رادیکولوپاتی به فشردگی یکی از اعصاب طناب نخاعی گفته میشود. این اختلال به علت تغییرات ایجاد شده در استخوانها و غضروف مجاور ناشی از تحلیل رفتگی یا آسیب دیدگی به وجود میآید. این تغییرات باعث تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب میشوند. ریشه عصب به بخشی از عصب ستون فقرات گفته میشود که از طناب نخاعی خارج میشود و به سمت اعضای مختلف بدن میرود. هنگامی که ریشههای عصب تحت فشار قرار بگیرد باعث بروز التهاب، بی حسی، ضعف و درد خواهند شد. درمان به موقع و مناسب میتواند به کاهش این علائم کمک کند.
روشهای درمانی مراقبتی از قبیل فیزیوتراپی به کاهش علائم بیمار کمک میکنند. متخصص فیزیوتراپی میتواند علائم شدید و درد حاصل از این بیماری را کنترل کند. در این راستا پزشک از حرکات مختلف و روشهای متعدد به منظور بهبود قدرت و عملکرد عمومی بدن استفاده میکنند. در اکثر موارد بیمار به کمک فیزیوتراپی بهبود پیدا میکند و نیازی به عمل جراحی ندارد.
رادیکولوپاتی چیست؟
منظور از کلمه رادیکولوپاتی فشردگی ریشه عصب در امتداد ستون فقرات است. ریشه به قسمت قاعده عصب گفته میشود که به صورت چند رشته از طناب نخاعی خارج میگردد. تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب باعث بروز اختلال در عملکرد حسی و حرکتی عصب خواهد شد. فشار ایجاد شده باعث بروز درد انتشار دهنده، ضعف و بی حسی در نواحی مرتبط با ستون فقرات میشود. سیاتیک یک نوع شناخته شده از درد رادیکولوپاتی است. افرادی که دچار درد سیاتیک شده اند میدانند که سیاتیک با التهاب ناشی از فشردگی اعصاب محیطی یا مشکلات عضلانی تفاوت دارد.
رادیکولوپاتی، میلوپاتی، نوروپاتی و سایر عبارات مرتبط
عبارات پزشکی میتوانند سردرگم کننده باشند به ویژه هنگامی که ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و تلفظ آنها تقریباً یکسان است. این کلمات یک وجه مشترک دارند و آن کلمه پاتی است که به معنای بیماری یا رنج میباشد. در بخش زیر به کاربرد این کلمات هنگام بررسی درد عصب اشاره میکنیم:
- رادیکولوپاتی به فشردگی ریشه عصب در ناحیه کمر یا گردن گفته میشود که اعصاب از طناب نخاعی خارج میشوند. به عنوان مثال رادیکولوپاتی گردن میتواند باعث بروز درد، بی حسی یا ضعف هنگام پایین آوردن بازو شود یا حتی انگشتان و دست را نیز درگیر نماید.
- فشردگی ریشه عصب که با تعریف رادیکولوپاتی برابر است.
- فشردگی عصب- در نواحی دیگر به غیر از ریشه عصب- بع علت بافت نرم بدن از قبیل عضله، تاندون یا حتی استخوان به وجود میآید. سندروم تونل کارپال به علت تحت فشار قرار گرفتن عصب میانی بازو توسط رباط مچ ایجاد میگردد.
- میلوپاتی به از بین رفتن عملکرد نقاط خاصی از بدن ناشی از فشردگی طناب نخاعی و به علت تنگی کانال نخاعی ایجاد میگردد. میلوپاتی گردن باعث بروز ضعف در بازو و دست میشود اما میتواند اندام تحتانی بدن را نیز درگیر کند و باعث اختلال در عملکرد روده و مثانه شود. بی حسی و سوزن سوزن شدن و بروز اختلال در حرکات بدن شایع تر از درد است. معمولا پزشک انجام عمل جراحی را به منظور جلوگیری از دائمی شدن این مشکلات توصیه میکند.
- نوروپاتی به آسیب دیدگی یا بیماری اعصاب محیطی گفته میشود. این اعصاب از ریشههای عصبی به سمت نواحی مختلف بدن میروند. در صورتی که سندروم تونل کارپال درمان نشود باعث بروز نوروپاتی عصبی میانی خواهد شد. دیابت یکی دیگر از علل شایع نوروپاتی محیطی است. بیماران این درد را به صورت درد تیر کشنده و ضربان دار یا سوزن سوزن شدن توصیف میکنند.
انواع رادیکولوپاتی
رادیکولوپاتی با توجه به محله درگیر کردن ستون فقرات به سه دسته تقسیم میشود که به علت تغییرات تحلیل برنده بدن ناشی از بالا رفتن سن و دیسک کمر ایا وارد شدن ضربه به بدن که منجر به فشردگی عصب میشود ایجاد میگردند. رادیکولوپاتی همچنین میتواند به علت زائدههای استخوانی، تنگی کانال نخاعی، عفونت و تومور به وجود بیاید.
- رادیکولوپاتی گردن به اختلالی گفته میشود که یکی از ریشه اعصاب گردن را درگیر میکند. هفت مهره و ۸ ریشه عصبی در ستون فقرات گردن وجود دارد. فشردگی ریشه عصب میتواند بدون درد یا با احساس درد شدید همراه شود. درد در محل حرکت عصب احساس میگردد. به عنوان مثال فشردگی ریشه عصب در C4 باعث بروز درد انتشار دهنده گردن تا قسمت فوقانی کمر میشود حال آن که فشردگی ریشه عصب در C5 باعث بروز درد در عضلات قفسه سینه و زیر قسمت فوقانی بازو خواهد شد.
- رادیکولوپاتی لومبر قسمت پایین کمر را درگیر میکند که دارای ۵ مهره و تعدادی ریشه عصبی است. اگر دچار به سیاتیک هستید معمولاً این اختلال به علت فشردگی ریشه عصب بین مهرههای L4 و L5 پایین کمر ایجاد میشود.
- رادیکولوپاتی توراسیک علت فشردگی عصب قسمت فوقانی کمر- قفسه سینه ایجاد شود. در این ناحیه ۱۲ مهره و ریشه عصبی وجود دارد. در اکثر مواقع رادیکولوپاتی توراسیک باعث بروز درد و بی حسی در قسمت جلو و قسمت فوقانی قفسه سینه خواهد شد.
تاثیرات رادیکولوپاتی بر بدن
رادیکولوپاتی اغلب باعث بروز درد شدید و تیرکشنده در نقاطی از بدن میشود که با عصبی که تحت فشار قرار دارد، ارتباط دارند. این درد ممکن است به صورت مداوم حس شود و یا با گذشت زمان بدتر شود. در صورت داشتن درد سیاتیک، انجام برخی حرکات خاص مانند راه رفتن یا نشستن میتواند باعث تشدید درد شود. همچنین، رادیکولوپاتی گردنی یا صدری ممکن است با انجام حرکات ساده مانند سرفه یا عطسه بدتر شود. در صورت فشردگی شدید عصب، بیمار علاوه بر درد، مشکلاتی مانند بیحسی، سوزن سوزن شدن و کاهش قابل توجه رفلاکس اندام حرکتی را تجربه خواهد کرد. عدم توانایی حرکتی عصب به دلیل رادیکولوپاتی باعث ضعف عضلانی و آتروفی عضلات میشود. رادیکولوپاتی و میلوپاتی همچنین میتوانند بر عملکرد روده و مثانه تأثیر بگذارند. رادیکولوپاتی یک اختلال شایع است. اگر درد ناشی از فشردگی عصب دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا پس از تشخیص علت اصلی مشکل، روشهای درمانی مناسب جهت کنترل درد را تجویز کند.
رادیکولوپاتی چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک برای تشخیص رادیکولوپاتی به انجام ارزیابیهای جامع خواهد پرداخت و تمامی فاکتورهای که در بروز این اختلال نقش دارند را بررسی خواهد کرد. رادیکولوپاتی اغلب به علت التهاب مزمن ایجاد میگردد. متخصص فیزیوتراپی و سوالات متعددی را از بیمار میپرسد تا اطلاعاتی را در خصوص موارد زیر به دست بیاورد.
- سابقه سلامت
- شرایط بیمار
- سطح فعالیت جسمانی
پزشک در جلسه اول مشاوره اطلاعات لازم را در این زمینه به دست میآورد و سپس از بیمار در خصوص علائمی که دارد سوال خواهد پرسید. برخی از سوالاتی که متخصص فیزیوتراپی از بیمار میپرسد به شرح زیر میباشند:
- چگونه دچار آسیب دیدگی شده اید؟
- چگونه به درمان بیماری خود پرداخته اید؟ آیا تحت نظر پزشک بوده اید؟
- آیا تاکنون از برداری توسط اشعه ایکس یا اسکن ام آر آی یا سایر روشهای تشخیصی استفاده نموده اید؟
- در حال حاضر چه علائمی دارید و چگونه سطح فعالیت روزمره شما را تغییر داده اند؟
- آیا درد دارید؟ آیا درد شما شدید است؟ درد در کدام نواحی حساس میشود؟
- آیا درد در طول روز بهتر و بدتر میشود؟
- آیا در طول روز برای انجام دادن فعالیتهای خود مشکل دارید؟
- توانایی انجام کدام فعالیتها را ندارید؟
- چه حرکاتی باعث بروز درد میشود؟
- آیا راهی برای کاهش علائم شما وجود دارد؟
این اطلاعات به پزشکان کمک میکند بتواند نمای کلی بیماری شما را مشخص نماید و و به انجام معاینات جسمانی بپردازد. معاینات جسمانی با توجه به شرح حال بیمار متفاوت خواهد بود. در اکثر مواقع پزشک به بررسی علائم بیمار، توانایی حرکتی و مشخص کردن محل درد میپردازد. پزشک همچنین به انجام معاینات نواحی اطراف نیز میپردازد که شامل موارد زیر میباشد:
- پزشک به بررسی حرکات بازو و گردن میپردازد.
- قدرت و عکس العمل تاندون را بررسی میکند.
- از آزمایشات خاص برای ارزیابی گردن و اندام فوقانی استفاده میکند تا بتواند محل فشردگی ریشه عصب نخاعی را مشخص نماید و احتمال وجود سایر بیماریها را رد کند.
پزشک برای تایید تشخیص خود نظر سایر پزشکان را نیز جویا میشود و ممکن است درخواست آزمایشات دیگری که به شرح زیر میباشند را نیز بدهد:
- عکس برداری توسط اشعه ایکس
- اسکن ام آر آی که اطلاعات خوبی را در خصوص بافت نرم بدن از قبیل طناب نخاعی و ریشه اعصاب در اختیار پزشک قرار میدهد. این روش میتواند علت فشردگی ناشی از پارگی یا بیرون زدگی دیسک نیز نشان دهد.
- الکترومیوگرافی روشی است که به بررسی عملکرد عضله و عصب میپردازد. این تست نحوه عملکرد اعصاب نخاعی با عضلات را نشان میدهد.
در صورتی که بیمار به عمل جراحی نیاز داشته باشد پزشک اقدامات لازم به منظور بهبود بیمار و افزایش توانایی عملکردی او را انجام خواهد داد.
رادیکولوپاتی چگونه درمان میشود
پزشک دارو درمانی، مراقبت در منزل، عمل جراحی یا روشهای درمانی ترکیبی را به بیمار توصیه میکند. اکثر افراد مبتلا به رادیکولوپاتی به کمک روشهای مراقبتی از قبیل دارو درمانی و فیزیوتراپی بهبود پیدا میکنند. عمل جراحی در برخی از افراد مبتلا به رادیکولوپاتی توصیه میشود و بیمار پس از مدتی بهبود پیدا میکند. به طور کلی در اکثر موارد این روشهای درمانی باعث میشوند بیمار بتواند مجدد به محل کار خود برگردد و به انجام فعالیتهای روزمره اش بپردازد.
مراقبت در منزل
بیمار باید سطح انجام دادن فعالیتهایی که باعث تشدید درد میشوند را کاهش دهد. پزشک به منظور ثابت کردن نواحی درگیر بدن استفاده از اسپلینت، بریس یا گردنبند و کمربند طبی را توصیه میکند تا بیمار بتواند با سرعت بیشتری بهبود پیدا کند. استراحت موقت در بستر یا تراکشن با دستگاه میتواند به کنترل درد کمک نماید. تراکشن شامل استفاده از وزنه یا سایر تجهیزات به منظور رفع فشار از عصب است که فضای بیشتری در اختیار مهرههای ستون فقرات قرار میگیرد. در برخی از افراد کاهش وزن میتواند به رفع فشار از نواحی مورد نظر بدن کمک کند.
دارو درمانی
مصرف برخی داروها با تاثیرات مطلوب در درمان رادیکولوپاتی همراه است که برخی از آنها به شرح زیر میباشند:
- داروهای مسکن
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب از قبیل ایبوپروفن و ناپروکسن
- شل کنندههای عضلانی
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی
- داروهای مسکن قوی برای تسکین درد شدید
- تزریق کورتیکواستروئید نخاعی درون نواحی آسیب دیده
چگونه متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک میکند؟
فیزیوتراپی یک روش درمانی موثر در افراد مبتلا به رادیکولوپاتی محسوب میشود. در اکثر موارد فیزیوتراپی میتواند به طور کامل علائم بیماری را از بین ببرد. متخصص فیزیوتراپی با توجه به شرایط بیمار برنامه درمان را طراحی خواهد کرد و از یافتههای حاصل از معاینات بالینی استفاده مینماید. برنامه درمان شامل موارد زیر است:
آموزش حالت بدن
آموزش حالت صحیح بدن یک بخش مهم در برنامه درمان است که به بهبود بیمار کمک مینماید. متخصص فیزیوتراپی به بیمار یاد میدهد به تنظیم میز کار خود بپردازد و از الگوهای صحیح پیروی کند. هدف از ایجاد هرگونه تغییر، محافظت از گردن و کمک به حالت صحیح آن است. در مراحل اولیه بهبود پزشک از بیمار میخواهد فقط به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بنشیند. سپس نحوه خم شدن، برداشتن اجسام یا حمل کردن آنها را به او آموزش خواهد داد. حالت صحیح بدن باعث میشود فشار بسیار کمتری به دیسک بین مهرهها وارد گردد.
کنترل درد
اولین هدف از درمان کنترل درد و التهاب در نواحی مورد نظر است. پزشک استفاده از کمپرس یخ در ناحیه گردن و شانه را به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از شروع درد توصیه میکند تا از میزان درد و التهاب کاسته شود. پس از ۴۸ ساعت بیمار میتواند از کمپرس گرم برای رفع گرفتگی عضلات استفاده نماید. پزشک همچنین به بیمار توصیه میکند در طول روز به صورت محدود از گردنبند طبی نرم استفاده کند. به این ترتیب عضلات گردن شل میشوند. او همچنین از بیمار میخواهد از بالش مناسب استفاده کند تا گردن او در هنگام خواب در حالت مناسبی قرار بگیرد.
درمان دستی
متخصص فیزیوتراپی از حرکات دست، مانند تراکشن گردن به کمک حرکات دست، استفاده میکند تا فشار از روی گردن برداشته شود. تراکشن باعث تسکین فوری درد و بی حسی بازو میشود. متخصص فیزیوتراپی از ماساژ خفیف عضلات گردن و شانه به منظور تسکین درد بهره میگیرد. این امر به شل شدن عضلات، بهبود گردش خون، تسریع فرایند بهبود و کاهش درد کمک میکند.
تمرینات مخصوص دامنه حرکات بدن
متخصص فیزیوتراپی به بیمار تمرینات ورزشی خاص برای حرکات گردن آموزش میدهد تا علائم بیمار بهبود یابد و بیمار بتواند به فعالیتهای طبیعی خود بازگردد. در صورتی که انجام این حرکات منجر به درد شود، متخصص فیزیوتراپی تمرینات دیگری را به بیمار توصیه خواهد کرد. اگر بیمار به دلیل کار خود ساعات طولانی را پشت میز بنشیند، بدون شک عضلات گردنش سفت خواهد شد. در این شرایط، انجام حرکات کششی گردن به تسکین درد کمک خواهد کرد. این حرکات کششی باعث کاهش فشار در ناحیه گردن ناشی از نشستن برای مدت طولانی میشوند و به بهبود حرکات بیمار کمک میکنند.
تمرینات تقویتی
متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک میکند تا عضلات بدن خود را تقویت کند. این تمرینات ورزشی با در نظر گرفتن اعصاب نخاعی به بیمار توصیه میشوند. در صورتی که درد در ناحیه بازوها حضور نداشته باشد، بیمار میتواند تمرینات تقویتی بیشتری را انجام داده و از حرکات خاصی برای تقویت گردن و افزایش پایداری آن بهره ببرد. دنبال کردن برنامه ورزش در منزل پس از پایان جلسات فیزیوتراپی نیز به تقویت عضلات گردن، شانه، بازو و قسمت بالایی کمر کمک میکند.
آموزش حرکت
با بهبود علائم، متخصص فیزیوتراپی انجام دادن تمرینات مخصوص حرکت تمرکز خواهد کرد تا بیمار بتواند به محل کار خود برگردد و به انجام دادن فعالیتهای روزمره یا ورزشی اش بپردازد. درصورتی که شغل بیمار با انجام دادن برخی حرکات خاص همراه باشد متخصص فیزیوتراپی روشهای مناسب برای انجام آن حرکات را به بیمار آموزش میدهد تا فشار کمتری به گردن وارد شود. برخی از این آموزشها به شرح زیر میباشند:
- بالا آوردن دست تا بالای سر
- کشیدن
- هل دادن
- کنترل نشستن به مدت طولانی
عمل جراحی
در صورتی که وضعیت بیمار در بازه زمانی مشخص شده از طریق درمانهای مراقبتی بهبود نیابد، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. این عمل جراحی معمولاً بعد از ۶ تا ۱۲ هفته درمان مراقبتی و پس از ارائه پیشنهاد، انجام میشود. در مواردی که چندین عصب درگیر شده و یا عملکرد آن مختل شده باشد و هیچ یک از روشهای درمانی قبلی تأثیری در بهبود علائم بیمار نداشته باشد، انجام عمل جراحی ضروری است. عمل جراحی میتواند به آزاد کردن عصبی که تحت فشار قرار گرفته است، کمک کند. یکی از روشهای جراحی معمول در این مورد دیسکتومی است که شامل برداشتن زائدههای استخوانی یا بخشی از دیسک است. در این روش، پزشک یک بخشی از مهره را خارج میکند یا آن را با مهره بعدی ادغام میکند. همانند سایر عملهای جراحی، این روش با خطراتی مانند عفونت، خونریزی و عوارض جراحی همراه است. با وجود بهبود پس از عمل جراحی، برخی از بیماران هنوز هم با درد یا علائم دیگر مواجه میشوند.
آیا میتوان از بروز این اختلال جلوگیری کرد؟
متخصص فیزیوتراپی نکاتی را به شما آموزش میدهد که میتواند از بروز رادیکولوپاتی جلوگیری نماید. برخی از این موارد به شرح زیر میباشند:
- حفظ حالت صحیح بدن: باید هنگامی که پشت میز یا و در صندلی ماشین مینشینید بدن شما در بهترین حالت ممکن قرار بگیرد. این امر باعث میشود از وارد شدن فشار غیرعادی به ستون فقرات گردن جلوگیری شود. همچنین باید به اصلاح ارتفاع میز و صندلی خود بپردازید.
- اصلاح محیط کار: باید میز و صندلی شما در شرایط قرار داشته باشند که کمترین فشار به ستون فقرات وارد گردد. متخصص فیزیوتراپی از بیمار میخواهد به ایجاد تغییراتی در محیط کار خود بپردازد که برخی از آنها به شرح زیر میباشند:
- استفاده از هندزفری
- تنظیم کردن ارتفاع کامپیوتر به منظور جلوگیری از چرخاندن یا کشیدن گردن به سمت جلو
- تنظیم کردن میز و صندلی
- ورزش کردن: متخصص فیزیوتراپی به بیمار توصیه میکنند در منزل نیز به انجام دادن حرکات مخصوص بپردازد تا شاهد موارد زیر باشد:
- افزایش انعطاف پذیری عضلات ستون فقرات
- افزایش دامنه حرکات بدن
- تقویت عضلات گردن و قسمت فوقانی بدن، قسمت میانی بدن و عضلات مرکزی
- اصلاح فعالیت جسمانی: متخصص فیزیوتراپی اطلاعات لازم در خصوص فعالیتهای ورزشی، تفریحی و حرکات تکراری در اختیار بیمار قرار میدهد. در صورت لزوم از بیمار میخواهد به تغییر برنامه ورزشی خود را بپردازد تا فشار کمتری به گردن وارد شود.
- حفظ تناسب اندام: کاهش وزن اضافی بدن باعث میشود فشار کمتری به ستون فقرات وارد گردد.
