجویز می‌شوند. برای دردهای خفیف یا متوسط، مصرف مسکن هایی مانند استامینوفن (مثلا تیلنول) توصیه می شود.

• داروهای ضد التهابی: برای کمک به کاهش التهاب اطراف فتق دیسک در قسمت فوقانی پشت، از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا مهارکننده کوکس۲ (COX-2 inhibitor ) یا استروئیدهای خوراکی استفاده میشود.

تزریقات

گاها پزشک تزریق هایی مانند تزریق به مفصل فاست، بلوک های عصبی یا تزریق اپیدورال را تجویز میکند. این روش شامل تزریق کورتیکواستروئیدها به یک ساختار خاص برای کاهش التهاب موضعی است.

سطح فعالیت بیمار باید به تدریج و طی یک دوره ۶ تا ۱۲ هفته ای در صورت بهبود علائم، افزایش یابد. در اکثریت قریب به اتفاق موارد، در فتق دیسک توراسیک، یک یا ترکیبی از این درمان ها (درمان های غیر جراحی) موثر هستند.

فیزیوتراپی 

فیزیوتراپیست های حرفه ای، آموزش دیده و مجرب با استفاده ماهرانه و هدفمند از روش ها و تکنیک های فیزیوتراپی به بهبود شرایط بیمار کمک میکنند.

فیزیوتراپیست شما یک ارزیابی و معاینه ی کامل برای تشخیص و تعیین موارد زیر انجام خواهد داد:

• معاینه ستون فقرات: بیمار تحت یک سری حرکات و آزمایش قرار می گیرد تا محتمل ترین علت کمردرد مشخص شود.
• تست مقاومتی: انجام تست مقاومتی برای تعیین اینکه آیا بیمار ضعف یا عدم تعادل دارد یا خیر.
• انعطاف پذیری: ماهیچه های سفت می توانند موجب عملکرد ضعیف عضلات شوند که این امر باعث عدم تعادل بیمار می شود و فرد را مستعد آسیب دیسک و کمر می کند.
• تجزیه و تحلیل وضعیت بدن، فعالیت های روزمره فرد: فیزیوتراپیست درباره فعالیتی که ممکن است مشکل را شروع کرده باشد، با بیمار صحبت کرده و موارد را ارزیابی خواهد کرد. بررسی وضعیت های پویا و ایستا که ممکن است باعث مشکل فعلی کمر شما شده باشد یا در ایجاد آن نقش داشته باشد، جزو این مرحله از کار فیزیوتراپیست است. مروری بر فعالیت های فعلی شما در خانه و محل کار که ممکن است علت شروع عارضه بوده باشد یا دلیلی بر طولانی شدن علائم بیماری شما باشد، صورت خواهد گرفت.

تمرینات فیزیوتراپی برای مشکلات کمر و دیسک، باید در ابتدا محافظه کارانه باشد تا از تشدید شرایط جلوگیری شود. تاکید متخصص بر استراحت، کاهش التهاب و افزایش گردش خون برای بهبودی بیمار خواهد بود. پس از کاهش التهاب اولیه، یک برنامه تمرینات کششی و تقویتی برای بازگرداندن انعطاف پذیری به مفاصل و عضلات درگیر و در عین حال بهبود قدرت و ثبات ستون فقرات آغاز می شود. هر برنامه تمرینی مختص شرایط همان بیمار ارائه میشود تا از تشدید علائم جلوگیری شود.

تکنیک درمانی دستی ( روش های MTT) 

تکنیک های درمان دستی از جمله ماساژ بافت نرم، حرکات کششی و تحرک مفصل توسط فیزیوتراپیست برای بهبود هم ترازی، تحرک و دامنه حرکتی ستون فقرات اجرا میشود. استفاده از تکنیک های موبیلیزاسیون نیز به تعدیل درد بیمار کمک می کند.

تمرینات و حرکات ورزشی برای درمان 

تمرینات ورزشی شامل تمرینات کششی و تقویتی برای بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات پشت و شکم برای بهبود توان و استقامت ستون فقرات انجام میشود و موجب کاهش فشارهای وارده بر دیسک و کمر خواهد شد.

جراحی

جراحی فتق دیسک توراسیک تنها در موارد نادری تجویز می شود که فتق دیسک منجر به میلوپاتی (اختلال درعملکرد نخاع)، نقص عصبی پیشرونده یا درد شدید غیرقابل تحمل شده باشد.

به طور معمول، میلوپاتی به دنبال فتق دیسک تروماتیک حاد رخ می دهد. جراحی دیسک توراسیک به منظور رفع درد و کاهش فشار از روی نخاع یا ریشه عصب نخاعی ، انجام میشود.

اخیراً یکی از روش های جراحی زیر استفاده می شود:

• برای فتق مرکزی- جانبی، جراحی توراکوتومی باز به روش ترانس توراسیک قدامی انجام میشود. در این جراحی دسترسی به ستون فقرات از طریق حفره ای در قفسه سینه (به جای پشت) انجام میگیرد. در برخی از مراکز، این روش ممکن است به عنوان یک روش کم تهاجمی انجام شود که شامل استفاده از چندین برش کوچک، اسکوپ ریز و یک صفحه نمایش ویدئویی است.

• فتق دیسک های جانبی را می توان از طریق یک جراحی پشتی جانبی (از پشت و پهلو) که به عنوان جراحی کوستوتورانسورسکتومی شناخته می شود انجام داد. این جراحی شامل برداشتن دنده (استخوان متصل به ستون فقرات) برای دسترسی به فضای دیسک است.

جراحی فتق دیسک توراسیک برای موارد میلوپاتی، ضعف پیشرونده اندام تحتانی و درد رادیکولار غیرقابل تحمل که با درمان های غیرجراحی بهتر نمی شود، تجویز میشود.