افسردگی و اضطراب اختلالات روانی رایجی هستند که سالانه میلیونها نفر را درگیر میکنند. هم افسردگی و هم اضطراب، خواه مزمن باشند یا دورهای، میتوانند باعث از دست رفتن کیفیت زندگی فرد، فشار عاطفی شدید، و علائم منفی دیگر شوند.
درمانهای مختلفی برای افسردگی و اضطراب وجود دارد که اغلب بر جدیدترین علوم اعصاب تکیه دارند، اما این درمانها همیشه موفقیتآمیز نیستند. با این حال، درمانهای جدید متحولکننده، مانند نقشهبرداری مغز و نوروتکنولوژی راه را برای درمانهای موفقتر و کمکهای تخصصی هموار کردهاند.
میتوان از نقشهی مغزی و سایر روشهای عصبشناختی، برای تشخیص افسردگی و اضطراب و مشخصکردن دلیل اینکه چرا این مشکلها در افراد خاصی رخ میدهد استفاده کرد.
نقشهبرداری مغزی میتواند همراه با مراقبت و کمک تخصصی، به یافتن درمانهای پایدار و مؤثر برای این اختلالات و اختلالات شناختی دیگر کمک کند.
تشخیص افسردگی با نقشهبرداری مغزی (QEEG)
نقشهبرداری مغزی (QEEG) یک روش نسبتاً جدید و پیشرفته برای تصویربرداری مغز است که از نسخه پیشرفتهتری از اسکن مغزی معمولی (EEG) بهره میبرد. در QEEG، الکترودها و کاپها برای اندازهگیری فعالیت مغز استفاده میشوند. اطلاعاتی که از امواج مغزی دریافت میشود، توسط کامپیوترهای ویژه ضبط میشود و با استفاده از الگوریتمهای خاصی که توسط روانشناسان و پزشکان برای تجزیه و تحلیل این اطلاعات تعبیه شدهاند، پردازش میشود تا نتایج دقیقتری به دست آید.
نتایج QEEG پس از تجزیه و تحلیل جامع، برای تشخیص منشأ اصلی اختلالات روانی مانند افسردگی، تحلیل دقیقتر علائم و تنظیم برنامههای درمانی متناسب با نیازهای بیمار استفاده میشود. نقشه مغزی QEEG برای پزشکانی که میخواهند عملکرد مغز بیمار را در هر لحظه زمانی (حتی در مقیاس زمانی نانوثانیه) بسنجند، بسیار مفید است.
این آزمایشات به ما اجازه میدهند فعالیت الکتریکی مغز را بررسی کنیم تا مراکز الکتریکی و الگوهای فکری را شناسایی کنیم و نقشههای سهبعدی دقیقی از داخل مغز ایجاد کنیم
نقشهبرداری مغزی، مجموعهی کارآمدی از روشهایی است که به روانشناسان و پزشکان کمک میکند تا نیازهای منحصر به فرد بیمارانشان را بهتر بشناسند و درمانهای مناسبی را برای مشکلاتی مانندافسردگی و … در نظر بگیرند.
نقشهبرداری مغزی با الکتروانسفالوگرافی کمی (QEGG) بهعنوان راهی برای پیشبینی پاسخدهی یا عدم پاسخدهی مغز به درمانهای اختلالات افسردگی عمده، به وجود آمده است. هرچه عدم پاسخدهی به درمان زودتر در بیمار تشخیص داده شود، درمانهای مختلف دیگر را نیز میتوان سریعتر روی فرد آزمایش کرد.
نقشهبرداری مغزی و افسردگی
چون نقشهبرداری مغزی تصاویر دو یا سه بعدی دقیقی از ساختارهای مغز بیماران فراهم میکند، انواع مختلف اسکنهای مغزی میتوانند در درمان افسردگی و اضطراب مفید باشند. با فراهم کردن اطلاعات بیشتر از مغز بیمار برای روانشناسان و پزشکان، متخصصین میتوانند:
- دلایل افسردگی و اضطراب را تشخیص دهند؛ مثلاً مشخص کنند که آیا این مشکلات ریشهی هورمونی دارند یا به دلیل فعالیتهای الکتریکی ذهن هستند.
- برنامههای درمانی موفقی را جدا از درمان با دارو مشخص کنند.
- عوامل و مشکلات دیگری که ممکن است دلیل افسردگی و اضطراب فرد بیمار بوده یا آنها را تشدید کند را شناسایی کنند.
سالیان سال است که درک افسردگی، اضطراب و اختلالات روانی دیگر، برای متخصصین دشوار بوده است. حتی امروزه هم تشخیص کامل این اختلالات به دلیل ماهیت و تنوع علائمشان دشوار است؛ نقشهی مغزی، در حال تغییر این وضعیت است و به متخصصین کمک میکند تا حتی برای اختلالات پیچیدهای مانند افسرئگی و اضطراب، تشخیص و درمانهای دقیق و منحصر به فردی برای بیمارانشان ارائه دهند.
نقشهی مغزی فرد افسرده
مغز انسان از میلیاردها میلیارد نورون تشکیل شده است که همواره از طریق سیگنالهای الکتریکی با یکدیگر در ارتباط هستند. این ارتباطات بین نورونها مسئول تمامی احساسات، افکار و رفتارهای شخص ما میباشند.
سیگنالهای الکتریکی به دلیل ارتباط نورونی ایجاد میشوند و الگوهای موجی مانند (امواج مغزی) را بوجود میآورند. امواج مغزی دارای 5 نوع مختلف هستند که هر یک با سرعت متفاوتی حرکت میکنند.
امواج مغزی شما در طول روز بسته به فعالیت شما تغییر میکنند. به عنوان مثال، امواج دلتا که کندترین امواج هستند، معمولاً در زمان خواب عمیق و بیخوابی ایجاد میشوند.
از طرف دیگر، امواج بتا مسئول انگیزش و حفظ تمرکز و هشیاری شما هستند؛ و امواج آلفا مرتبط با حالت آرامش شما میباشند.
امواج مغزی آلفا، امواج بسیار متقارنی هستند و در هر ثانیه 8 تا 12 چرخه دارند. امواج آلفا اطلاعات زیادی درباره عملکرد مغز فراهم میکنند. عدم توازن و عدم تقارن امواج آلفا در قسمت جلویی مغز، به عنوان مثال، افزایش قدرت امواج آلفا در سمت چپ مغز، نشانه افسردگی است. تحقیقات نشان داده است که با مجبور کردن فرد به یادآوری خاطرات ناراحتکننده، میزان امواج آلفا در سمت چپ مغز افزایش مییابد و فرد ناراحت میشود.
امواج مغزی بتا، امواج با سرعت بالا هستند و در هر ثانیه 16 تا 25 چرخه دارند. عدم تقارن در امواج بتا معمولاً نشانه افسردگی بلندمدت است.
وقتی که دامنه امواج بتا نامتقارن باشد و امواج در سمت راست مغز قدرتمندتر از سمت چپ باشند، این نشانهدهنده وقوع افسردگی در گذشته است.
نقشهی مغزی فرد افسرده و کاربرد درمانی آن
درمان نوروفیدبک بر اساس نقشهبرداری مغزی، درمان مؤثری برای افراد افسرده است؛ زیرا مانند درمانهای سنتی فقط باعث مخفی کردن علائم نمیشود و نوروفیدبک ریشهی مشکلات را بررسی میکند.
برای شروع، نقشهی مغزی QEEG از مغزتان تهیه میشود تا نواحی نامتعادل یا کمکار مغز شناسایی شوند. این کار برای تنظیم برنامهی درمانی منحصر به فرد، مفید خواهد بود.
در جلسهی درمان، فیدبک آنی از تناوب امواج مغزیتان دریافت میکنید و متوجه میشوید که نرمال نیستند.
وقتی که مغزتان درست کار میکند به شما یک جایزه برای تشویق داده میشود و وقتی که عملکرد مغزتان خوب نباشد این جایزه از شما پس گرفته میشود.
بعد از هر جلسه، بهتر و بهتر میشوید و میتوانید امواج مغزتان را در وضعیت خوبی نگه دارید. سرانجام این امر طبیعی شده و افسردگی شما درمان خواهد شد.
مزایای نقشهبرداری مغزی در درمان افسردگی
نوروفیدبک بر پایهی نقشهی مغزی، روش بدون دردی است که نیازی به دارو ندارد. این امر به این معناست که تداخلی با داروهایی که دارید مصرف میکنید نخواهد داشت. همچنین چون این روش، روشی غیر تهاجمی است، راهی طبیعی برای درمان افسردگی میباشد.
به خاطر داشته باشید که تغییر امواج مغزی شما، شما و شخصیتتان را تغییر نخواهد داد. افکارتان را نیز تغییر نمیدهد. کار نوروفیدبک، بهبود فعالیت سمت راست مغز است.
این مورد با درمان با دارو، که باعث تغییرات شیمیایی در مغز میشود تفاوت دارد.
داروهای تجویزی، اگرچه گاهی اوقات مؤثرند، اما میتوانند عوارض ناخوشایندی داشته باشند. نوروفیدبک عوارض جانبی ندارد و باعث میشود که این روش، روشی بهتر و سالمتر از سایر روشها باشد.
سؤالات متداول
پیش از شرکت در جلسهی نقشهبرداری مغزی از چه کارهایی باید بپرهیزیم؟
روز درمان یا شب قبل از آن، از مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه مانند آسپیرین، آنتیهیستامین، ایبوپروفن، تیلنول، اسپری بینی، داروهای ضدسرفه، داروهای آلرژی، مسکنها، گیاهان دارویی، مکملهای غذایی یا آمینواسیدها بپرهیزید.
میزان دقت نقشهبرداری مغزی در تشخیص افسردگی چقدر است؟
میزان دقت نتایج QEEG در تشخیص افسردگی، در نمونههای بزرگ نشان داده و تأیید شده است و حساسیت آن 72-93% و تمایزبخشی آن 75-88% بوده است.
آیا نقشهبرداری مغزی مورد تأیید سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) است؟
الکتروانسفالوگرام کمی (QEGG)، روش تشخیصی معتبر و مورد تأیید FDA است که سرعت و میزان پردازش عملکردهای نورونی مغز را با استفاده از دادهها و معیارها سنجیده و میتواند برای بررسی امواج مغزی فرد (EEG) استفاده شود و مشخص کند که الگوهای امواج مغزی فرد چقدر با امواج نرمال (نوروتیپیکال) تفاوت دارد.
آیا نقشهبرداری مغزی در تجویز داروهای بهتر برای درمان افسردگی تأثیر مثبت دارد؟
ثابت شده که نقشهبرداری مغزی برای کنترل داروها بسیار مؤثر است.
روانپزشکان از نقشهی مغزی برای تشخیص اینکه چه دارویی نباید تجویز کنند و چه دارویی مناسب وضعیت شیمیایی مغز شماست، استفاده خواهند کرد.
چرا همهی پزشکان برای تشخیص افسردگی از نقشهبرداری مغزی استفاده نمیکنند؟
اکثر روانپزشکان و متخصصین سلامت، از نقشهبرداری مغزی استفاده نمیکنند چون آموزش ندیدهاند. نقشهبرداری مغزی (QEEG) نیازمند آموزش است و بسیار تخصصی میباشد. همچنین ممکن است آشنایی کاملی از نقشهی مغزی نداشته و به همین دلیل نتوانند آن را توصیه کنند.
