درمان قطعی دیسک کمر ( تشخیص ، عوارض و انواع روش های درمانی)

فتق دیسک مشکل شایعی است که افراد بسیاری آن را در مرحله‌ای از زندگی خود تجربه می‌کنند، بدون آن که تا زمان بروز علائم محسوس و مداوم متوجه آن بشوند. درمان دیسک کمر با توجه به شدت آن و با استفاده از روش‌هایی چون طب فیزیکی، درمان دارویی، تزریق موضعی کورتیزون (تزریق اپیدورال) و عمل جراحی انجام می‌شود. افزایش آگاهی درباره پارگی فتق دیسک نخستین گام برای یافتن درمانی مناسب و تسکین درد است.

آناتومی

دیسک‌های بین مهره‌ای از دو قسمت تشکیل شده‌اند قسمت محیطی آن، آنولوس( Annulus) نام دارد که شامل چندین لایه فیبری محکم می‌باشد و در مرکز آن ماده ژلاتینی و بالشتکی مانند نوکلئوس (nucleus) قرار گرفته است .ماده غالب در نوکلئوس آب می‌باشد که با افزایش سن میزان آب دیسک کاهش یافته و تغییرات دژنراتیو ایجاد می ‌ردد. علاوه بر آن آنولوس نیز ضعیف می‌گردد و فرد را مستعد پارگی و خروج ماده نوکلئوس می‌نماید که به این پدیده هرنی دیسک (herniated disc یا همان پارگی فتق دیسک) گویند. به دنبال پارگی دیسک ریشه عصبی مجاور آن تحت فشار قرار گرفته و بر اساس ریشه درگیر در هر سطح از ستون مهره درد انتشاری در مسیر عصب دهی همان ریشه ایجاد می‌گردد. سن شایع پارگی دیسک 35 تا 50 سال می‌باشد.

علل مشکلات دیسک کمر

تغییرات ساختاری دیسک سالم باعث بروز بیماری دیسک کمر می‌شود. ناراحتی دیسک عموماً پی‌آمد بالا رفتن سن و تحلیل رفتن تدریجی داخل دیسک است. آسیب دیدگی شدید نیز گاهی اوقات منجر به پارگی فتق دیسک می‌شود، به علاوه آسیب دیدگی مشکل قبلی دیسک را تشدید می‌کند.

علائم دیسک کمر

علائم فتق دیسک به سطح دقیق پارگی دیسک بین مهره‌ای در ستون فقرات و تحریک شدن یا نشدن بافت عصبی بستگی دارد. فتق دیسک گاهی با هیچ گونه علائمی همراه نیست، اما گاهی به درد موضعی در سطح مهره‌های درگیر دامن می‌زند. اگر فتق دیسک به اندازه کافی بزرگ باشد، بافت دیسک به عصب‌های نخاعی مجاوری که در سطح برجستگی دیسک از ستون فقرات خارج می‌شود، فشار می‌آورد. در نتیجه دردی انفجاری در حوزه عصب مربوطه شروع می‌شود که معمولاً در یک سمت بدن حس می‌شود و اصطلاحاً درد ارجاعی گفته می‌شود. برای مثال پارگی دیسک بین مهره‌های چهارم و پنجم پایین کمر باعث بروز دردی انفجاری در پایین باسن می‌شود که رو به پایین تا ران و پایین پا منتشر می‌شود. این عارضه غالباً با بی‌حسی، ضعف و گزگز پا همراه است. درد عموماً هنگام ایستادن، تشدید و هنگام دراز کشیدن، آرام می‌شود. این نوع ناراحتی دیسک اصطلاحاً تحت فشار قرار گرفتن عصب نیز گفته می‌شود. اگر فتق دیسک مربوط به مهره‌های گردنی باشد، درد در یک بازو شعله‌ور می‌شود و پارگی فتق دیسک گردن با گرفتگی و سفتی عضلات گردن نیز همراه است. اما اگر فتق دیسک بسیار بزرگ باشد، برجستگی دیسک به عصب‌های نخاعی هر دو سمت بدن فشار می‌آورد، در نتیجه درد شدیدی رو به پایین در یک یا هر دو پا منتشر می‌شود. همچنین بیمار از ضعف عضلانی پایین تنه و حتی بی‌اختیاری ادرار و مدفوع رنج می‌برد. این عارضه اصطلاحاً سندرم کودا اکوینا گفته می‌شود.

عوامل مستعد کننده

 عواملی هستند که احتمال ابتلای افراد را به این بیماری بیشتر می کنند که عبارت اند از:

عوارض پارگی دیسک بین مهره‌ای چیست؟

بیماری دیسک کمر با درد پا و کمر همراه است و شدت درد به حدی است که روند زندگی روزمره بیمار را مختل می‌کند. پارگی دیسک کمر باعث ضعف یا بی‌حسی پا می‌شود و روده و مثانه را از کنترل بیمار خارج می‌کند.

تشخیص

چنانچه بیمار علائم فوق را داشته باشد، پزشک احتمال وجود مشکل پارگی فتق دیسک را می‌دهد. واکنش‌های غیرعادی حین معاینه عصبی مشخص می‌شود. بالا بردن پا به صورت صاف در حالت خوابیده یا نشسته غالباً باعث شروع درد می‌شود و پزشک نیز این تست را برای تشخیص مشکل دیسک کمر انجام می‌دهد. همچنین بیمار از حس‌هایی غیرعادی در پا یا پایین پا شکایت دارد. آزمایش‌های خون مختلفی برای بررسی وجود نشانه‌های التهاب یا عفونت انجام می‌شود. رادیوگرافی معمولی فرسایش و ساییدگی (دژنراسیون) ستون فقرات را نشان می‌دهد، اما وضعیت دیسک را مشخص نمی‌کند. برای تشخیص پارگی فتق دیسک باید اسکن MRI یا سی تی اسکن انجام شود. گاهی اوقات سی تی میلوگرافی برای بررسی دقیق‌تر آسیبی که پارگی دیسک به ساختارهای اطراف وارد کرده است، انجام می‌شود. میلوگرافی نوعی توموگرافی رایانه‌ای (CT) است که پس از تزریق ماده حاجب رنگی در کانال نخاعی انجام می‌شود تا بهتر بتوان دیسک‌های ناحیه‌های خاص را دید. نوار عصب و عضله (لکترومیوگرافی یا EMG) نیز به این منظور گرفته می‌شود تا مشخص شود که فتق دیسک دقیقاً باعث تحریک کدام عصب شده است.

روش‌های درمان دیسک کمر

برای درمان پارگی دیسک، روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که می‌توان آن‌ها را در دو گروه درمان‌های غیر جراحی و درمان با جراحی طبقه بندی کرد. این روش‌ها عبارتند از:

استراحت

موثرترین درمان در فاز حاد استراحت نسبی به مدت 48 تا 72 ساعت می‌باشد لازم به ذکر است که استراحت طولانی‌تر باعث ضعف عضلانی شده و روند درد را تشدید می‌نماید بهترین وضعیت برای زمان استراحت این است که فرد بیمار به سمت عقب خم باشد.

داروهای مسکن و شل کننده‌های عضلانی و ضد التهاب

داروهای که برای دیسک کمر استفاده می‌شوند عبارتند از:

•  داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، ناپروکسین یا مهارکننده‌های COX-2 برای تسکین درد
•  مسکن‌های مخدر
•  استروئیدهای خوراکی برای کاهش التهاب و تسکین درد

تزریق استروئید

در صورت ادامه درد تزیق اپیدورال می‌تواند موثر باشد ولی اثر کوتاه مدت دارد این روش را می‌توان تا سه نوبت طی یکسال انجام داد. در تعدادی از بیماران به دنبال پارگی دیسک، فشار عصبی واضحی وجود ندارد ولی بیمار از درد شکایت دارد در این افراد ریشه عصبی به محتوای شیمیایی داخل دیسک واکنش حساسیتی نشان داده و باعث درد می‌گردد لذا با مسکن یا تزریق استرویید در فضای اپی دورال درد بهبود می‌یابد.

ورزش و فیزیوتراپی

چنانچه به تازگی دچار علائم دیسک کمر شده‌اید، ورزش کردن توصیه نمی‌شود. از طرفی تقویت عضلات کمر و پشت بدن و عضلات شکم برای پیشگیری و درمان ناراحتی‌های مزمن کمر بسیار مهم است. سودمندی ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، طب فیزیکی و یوگا در تسکین درد مزمن کمر به اثبات رسیده است. تمرین‌های کششی ساده برای رفع علائم دیسک کمر بسیار مفید است. البته تمرین‌های کششی باید به آهستگی و با احتیاط شروع شود. خم شدن به پشت یکی از تمرین‌های کششی ساده و متداول کمر است.

طب سوزنی

درد یکی از شکایت‌های رایج بیماران دچار پارگی دیسک کمر است. بسیاری از بیماران دچار درد غیرقابل تحملی می‌شوند که آنان را وادار به مصرف مسکن‌های مخدر می‌کند. طب سوزنی فرایند تولید مسکن‌های طبیعی بدن را برمی‌انگیزد و کانال‌های چی (chi) را باز می‌کند، در نتیجه فرایند طبیعی التیام‌بخشی دیسک‌های آسیب دیده و عصب‌های تحریک شده در امتداد ستون فقرات شروع می‌شود.

کمپرس سرد و گرم

استفاده از کمپرس گرم و سرد نیز یکی از روش‌های مناسب برای کاهش درد دیسک کمر در افراد است.

درمان‌های طبیعی و گیاهی

استفاده از گیاهان طبیعی برای مثال بید سفید، فلفل هندی و زردچوبه، برای تسکین و رفع درد دیسک کمر می‌توانند مؤثر باشند. البته بهتر است قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.

درمان جراحی

جراحی یکی از درمان‌های سخت به حساب می‌آید و پزشک در صورتی از این روش برای درمان دیسک کمر استفاده می‌کند که بیمار شرایط زیر را داشته باشد:

•  دردی که بیش از دو هفته علی رغم درمان‌های مختلف هیچ تغییری نکرده باشد.
•  هر گونه نقص عصبی مانند ضعف عضلات یا بی اختیاری ادرار و مدفوع
•  ناپایداری ستون فقرات

میزان موفقیت عمل جراحی در بهبود بیمار 84 درصد می‌باشد لذا این تصور که بیماران پس از عمل جراحی بهبود نمی‌یابند اشتباه است و علت عدم بهبودی پس از عمل اغلب به دلیل مراجعه دیر هنگام بیمار برای عمل جراحی می‌باشند به این دلیل که با طولانی شدن زمان درد و علائم دو مشکل ایجاد می‌گردد، اول حساس شدن مرکزی در مغز که تحت عنوان درد مزمن گفته می‌شود و درمان این عارضه بسیار دشوار است دوم، با طولانی شدن علائم، محتوای دیسک به ریشه عصبی چسبندگی پیدا کرده و جدا سازی آن‌ها از هم باعث ایجاد عارضه بعد از عمل خواهد شد.

اقدامات لازم بعد از درمان

تا 90 درصد از بیماران با درمان‌های فوق بهبود پیدا می‌کنند ولی باید خاطرنشان کرد که پس از بهبودی درمان تمام نشده و این بیماران باید ورزش‌های تقویت عضلات کمر و آب درمانی با هدف تقویت عضلات را انجام دهند.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ورزش‌های مناسب در بیماران مبتلا به پارگی (فتق) دیسک کمر اینجا کلیک کنید.

آیا این بیماری قابل پیشگیری است؟

اگر می‌خواهید دچار ناراحتی دیسک کمر نشوید، وزن بدن را در حد سالم نگه دارید، مرتب ورزش کنید و در طول روز به وضعیت بدن توجه کنید.

نمونه ای از جراحی میکروسکوپی دیسک کمر توسط دکتر مرادی با حداقل برش و بدون نیاز به استراحت مطلق

بهبودی کامل درد و راه رفتن بیمار یک هفته پس از جراحی میکروسکوپی دیسک کمر