تومور نخاع: درمان قطعی و انواع روش های درمانی

تومور نخاعی توده ایست که در درون کانال نخاع یا درون استخوان‌های ستون فقرات رشد می‌کند و ممکن است سرطانی یا غیر سرطانی باشد. تومورهایی که استخوان‌های ستون فقرات (مهره ها) را درگیر می‌کنند به عنوان تومورهای مهره‌ای شناخته می‌شوند. تومورهایی که از داخل خود طناب نخاعی شروع به رشد می‌کنند، تومورهای نخاعی نامیده می‌شوند. دو نوع اصلی تومور وجود دارد که ممکن است نخاع را درگیر کند:
تومورهای اینترمدرولاری (داخل نخاع) که از سلول‌های داخل خود طناب نخاعی شروع می شوند مانند: سرطان آستروستيوما یا اپاندیموم.
تومورهای اكسترامدولاری که از داخل شبکه سلول‌های حمایت کننده اطراف نخاع شروع به رشد می‌کند. اگرچه این نوع از تومورها از داخل خود نخاع شروع نمی‌شوند، اما ممکن است با ایجاد فشار و دیگر مشکلات برای نخاع، عملکرد آن را تحت تاثیر قرار دهند. از جمله تومورهای اكسترامدولاری که ممکن است بر عملکرد نخاع تاثیر بگذراند می‌توان از شوانوما، مننژیوما و نوروفیبروما نام برد. تومورها از دیگر بخش های بدن نیز ممکن است به شبکه محافظ اطراف طناب نخاعی یا در موارد نادر به خود طناب نخاعی متاستاز کرده و گسترش یابند.

انواع تومورهای نخاع کمر و گردن

• آستروسیتوما
• کوردوما
• گلیوما 
• مننژیوما
• نروفیبروم
• شوانوما 

آیا تومور سرطانی و غیر سرطانی نخاع علائم یکسانی دارند؟

بسته به محل و نوع تومور ستون فقرات، علائم و نشانه‌های مختلفی می‌تواند ظهور کند، به خصوص هنگامی که یک تومور و رشد ان نخاع، اعصاب محیطی و یا عروق خونی را تحت تاثیر قرار دهد. علایم و نشانه‌های تومورهایی که روی نخاع تاثیر می‌گذارند می‌تواند عبارت باشد از:

•  کمر درد که گاهی اوقات به قسمت های دیگر بدن هم کشیده می شود.
•  از دست دادن حس بویژه در بازوها یا پاها
•  سختی در راه رفتن، که گاهی اوقات منجر به افتادن فرد می شود.
•  کاهش حساسیت نسبت به درد، گرما و سرما
•  بی اختیاری در عملکرد روده یا مثانه

ضعف عضلانی ممکن است در درجه های مختلف و در قسمت های مختلف بدن، بسته به اینکه کدام یک از اعصاب و یا این که چه بخشی از نخاع تحت فشار قرار گرفته باشد، رخ دهد. کمر درد یک علامت زودرس و معمول در هر دو نوع تومورهای غیر سرطانی و سرطانی ستون فقرات است. درد ممکن است از کمر به باسن، ران، ساق، کف پاها و بازوها گسترش پیدا کرده و شاید در طول زمان و با وجود درمان، شدیدتر هم بشود. به طور کلی، تومورهای سرطانی ستون فقرات رشدی سریعتر و تومورهای غیر سرطانی ستون فقرات رشد خیلی کندتری دارند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

دلایل بسیاری برای کمر درد و درد پشت وجود دارد و در بیشتر موارد این درد در اثر تومور نخاعی ایجاد نمی‌شود. اما چون تشخیص و درمان زدودهنگام برای تومورهای نخاعی مهم هستند، اگر درد پشت یا کمر درد شما علایم زیر را دارد به پزشک خود مراجعه کنید:

• درد مداوم و پیش رونده.
• دردی که ارتباطی با فعالیت کردن شما ندارد.
• دردی که در شب بدتر می شود.

اگرسابقه سرطان دارید و به تازگی درد پشت یا کمر برایتان ایجاد شده است، در موارد زیر به سرعت به پزشک مراجعه کنید:

•  ضعف عضلانی پیشرونده یا بیحسی در پاها یا بازوها
•  تغییرات در عملکرد روده یا مثانه

آیا عوامل ژنتیکی در ابتلا به تومور نخاع نقش دارند؟

در بیشتر موارد دلیل ایجاد تومورهای ستون فقرات روشن نیست. کارشناسان گمان می‌کنند که ژن های معیوب در این زمینه نقش مهمی داشته باشند. اما معمولا نمی دانیم که آیا این عیوب ژنتیکی از طریق وراثت منتقل می شوند، خود به خود ایجاد می شوند و یا یک عامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص باعث به وجود آمدن آنها می شود. با این حال، در برخی موارد، تومورهای نخاعی با سندرم های ارثی شناخته شده مانند سندروم نوروفیبروماتوز 2 و بیماری فون هیپال لیندائو ارتباط دارند.

چه عواملی زمینه ساز تومور گردن و نخاع هستند؟

تومورهای نخاعی در افرادی با بیماری ها یا سوابق زیر شایع تر است:

• اختلال نوروفیبروماتوز 2: در این اختلال ارثی، تومورهای خوش خیم در درون یا نزدیک ناحیه اعصاب شنوایی ایجاد می شوند و ممکن است منجر به کاهش پیش رونده شنوایی در یک یا هر دو گوش شوند. همچنین در برخی از افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز 2، اغلب چند تومور کانال نخاعی و در انواع متفاوت ایجاد می شوند.
• بیماری فون هیپال لیندائو: این اختلال چند سیستمی نادر، با تومورهای خوش خیم عروق خونی (همانژیوبلاستوما) در مغز، شبکیه، نخاع و سایر انواع تومور در کلیه ها یا غده فوق کلیوی مربوط است.
• سابقه سرطان: هر گونه سرطانی می تواند در ستون فقرات عود کند، اما سرطان هایی که ممکن است بیشتر بر ستون فقرات تاثیر بگذارند، عبارتند از سرطان پستان، ریه، پروستات و مولتیپل میلوما (یا میلوم متعدد تکثیری بدخیم).

تومور نخاع چه عوارضی دارد؟

هر دو نوع خوش خیم و بد خیم تومور نخاع گردن می‌توانند به طناب نخاعی و اعصاب فشار وارد کرده و منجر به از دست رفتن حرکت یا احساس در ناحیه تومور یا نواحی پایین آن شده و یا گاهی اوقات به تغییرات عملکرد روده و مثانه منجر شود. ممکن است آسیب دیدگی عصب دائمی باشد. با این حال، اگر تومورهای نخاعی زود تشخیص داده شده و با جدیت درمان شوند، ممکن است از از دست رفتن بیشتر عملكرد جلوگیری کرد. همچنین با یک توانبخشی قوی می توان عملکرد عصب را احیا کرد. تومورهای نخاعی، به خاطر موقعیتی که در آن قرار دارند، ممکن است تهدیدی برای ادامه حیات بیمار باشند.

تومور گردن و نخاع با چه روشی تشخيص داده می‌شود؟

از انجا که تومورهای ستون فقرات چندان شایع نیستند و علائمشان مشابه بیماری های معمولی‌تری هستند، گاهی ممکن است مورد غفلت واقع شوند. به همین دلیل، بسیار مهم است که سابقه پزشکی کامل خود را با پزشکتان در میان بگزارید و هم آزمایش های عمومی فیزیکی و هم آزمایشهای اعصاب را انجام دهید. اگر پزشک شما درباره وجود یک یک تومور ستون فقرات شک کند، یک یا چند تا از آزمایش های زیر می توانند به تایید تشخیص پزشک کمک کرده و محل تومور را دقیقا مشخص کنند.

تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI)

در ام آر ای از یک آهنربای قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویری از ستون فقرات استفاده می‌شود. در واقع ام آر آی، طناب نخاعی و اعصاب را نشان داده و تصاویر بهتری از تومورهای استخوانی نسبت به تصاویر حاصل از سی تی اسکن ارایه می‌کند. ممکن است در زمان انجام ام آر آی ماده ای در دست یا ساعد شما تزریق شود که در بافت ها یا اندام های خاصی حالت سایه روشن (کنتراست) ایجاد می کند. برخی از افراد ممکن است در دستگاه ام آر آی دچار حالت ترس از فضاهای بسته شوند، یا این که صدای بلند ضربه مانند آن، آزارشان دهد. اما معمولا به بیماران گوشی داده می‌شود که بتوانند صدا را تحمل کنند، و نیز بعضی از دستگاه‌ها مجهز به تلویزیون یا هدفون است. اگر میزان اضطراب شما خیلی بالاست، درخواست که یک آرامش بخش ضعیف کنید تا به آرامشتان کمک کند. در موارد خاص ممکن است نیاز به انجام بیهوشی عمومی باشد.

سی تی اسکن (CT)

در این نوع آزمایش، از یک پرتو باریک نور برای تولید عکس های دقیق از ستون فقرات استفاده می شود. گاهی اوقات ممکن است در عکس برداری از تزریق یک رنگ متضاد استفاده شود تا تغییرات غیر معمول در ستون مهره ها یا طناب نخاعی بهتر دیده شوند.

نمونه برداری از نخاع و گردن

تنها روش برای تعیین دقیق ماهیت یک تومور نخاعی یا مهره‌ای، بررسی یک نمونه کوچک از بافت آن (بیوپسی) زیر میکروسکوپ است. نتایج بیوپسی به تعیین گزینه های درمان کمک می‌کند. این که چطور نمونه برداری انجام شود به شرایط عمومی سلامتی بیمار و جایی که تومور واقع شده بستگی دارد. پزشکان ممکن است از یک سوزن ظریف برای برداشتن مقدار کمی از بافت استفاده کنند یا با جراحی اقدام به نمونه گیری کنند. این روش ها می تواند با خطرات قابل توجهی همراه باشند و تنها باید در یک مرکز تخصصی تومورهای ستون فقرات انجام گیرد.

درمان جراحی و غیر جراحی تومور نخاع

به طور ایده آل، هدف درمان تومور ستون فقرات از بین بردن تومور به طور کامل است، اما دستیابی به این هدف ممکن است به دلیل خطر آسیب دیدگی دائمی نخاع و اعصاب اطراف آن پیچیده شود. پزشکان باید سن و وضعیت عمومی سلامت بیمار را نیز در نظر بگیرند. نوع تومور و اینکه آیا منشا تومور ساختارهای ستون فقرات یا مجرای نخاعی است، یا این که تومور از جای دیگری از بدن به ستون مهره‌ها سرایت کرده نیز در تعیین یک برنامه درمانی باید مد نظر قرار گیرد.

جراحی تومورهای نخاعی گردن

گزینه‌های درمان برای بیشتر تومورهای ستون فقرات عبارتند از:

• پایش یا نظارت: ممکن است برخی از تومورهای ستون فقرات قبل از اینکه علامت یا نشانه‎ای ایجاد کنند، تشخیص داده شوند. این اتفاق غالبا زمانی می افتد که بیمار برای موردی دیگر مورد آزمایش و ارزیابی پزشکی قرار گرفته است. اگر تومورهای کوچک خوش خیم باشند و رشد نکنند یا بر روی بافت های اطراف خود فشاری وارد نکنند، تنها کاری که لازم است در موردشان انجام شود مراقبت و تحت نظر گرفتن دقیق آنهاست. این امر به خصوص در مورد افراد مسنی صورت می گیرد که ممکن است جراحی یا پرتودرمانی برایشان خطرات خاصی ایجاد کند. در این موارد احتمالا پزشک توصیه می کند که برای تحت نظر گرفتن تومور به صورت منظم و دوره ای ام آر آی یا سی تی اسکن انجام شود.
• جراحی: جراحی اغلب زمانی انتخاب می‌شود که بتوان تومور را با میزان قابل قبولی از خطر آسیب دیدن کانال نخاعی یا اعصاب برداشت.

تکنیک‌ها و ابزارهای جدیدتر به جراحان مغز و اعصاب اجازه می‌دهد تا بتوانند تومورهایی را جراحی کنند که پیشتر دسترسی به آنها ممکن نبود. میکروسکوپ‌های قدرتمند که در جراحی‌های میکروسکوپی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تشخیص تومور از بافت سالم را آسان‌تر می‌کنند. پزشکان همچنین می توانند در طول جراحی عملکرد نخاع و دیگر اعصاب را مورد نظارت قرار دهند، به این ترتیب احتمال آسیب رسیدن به آنها کاهش می یابد. در برخی موارد، ممکن است در طی عمل جراحی از امواج صوتی با فرکانس بسیار بالا برای جداسازی تومورها و حذف قسمت های باقی مانده استفاده کرد. متاسفانه، حتی با وجود آخرین پیشرفت های جراحی، همه تومورها به طور کامل قابل برداشتن نیستند. هنگامی که توموری به طور کامل برداشته نشود، ممکن است پس از جراحی پرتو درمانی یا شیمی درمانی یا هر دو انجام گیرد. دوران نقاهت پس از جراحی ستون فقرات، بسته به روش آن ممکن است چندین هفته یا بیشتر طول بکشد. بیمار ممکن است در این دوران به طور موقت برخی حواس خود را از دست بدهد یا عوارض موقتی دیگری مثل خونریزی یا اسیب دیدگی بافت عصبی را تجربه کند. درمان های بدون جراحی برای تومور نخاع گردن عبارتند از:

پرتو درمانی

این روش ممکن است برای از بین بردن بقایای تومورهایی که بعد از  عمل تومور نخاع باقی مانده‌اند، برای درمان تومورهای غیر قابل جراحی یا تومورهایی که جراحی آنها بیش از حد خطرناک است، استفاده شود. همچنین ممکن است از این روش به عنوان مرحله اول درمان تومورهای متاستاتیک مورد استفاده قرار گیرد (مواردی که سرطان از دیگر نقاط بدن به ستون فقرات گسترش پیدا کرده باشد). پرتو درمانی ممکن است برای از بین بردن درد و یا هنگامی که عمل جراحی بسیار خطرناک است نیز انجام شود.
ممکن است برای کاهش برخی از عوارض جانبی پرتودرمانی، مانند تهوع و استفراغ از دارو کمک گرفت. تیم پرتودرمانی، بسته به نوع تومور، ممکن است درمان را تغییر دهد تا از آسیب به بافت اطراف آن جلوگیری کند و اثربخشی درمان را بهبود بخشد. این تغییرات ممکن است از صرف تغییر در شدت پرتوها تا استفاده از تکنیک های پیشرفته ای مثل پرتودرمانی سه بعدی کانفورمال متغیر باشد. در مواقعی که پرتودرمانی ستون مهره ها لازم است، ممکن است از نوع خاصی پرتودرمانی به نام پرتون درمانی برای درمان برخی تومورهای مهره ای مانند کوردوما و کندروسارکوم و بعضی از سرطان های دوران کودکی، استفاده شود.

رادیوسرجری استریوتاکتیک

در روش جراحی با امواج رادیویی استریو تاکتیک، پزشکان از یارانه برای متمرکز کردن پرتوها بر تومور با دقت بسیار بالا و از زوایای مختلف استفاده می کنند. در جراحی با امواج رادیویی برای درمان تومورهای ستون مهره ها، تکنولوژی های مختلفی برای پرتو رسانی به صورت استریوتاکتیک به تومورها وجود دارد، مثل: دستگاه برش گاما. این روش صرفا برای درمان تومورهایی با اندازه ها و انواع خاصی قابل اجراست، اما ثابت شده در مواردی که امکان استفاده از ان وجود داشته، روشی کاملا موثر است. تحقیقات روزافزونی استفاده از این روش را برای درمان تومورهای مهره ای و نخاعی انجام می شوند. با این وجود، مطالعات و بررسی های بیشتری برای تعیین بهترین تکنیک، دوز تابش و برنامه زمانی درمانی برای به کار بردن این روش در درمان تومورهای ستون مهره ها مورد نیاز است.

شیمی درمانی

برای بسیاری از انواع سرطان، شیمی درمانی، به عنوان درمانی استاندارد برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها با استفاده از دارو به کار می رود. پزشک می تواند تعیین کند که آیا شیمی درمانی، خواه به تنهایی یا در ترکیب با پرتودرمانی، برای بیمار مفید است یا خیر. عوارض جانبی این روش ممکن است شامل خستگی، حالت تهوع، استفراغ، افزایش خطر عفونت و ریزش مو باشد.

سایر داروها

از آنجا که جراحی و پرتودرمانی و همچنین خود تومورها می توانند باعث التهاب درونی نخاع شوند، پزشکان گاهی، پس از عمل تومور نخاع یا در طی دوران پرتو درمانی، برای کاهش تورم داروهای کورتیکواستروئید را تجویز می کنند. اگر چه کورتیکواستروئیدها التهاب را کاهش می دهند، اما معمولا برای پرهیز از عوارض جانبی جدی آنها مانند ضعف عضلانی، پوکی استخوان، فشار خون بالا، دیابت و افزایش حساسیت به عفونت، صرفا برای مدت کوتاهی استفاده می شوند.